XV. Yüzyıl mutasavvıflarından Cemâl- i Halvetî'nin Mesnevîleri nde Mesnevî kaynaklı hi kâyeler

Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî, ş ahsiyeti ve eserleri ile Türk edebiyatınıyönlendirmiş büyük bir ş ahsiyettir. Onun büyük eseri Mesnevîde yeralan hikâyeler kendisinden sonraki dönemlerde yazılan eserlerdesıklıkla kullanılmış tır. İş te Cevâhirül-kulûb, Beyân-ı Çeng-nâme,Risâle-i Te şrîhiyye, Risâle-i Fakriyye ve Risâle-i Sûfîyye adlı be ştasavvufî mesnevî kaleme alan ve XV. yüzyıl Türk tasavvufedebiyatının önemli isimlerinden biri olan Cemâl-i Halvetî, bumesnevîlerden Cevâhirül-kulûb, Risâle-i Fakriyye ve Risâle-iSûfîyye de Mesnevîden aldığı hikâyelere yer vermiş tir. Cemâl-iHalvetî mesnevîlerini tasavvuf hakkında bilgi vermek, tasavvufyoluna meyletmiş bir kimseye ış ık tutmak ve yol göstermekmaksadıyla kaleme aldığı için mesnevîlerinde temel tasavvufîkavramların bazılarını izah etmiş tir. Mesnevîlerde anlatılan konununveya tasavvufî kavramın izahını kolayla ş tırmak ve okuyucunun dahaiyi anlamasını sa ğlamak amacı ile temsil, hikâye ve tevillere sıklıklayer verilmiş tir. Bu makalede, adı geçen üç eserde yer alan Mesnevîkaynaklı hikâyelere de ğinilecek, bu hikâyeler verilen örnek beyitler ileözetlenecek ve bu ba ğlamda Mevlânâ Celâleddin-i Rûmînin Cemâl-iHalvetî üzerindeki tesiri ortaya konmaya çalış ılacaktır.

XV. Century djamâl-i khalwatî'n of Sufis in the Mathnawî Masnavi weld tales

Mavlânâ Djalal al-Dîn Rûmî is a grand character who lead TurkishLiterature by his personality and works. The stories in his unique workMathnawî, are used frequently after his lifetime. So Djamâl-ıKhalwatî who is one of the prominent names in the XVth. centuryTurkish sufi literature, wrote five masnavis named Djawâhir al-Kulûb,Beyân-i Cheng-nâma, Risâla-i Tashrihiyya, Risâla-i Fakriyya veRisâla-i Sûfîyya. He used the stories which he learned from Masnaviin his works Djawâhir al-Kulûb, Risâla-i Fakriyya ve Risâla-iSûfîyya. The works of Djamâl-ı Khalwatî were written to explain themain features of tasawwuf, to enlighten and to lead the person whowant to join tasawwuf movement. For this reason in his works heexplained some of the main concepts of tasawwuf. He frequently usedstories, representations and interpretations in order to explain thesubject of his works or some of the concepts of tasawwuf and by thisway he simplified his works for the sake of readers. In this study thestories taken from Mathnawi in these mentioned works of Djamâl-ıKhalwatî will be examined and the effect of Mawlânâ on Djamâl-ıKhalwatî will be explained.

PDF

___

ALPTEKİ N SARIOĞLU, Leylâ, Cemâl-i Halvetînin Tasavvufî Mesnevîleri Metin- İnceleme, (İ stanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul 2013.
Âşık Paşa, Garib-nâme, (Haz. Kemal Yavuz), Türk Dil Kurumu Yay., C. 1/1, Ankara 2000.
BİLGİN, A. Azmi, Mevlana ve Çevresi, Çağda şımız Mövlana, Bakı- Oğuz Eli-2008, s. 22-39.
CUNBUR, Müjgân, Çelebi Halife Cemal-i Halvetînin Hayatı ve Eserleri, Aksaray ve Cemalettin Aksarayî Sempozyumu, (Haz. Ruhi Özkanlı), Aksarayî Vakfı Yayınları, İstanbul 1994, s. 79-89.
ÇAKMAK, Muharrem Cemâl-i Halvetî Hayatı, Eserleri, Tasavvufî Düşüncesi ve Cemâliyye Kolu, (Atatürk Üniversitesi Temel İ slami Bilimler Anabilim Dalı, Doktora Tezi), Erzurum 1999.
ÇELEB İOĞLU, Âmil, XIII-XV ( İlk Yarısı) Yüzyıl Mesnevîlerinde Mevlâna Tesiri, Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, İ stanbul, MEB., 1998.
ÇELEB İOĞLU, Âmil, Türk Edebiyatında Mesnevi (XV. yy.a kadar) , Kitabevi Yayınları, İ stanbul 1999.
ÇEL İ K, İsa, Mevlanânın Mesnevîsinin Tercüme ve Şerhleri, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Ara ştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 19, Erzurum 2002, s. 71-93.
DEM İREL, Şener, Mevlânânın Mesnevîsi ve Şerhleri, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. 5, S. 10, 2007, s. 469-504.
Dervi ş Hayâlî, Ravzatül-envâr, (Haz. M. Fatih Köksal), Kitabevi Yay., İstanbul 2003.
GÜLEÇ, İsmail Mevlananın Mesnevîsinin Tamamına Yapılan Türkçe Şerhler, İlmî Araştırmalar Dil ve Edebiyat İncelemeleri, S. 22, Güz 2006, s. 135-154.
Gülşehrînin Mantıkut-Tayrı (Gülşen-nâme) Metin ve Günümüz Türkçesine Aktarma , (Haz. Kemal Yavuz), Kır şehir Valiliği Yay., Ankara 2007, C. 1.
MAZIOĞLU, Hasibe, Mesnevînin Türkçe Manzum Tercüme ve Şerhleri, Bildiriler, Mevlânanın 700. Ölüm Yıldönümü Dolayısıyla Uluslararası Mevlâna Semineri 15-17 Aralık 1973, Ankara, s. 275-296.
Mevlânâ, Mesnevî-i Şerîf, Tam Metin, (Mütercim Süleyman Nahifî), (Sadeleş tiren Âmil Çelebioğlu), Timaş Yay., İstanbul 2007.
ÖZTÜRK, Ali, XVI. Yüzyıl Halvetî Şiirinde Din ve Tasavvuf, (AÜ, SBE, Doktora Tezi), Ankara, 2003.
Pîr Muhammed Erzincânî, Makâmâtül-Ârifîn ve Maârifus-Sâlikîn , (Haz. Necdet Okumuş ), Türk Dünyası Araş tırmaları Vakfı Yay., İ stanbul 1992.
ŞÜKÜROV, Zaur, XV. Asır Mutasavvıf Şairlerinden Bahaüddin Erzincanî ve Makâmâtül-Ârifîn ve Maârifus-Sâlikîn Adlı Eseri, (Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İlahiyat Anabilim Dalı İslam Tarihi ve Sanatları Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi), İ stanbul, 2004.
TOPAL, Ahmet, Mesnevînin Türkçe Manzum Tercüme ve Şerhleri, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, C. 14, S. 32, 2007, s. 39-51.
UZUN, Mustafa, Dede Ömer Rûş enî, DİA, C. 9, İ stanbul 1994, s. 81-83.
YAVUZ, Kemal, Türk Edebiyatında Mesnevîden İ lk Tercüme Hikayeler ve Bazı Dikkatler, Uluslararası Mevlânâ Bilgi Şöleni, 15-17 Aralık 2001.
YENİ TERZ İ , Emine, Klasik Türk Edebiyatı Ahlâkî Mesnevîlerinde Mevlânadan İ zler, Türk Kültürü, Edebiyatı ve Sanatında Mevlâna ve Mevlevîlik Sempozyumu , SÜSAM Yay., s. 11-27.