Ceza muhakemesinde ispat sorunu

Tarih boyunca devletler, bir takım kurallar çerçevesinde failleri yargılamışlar ve suç teşkil eden fiillerin failler tarafından işlendiği sonucuna varıldığında, fail çeşitli şekillerde cezalandırılmış, işlenmediği anlaşıldığında da failler beraat etmişlerdir. Bir suç işlendiği iddia edildiğinde, sanık da suçu işlemediğini ileri sürerse, iddiacı mı iddiasını ispat edecek, yoksa savunma mı savunmasını iddia edecektir? Roma hukukunda birinci çözüm şekli geçerliydi; iddiacı, sanığın suçluluğunu ispat etmeliydi. Buna mukabil, Ortaçağ Avrupasında ikinci çözüm şekli geçerliydi; yani sanık kendini temize çıkarmak durumundaydı. Ceza muhakemesinin amacı olan maddi gerçeğin ortaya çıkarılmasında taraflar etkin bir rol oynamaktadır. Maddi gerçek, bir bakış açısı olduğu için nispidir. Taraflar doğal olarak, kendileri üzerinde asıl ve nihai etkiyi doğuracak mahkemenin bakış açısını etkilemeye çalışarak, kendi menfaatlerine uygun bir maddi gerçeği benimsemesi için yargılama makamını etkilemeye çalışacaklardır1. Yargı mercii ise, bu farklı bakış açılarını tahlil ederek işin aslını ortaya koyacaktır. Buna göre maddi gerçeğin farklı ceza muhakemesi süjeleriyle birlikte çözümlendiği, bu görüşler sonucunda bir sentezin ortaya çıktığı söylenebilir. Kural olarak, hiçbir delil hâkimi bağlamaz. Hâkimin duruşmaya getirilip tartışılan delillere göre kararını vermesi gerekir. Hâkimin vicdani kanaati ancak bu şekilde tarafları ikna edecek bir boyuta ulaşabilecektir2. Bu makalede, ceza muhakemesi sistemimizde "ispat sorunun" nasıl ele alındığı irdelenecektir. Bir başka deyişle, hakim neye göre "evet, sanık bu s uçu işlemiştir veya işlememiştir" diyerek karar vermektedir. İspat sorunu bir yandan, masumiyet karinesi ve şüpheden sanık yararlanır ilkesiyle yakından ilişkilidir. Öte yandan, ispat aracı olan deliller ve delil yasakları kavramları da konuyla ilgilidir. Ancak, deliller hukuku ve delil yasakları konusu sadece ana hatlarıyla çalışmaya dahil edilmiştir.

Problem of proof in criminal procedure law

Throughout history, governments tried the perpetrators within the framework of a set of rules, when they allegedly committed acts deemed as a crime. When they found them guilty they were punished, otherwise they were acquitted. When a crime allegedly committed, if the suspect argues he has not committed the crime, will claimant prove his claim or will the suspect prove his defence? The first solution, in which the claimant had to prove that the suspect is guilty, was valid in Roman Law. Conversely, the second solution was valid in Medieval Europe, in other words, the suspect himself had to prove his innocence. The parties play an important role to find out substantial fact which is aim of criminal procedure law. Substantial fact is a respective issue as it is matter of view. Parties naturally endeavour to persuade court to adopt the substantial fact which is in favour of their own interest. The court shall analyze those different approaches and reach a final conclusion. Thus, it can be claimed that substantial fact appears as a result of different parties’ discussions. As a rule no evidence is binding for judges. Judges are obliged to render their judgements according to the evidence which are discussed at hearings This article will examine how our criminal procedure law system deals with “the problem of proof”. In other words, according to what judge decides "yes, the suspect committed the crime or not”. The problem of proof, is closely related to the principles of presumption of innocence and in dubio pro reo. as well as means of evidence and concept of prohibition of evidence.. However, only the main lines of the prohibition of evidence are included in the study.

___

  • CENTEL Nur/ZAFER Hamide: Ceza Muhakemesi Hukuku, Beta Yayınevi, İstanbul 2010.
  • DONAY Süheyl: İnsan Hakları Açısından Sanığın Hakları ve Türk Hukuku, İstanbul 1982.
  • DÖNMEZER Sulhi: Suçsuzluk Karinesi Üzerine Düşünceler, Prof. Dr. Nurullah Kunter'e Armağan, İstanbul 1998.
  • EREM Faruk: Ceza Yargılaması Hukuku, Ankara 1986.
  • EROL Haydar: En Son Değişiklikleri İle Madde Açıklamalı En Yeni İçtihatlı Türk Ceza Kanunu, PYS Matbaacılık, Ankara 2002.
  • FEYZİOĞLU Metin: "Suçsuzluk Karinesi: Kavram Hakkında Genel Bilgiler ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi", AÜHFD, C.48, S. 1-4.
  • FEYZİOĞLU Metin: Ceza Muhakemesinde Vicdani Kanaat, Yetkin Yayınevi, Ankara 2002.
  • HAKERİ Hakan/ÜNVER Yener: Ceza Muhakemesi Hukuku, Seçkin Yayınevi, Ankara 2010.
  • KUNTER Nurullah/YENİSEY Feridun/NUHOĞLU Ayşe: Muhakeme Hukuk Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, Arıkan Yayınevi, İstanbul 2006.
  • LADEWİG Hans-Meyer: Adil Yargılanma Hakkı-II, (Çev. Hakan Hakeri, Adil Yargılanma Hakkı ve Ceza Hukuku, Karşılaştırmalı Güncel Ceza Hukuku Serisi, Ankara 2004).
  • LEONE Giovanni: Diritto Processuale Penale, Napoli 1988. (naklen: TOROSLU Nevzat/FEYZİOĞLU Metin: Ceza Muhakemesi Hukuku, Savaş Yayınları, Ankara 2008).
  • ROXIN Claus: İspat Hukukunun Esasları, (Çev. Yener ÜNVER, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl:4, Sayı:8, Güz 2005/2).
  • ÖZBEK Veli Özer/BACAKSIZ Pınar/DOĞAN Koray: (Açıklamalı Şematik Çalışma Kitabı II), Ceza Muhakemesi Hukuku, Seçkin Yayınevi, Ankara 2007.
  • ÖZTÜRK Bahri/ERDEM Mustafa Ruhan/ÖZBEK Veli Özer: Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, 11. Baskı, İstanbul 2007.
  • ÖZTÜRK Bahri/ERDEM Mustafa Ruhan: Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku (yeni Ceza Muhakemesi Kanununa Göre Yenilenmiş 12. Baskı), Seçkin Yayınevi, Ankara 2008.
  • SELÇUK Sami, Zorba Devletten Hukukun Üstünlüğüne, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1998.
  • SINMAZ Burhan: Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararları, Seçkin Yayınevi, Ankara 1998.
  • ŞAHBAZ İbrahim: İletişimin Denetlenmesi ve Delil Yasakları, Yetkin Yayınları, Ankara 2009.
  • ŞAHİN Cumhur: Ceza Muhakemesi Gazi Şerhi, Seçkin Yayınevi, Ankara 2005.
  • ŞAHİNKAYA Yalçın: İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında ve Türk Hukukunda Suçsuzluk Karinesi, Seçkin Yayınevi, Ankara 2008.
  • TURHAN Faruk: Ceza Muhakemesi Hukuku, Ankara 2006.
  • TOROSLU Nevzat/FEYZİOĞLU Metin: Ceza Muhakemesi Hukuku, Savaş Yayınları, Ankara 2008.
  • TOZMAN Önder: "Suçsuzluk Karinesi: Türk Hukukundaki Sonuçları", EÜHFD, C. XI, S. 3-4 (2007).
  • ÜNVER Yener: Ceza Hukukunda İzin Verilen Risk, Beta Yayınevi, İstanbul 1999.
  • ÜNVER Yener: "Ceza Yargılaması Hukukunda İspata İlişkin Bir Yargıtay İBK'nın İncelenmesi", (naklen: MALKOÇ İsmail/GÜLER Mahmut: Uygulamada Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu, C.1, Ankara 1996).
  • ÜNVER Yener/ HAKERİ Hakan: Ceza Muhakemesi Hukuku, 3. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2010.
  • ÜZÜLMEZ İlhan: "Türk Hukukunda Suçsuzluk Karinesi ve Sonuçları", Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Mayıs-Haziran 2005.
  • Yargıtay Kararları Dergisi: 6. CD. 18/12/1997, 3326E/4141K, Nisan 1997.
  • YENİDÜNYA A. Caner: "Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Masumiyet Karinesi", Güncel Hukuk, S.5, Mayıs 2004.
  • YURTCAN Erdener: Ceza Yargılaması Hukuku (Güncellenmiş ve Anayasa Değişikliklerine Göre Yeniden Uyarlanmış), 8. Baskı, İstanbul 2002.
  • YÜCE Turhan Tufan: "In dubio pro reo" Kaidesi, Adalet Dergisi, 11-12 (1962).