İnsan haklarının gelişiminde uluslararası kamu örgütlerinin rolü: etkinlik ve eksiklik denklemi

Açık-kapalı örgütler veya global-bölgesel örgütler olarak sınıflandırılabilecek olan uluslararası kamu örgütleri, müşterek sorunları çözüme kavuşturmak için faaliyet göstermektedirler. Özellikle insan haklarının çiğnenmesi hakkındaki sorunun büyüklüğü, uluslararası toplumu, söz konusu kuruluşlara eşsiz yetkiler bahşetmesi için teşvik etmektedir. Kurucu antlaşmalarıyla açıkça veya zımni olarak tanınan “tüzel kişilik” sayesinde, uluslararası kuruluşların, uluslararası hukukun bir hak süjesi konumuna geldiklerinde şüphe yoktur. Öte yandan uluslararası kuruluşlar, bütün devletleri ilgilendiren veya potansiyel olarak ilgilendirebilecek olan global insan hakları sorunlarının çözümü için çok sayıda belgenin hazırlanması ve/veya sözleşmenin imzalanmasında aktif rol oynamıştır. Bu kapsamda, bu belgeler gereğince, bireylere, bir mahkeme veya başka bir organizasyona başvurabilme yetkisinin ta-nınması dikkate değerdir. Bu durum, uluslararası arenada bireysel insan haklarının gelişimi adına tarihi bir gelişmeyi temsil etmektedir. Bunun yanında, uluslararası belgelerden çıkan temel hak ve hürriyetlere ilişkin zorunluluklar ve yükümlülükler, devletlerin bağımsızlığı üzerinde ciddi bir baskı oluşturmaktadır. Gerçekten de ulus-lararası belgelerin uluslararası örgütlerce yürütülen denetim sistemlerinin etkisiyle, devletler, kendi mevzuat veya uygulamalarında, ilgili belgeyle uyumun sağlanması için değişiklikler yapmaktadır. Ancak, bu önemli katkılarına rağmen, insan hakları-nın korunması adına daha etkili koruma sistemlerinin nasıl kurulabileceğinin bu-lunması için uluslararası organizasyonlar, yalnızca olumlu etkileri değil ve fakat eksiklikleriyle değerlendirilerek analiz edilmelidir. Bu bağlamda, birçok uluslararası insan hakları mekanizmasının, hukuksal bağlayıcılığının olmamasının, bu gelişmeleri zayıflattığı gözden kaçırılmamalıdır. Üstelik, sorumluluk hukukunun bu örgütlere uygulanamaması ayrı bir sorundur. Bu makalede, uluslararası örgütlerin dünya üzerindeki bu pozitif etkileri ve aynı zamanda eksiklikleri ile birlikte söz konusu eksik-liklerin nasıl giderilebileceğinin araştırılmasına odaklanılmıştır.

The role of public international organanizations in the promotion of human rights: the balance of efficiency and shortcoming

Public international organizations, which can be regarded as open-closed or global-regional organizations, are engaging in solving common problems. In particular, the magnitude of the problem about violations of human rights has encouraged interna-tional community to grant unique powers to these organizations. Thanks to “legal personality”, which may be entrusted by their constituent treaties directly or indi-rectly, there is no doubt that international institutions became a subject of interna-tional law. On the other hand, international institutions have played a vital role in producing international documents and/or international treaties for a proper solution to every global human rights issue, which involves or may involve every country. In this context, what is remarkable is that under these instruments, individuals have the ability to lodge a complaint before a court or another organization. This represented a historic advance in the development of individual human rights in the international scene. Moreover, human rights obligations and commitments derived from interna-tional documents put a serious pressure on the sovereignty of states. Indeed owing to the monitoring systems of these international instruments carried out by interna-tional organizations, states make changes to their legislation and/or practice in order to bring the situation into line with the relevant document. Despite these great con-tributions to international problems, international organizations should be analyzed by evaluating not only positive impacts but also drawbacks in order to have an op-portunity to find how more effective mechanisms for protection of human rights can be instituted. In that connection, it should not be missed out that non-binding nature of many international human rights mechanisms reduce these developments. More-over, the fact that liability law cannot be applied to these organizations is another issue. In this article, it is focused on those useful impacts and also drawbacks of international organizations over the world and explore how these drawbacks can be eradicated.

PDF

___

ALVEREZ, Jose E., ‘International Organisations. Then and Now’, (April 2006) The American Journal of International Law, Vol.100, No.2 , 324-347, s. 333.
AMERASINGHE, C. F., ‘ The Law of International Organisations. A Subject Which Needs Exploration and Analysis’,(2004) International Organisations Law Review 1, 9-21.
AGİT Resmi İnternet Sahifesi, ‘Office for Democracy and Human Rights’, _____http://www.osce.org/odihr/>.
Birleşmiş Milletler Resmi İnternet Sitesi, http://www.un.org/en/members/.
BLOKKER, Niels, ‘International Organisations and Their Members. International Organisations Belong to All Members and To None’, (2004) International Organisations Law Review 1, 139-161.
BORGEN, Christopher J., ‘International Tribunals and the Transmission of Norms. The Hegemony of Process’, (2007) 39 George Washington International Law Reivew, 685-764.
BOYLE, Alan ve CHINKIN, Christine, The Making of International Law (Oxford University Press, Oxford 2007).
BROWN, Chris, ‘Universal Human Rights. A Critique’, in Tim Dunne and Nicholas J. Wheeler (eds.), Human Rights in Global Politics (Cambridge University Press, Cambridge-1999), 103-127.
ERGÜL, Ergin, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Uygulaması (İkinci Baskı, Yargı Yayınevi, Ankara 2004).
GREER, Steven, The European Convention on Human Rights: Achievements, Problems and Prospects (Cambridge University Press, Cambridge 2006).
HURREL, Andrew, ‘Power, Principles and Prudence. Human Rights in a Divided World’, Tim Dunne and Nicholas J. Wheeler (eds.) içinde, Human Rights in Glo-bal Politics (Cambridge University Press, Cambridge-1999 ), 277-302.
KARNS Margaret P., and MINGST, Karen A., International Organisations. The Politics and Processes of Global Governance ( Lynne Rıenner Publishers, London 2004).
KLABBERS, Jan, ‘Constitutionalism Lite’, (2004) International Organisations Law Review 1, 31-58.
KLABBERS, Jan, ‘Two Concepts of International Organisation’, (2005) International Organisations Law Review 2, 277-293.
LEATHLEY, Christian, ‘An Institutional Hierachy to Combat the Fragmentation of International Law. Has the ILC Missed and Opportunity?’, 40 New York University Journal of International Law and Politics, 259-306.
PAZARCI, Hüseyin, Uluslararası Hukuk ( Sekizinci Baskı, Turhan Kitabevi, An-kara 2009).
PENTİKAINEN, Merja and SCHEININ, Martin, ‘A Comparative Study of the Monitoring Mechanisms and the Important Institutional Frameworks For Human Rights Protection within the Council of Europe, the CSCE and the European Community’, A. Bloed, L. Leicht, M. Nowak, A. Rosas (eds.) içinde, Monitoring Human Rights in Europe. Comparing International Procedures and Mechanisms (Martinus Nijoff Publishers, Netherlands 1993), 93-119, s. 106.
REINISCH, August, ‘Editorial. How Necessary is Necessity For International Organisations’, (2006) International Organisations Law Review 3, 177-183.
SHAW, Malcolm N., International Law (Sixth Edition, Cambridge University Press, Cambridge 2008).
SHERMERS, Henry G., ‘The Birth and Development of International Institutional Law’, (2004) International Organisations Law Review 1, 5-8.
SMITH, Rhona K.M., Textbook on International Human Rights (Third Edition, Oxford University Press, Oxford 2007).
TEZCAN, Durmuş, ERDEM, Mustafa R., SANCAKDAR, Oğuz, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu (İkinci Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2004).
TOYNBEE, Polly, Limp Liberals Fail to Protect Their Most Profound Values, The Guardian, October 10, 2001, http://www.guardian.co.uk/Archive/Article/0,4273, 4274017, 00.html> 2.2.2009 tarihinde ziyaret edilmiştir.
Uluslararası Adalet Divanı Resmi İnternet Sahifesi, http://www.icj-cij.org/documents/index.php?p1=4&p2=2&p3=0.