Anayasal ilkeler bağlamında fazla veya yersiz tahsil edilen vergilerin iadesinde faiz ödenme(me)si sorunu

Bir kamu alacağı olarak vergi alacağı hakkında ayrıntılı düzenlemeler bulunmaktadır. Vergi alacağının ödenmesinin gecikmesi halinde vade tarihinden itibaren işleyen yüksek oranlı gecikme faizi alınması öngörülmektedir. Bunun yanında fazla veya yersiz tahsilât nedeniyle iade edilmesi gereken vergi kaynaklı kamu borcu için sadece belli koşullarda, daha düşük oranlı ve belge tesliminden üç ay sonra başlamak üzere işleyen tecil faizi ödenmesi yapılmaktadır. Kişilerin mülkiyetinde olması gereken belli bir meblağın fazla veya yersiz vergi tahsili nedeni ile bir süre haksız biçimde devlet hazinesinde kalması ve karşılığında bir bedel ödenmemesi hukuk devletinde kabul edilemeyecek bir uygulama olarak kişilerin mülkiyet hakkının ihlali anlamına gelmektedir. Anayasa Mahkemesi ilgili düzenlemeyi Anayasanın 2. ve 35. maddelerine aykırı bularak AHİM kararlarına paralel biçimde iptal etmiştir. Fazla veya yersiz tahsil edilen vergilerin iadesinde faiz ödenmemesi aynı zamanda Anayasada ve idare hukukunda yer alan devletin eylem ve işlemleri ile sebep olduğu zararları tazmini ilkesine de aykırı görülmektedir. Bunun yanında kamu gücüne dayalı alımlar dışında borca/alacağa sahip olmak bakımından bireyler ile kamu tüzel kişilerinin eşit olduğu düşünülmektedir. Konu, haksız olarak tahsil edilen vergiler ile ilgili yasal düzenlemeler ve yargı kararları anlatıldıktan ve incelendikten sonra Anayasa Hukuku ve hukukun genel ilkeleri bağlamında değerlendirilecek ve durumun kritiği yapılacaktır.

Problem of paying (or not paying) interest in refund of taxes collected inappropriately or in excess in the context of the constitutional principles

It is accepted that high rates of interest is accrued to a public receivable starting from its date of maturity in case of a default in accordance with the exhaustive regulations on tax receivables. However, only under certain conditions, a default interest at lower rates starting after three months upon the delivery of the relevant official documents is paid for the tax-originated public debt that should be refunded due to excessive or inappropriate collection. Holding a fiscal asset that is supposed to be under the ownership of individuals in the Treasury without offering interest is a clear breach of ownership right of the individuals as an unacceptable practice in a state governed by the rule of law. The Constitutional Court annulled relevant regulations on the basis incompliance with the 2nd and 35th provisions of the Constitution in parallel with the verdicts of the European Court of Human Rights. Also, paying no interest in the refundment of the taxes collected excessively or inappropriately is at the same time regarded contrary to the principle of responsibility of the state in compensating the losses caused by its actions as laid out both in the Constitution and the administrative law. Furthermore, individuals and public corporations are considered as equal in terms of holding debt/receivables except for purchases and public procurements resting on state power. After explaining and examining the legal regulations concerning unfairly collected taxes and related judicial decisions, the subject will be evaluated in the context of the Constitutional Law and the general principles of law and be questioned.

PDF

___

Aktaş, Sururi, Hayek’in Hukuk ve Adalet Teorisi, Liberte Yayınları, İstanbul 2001.
Candan, Turgut, Vergilendirme Yöntemleri ve uzlaşma, Maliye ve Hukuk Yayınları, Ankara 2006.
Çoban, Ali Rıza, “Inflation and Human Rights: Protection of Property Right Against Inflation Under the European Convention on Human Rights”, Essex Human Right Review, 2005, Vol:2/1.
Dworkin, Ronald, Hakları Ciddiye Almak, Çeviren: Ahmet Ulvi Türkbağ, Dost Kitapevi, Ankara 2007.
Furtun, İdris Hakan, Vergi Hukukunda Mahkemelerin Hukuk Yaratma Kanun Boşluğu Doldurma Yetkileri, Yetkin Yayınları, Ankara 2009.
Gemalmaz, Burak, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Açısından Mülkiyet Hakkının Sınırlanmasında “Adil Denge” İlkesi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt 69, Sayı 1-2, 2011.
Göksu, Hasan Tuna, “Kanun Devletinden Hukukun Üstünlüğüne”, Sayıştay Dergisi, Sayı:64, Ankara 2007.
Gözler, Kemal, İdare Hukuku Dersleri, Ekin Yayıncılık, Bursa 2009.
Gözübüyük, Şeref, Yönetsel Yargı, Turhan Kitapevi, Ankara 2009.
Güzel, Ali; Okur, Ali Rıza ve Caniklioğlu, Nurşen, Sosyal Güvenlik Hukuku, Beta Yayınları, İstanbul 2009.
Kaboğlu, İbrahim Ö., “Türkiyede Hukuk Devletinin Gelişimi”, Hukuk Devleti, Edit: Hayrettin Ökçesiz, Afa Yayınları, İstanbul 1988.
Kızılot, Şükrü - Zuhal, Vergi İhtilafları ve Çözüm Yolları, Yaklaşım Yayıncılık, Ankara 2010.
Kumrulu, Ahmet, Vergi Yargılama Hukukunun Kuramsal Temelleri İşlev-Yapı-İlkeler-Nitelik, Betacopy, Ankara 1989.
Nas, Adil, “Türk Vergi Hukukunda Uzlaşmaya Gidebilme Şartları”, Kazancı Dergisi, Sayı:63-64, İstanbul, 2011.
Öden, Merih, Türk Anayasa Hukukunda Eşitlik İlkesi, Yetkin Yayınları, Ankara 2003.
Öncel, Mualla; Kumrulu, Ahmet ve Çağan, Nami, Vergi Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara 2002.
Özbudun, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara 2010.
Özkan, Gürsel, “Anayasa Mahkemesine Göre Hukuk Devletinin Anlamı ve Yargının Konumu”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Sayı:1, Ankara 2010.
Pazarcı, Ayşe Almila, “Vergi Mahkemelerinin Yerindelik Denetimi Yapıp Yapamayacağı Sorunu”, Kazancı Dergisi, Sayı:59-60, İstanbul 2011 .
Rijn, Arjen Van, “Kişinin Malvarlığından Barışçıl Bir Biçimde Yararlanma Hakkı” Editör: Birsen Erdoğan, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Türkiye’de İnsan Hakları, Başkent Klişe Matbaacılık, Ankara 2009.
Rowley, Charles, Özgürlük ve Devlet, Çeviren: İbrahim Dalmış, Liberte Yayınları, Ankara 2002.
Tek, Savaş, “İdare Hukukunda İdarenin Sorumluluğu”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Sayı:1, Ankara 2010.
Torun, Yıldırım, Ronald Dworkin’in Hukuk ve Siyaset Felsefesinde Adalet, Eşitlik ve Özgürlük Sorunu, Savaş Yayınevi, Ankara 2008.
Ünal, Şeref, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, No:89, İstanbul 2001.
Yiğitbaş, Mehmet ve Ünlü, Kemal, “Yanlış veya Yersiz Alınan Primlerin Geri Verilmesi”, Yaklaşım Dergisi, Sayı:217, Ankara 2011.
TBMM, 82 Anayasası Görüşme Tutanakları, Tutanak Dergisi, 7.11.1982 T., 2709 S.K., www.tbmm.gov.tr
Kanun, sözleşme ve mahkeme kararları
213 sayılı Vergi usul Kanunu, 4.1.1961 günlü 10703-10705 sayılı Resmi Gazete
818 sayılı Borçlar Kanunu, 22.4.1926 günlü 359 sayılı Resmi Gazete 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu, 20.1.1982 günlü 17580 sayılı Resmi Gazete
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, 16.6.2006 günlü 26200sayılı Resmi Gazete
6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun, 28.7.1953 günlü 8469 sayılı Resmi Gazete
20.3.1950 günlü Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, 19 Mart 1954 günlü 8662 sayılı Resmi Gazete
Anayasa Mahkemesi Kararları, www.anayasa.gov.tr
Danıştay Kararları, www.danistay.gov.tr
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları,
www.echr.coe.int/ECHR/Homepage_EN