Neyzen Tevfik’in Hicivlerine Yansıyan Toplumsal ve Siyasi Olaylar

Neyzen Tevfik, eserlerindeki üslubu ve kendine özgü hiciv anlayışı sayesinde hem yaşadığı dönemde hem de sonrasında Türk hiciv edebiyatının en tanınan simalarından biri olmuştur. Hîç ve Azâb-ı Mukaddes adlı kitaplarındaki şiirlerinin yanı sıra ney üflemedeki ustalığı, dünya görüşü ve rindane yaşam biçimi onun hem edebî hem de musiki alanında tanınırlığına etki eden diğer şahsi yönleridir. Neyzen Tevfik, ortalama kültür seviyesinden okurların anlayabileceği bir dille özgün imajları birleştirmeyi başaran Türk edebiyatının klasik anlamda son heccavlarından biridir. 1879-1953 yılları arasında yaşayan Neyzen Tevfik, siyasi tarihe bakıldığında Sultan II. Abdülhamit, II. Meşrutiyet, Mütareke, Atatürk ve Atatürk sonrası gibi ülkesinin yakın tarihindeki en önemli dönemlere tanıklık etmiş bir sanatçıdır. Yaşanan siyasi olaylara ve bunların toplum hayatına yansımalarına kayıtsız kalmayan Neyzen Tevfik, hicviyelerinde söz konusu dönemlere dair birçok sosyal, siyasal meselenin yanında kişilere de atıfta bulunmuştur. Neyzen Tevfik yaşamı boyunca çıkarcılığa, sahtekârlığa, ikiyüzlülüğe, vurgunculuğa, devlet adamlarının yetkilerini kötüye kullanmalarına, bağnazlığa, dinî duyguların sömürülmesine karşı çıkmış bir ediptir. Bu nedenle hicivlerinin konusunu toplumsal meseleler, toplumdaki aksaklıklar, haksızlıklar, yerli devlet adamlarının yanı sıra yabancı devlet adamları ve yazarlar oluşturmuştur. Bu çalışmada, hiciv türü ve Neyzen Tevfik’in hicivlerinin genel özellikleri tanıtıldıktan sonra onun yukarıda sözü edilen dönemlerde kaleme aldığı hicivlerine, siyasal ve toplumsal olaylarla birlikte dönemin otantik kişilerini nasıl taşıdığı araştırılmıştır.

Social and Political Events Reflected on Neyzen Tevfik's Satire

Neyzen Tevfik has been one of the best-known figures of the Turkish satire literature both during and after his life, thanks to the style in his works and unique sense of satire. Besides his poems in his books Hîç (None) and Azâb-ı Mukaddes (Sacred Torment), his mastery of reed fluting (ney üfleme in Turkish music), world view and getting pleasure out of life (rindane in Turkish) are his other personal aspects affecting his recognition. Neyzen Tevfik is one of the last satirists -succeeded in combining original images with a language that every reader having an average culture level can understand- of Turkish literature in the classical sense. Considering the political history, Neyzen Tevfik (1879-1953) is an artist who has witnessed the most important periods (i.e. Sultan Abdulhamit II, Second Constitutionalist Era, Truce, Ataturk and the post-Ataturk) in his country’s recent history. In his epigrams (satires), Neyzen Tevfik -who could not be unconcerned to the political events and their reflections on the community life- addressed to people besides many social and political issues regarding the mentioned periods. Neyzen Tevfik is a man of letters who has opposed self-seeking, fraud, double-dealing, profiteering, abuse of statesmen powers, bigotry, and exploitation of religious feelings throughout his life. For this reason, the issue of his satires consisted of social issues, problems in society, injustice, foreign statesmen and writers as well as domestic statesmen. In this study, after introducing the satire type and the general characteristics of Neyzen Tevfik’s satires, it was investigated how Neyzen Tevfik carried the authentic people of the era along with the political and social events to the satires that he wrote in the above-mentioned periods.

PDF

___

Ada, İ. (1949). Neyzen Tevfik Kolaylı, Azâb-ı Mukaddes (Birinci Kitap). Onan Yayınevi.
Ada, İ. (2017). Neyzen Tevfik, Azâb-ı Mukaddes. Kapı Yayınları.
Ahmet Cevdet (1986). Tezâkir, c.1-12, 13-20, 40-tetimme, C. Baysun (ed.). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Apaydın, M. (2001). Türk hiciv edebiyatında Ziya Paşa. Kültür Bakanlığı Yayınları.
Bilgegil, M. K. (1980). Yakın çağ Türk kültür ve edebiyatı üzerinde araştırmalar II. Atatürk Üniversitesi Yayınları.
Bilginer, R. (1982). Neyzen Tevfik. Yazko Edebiyat, Ekim, 24, 83-88.
Bulut, S. (1999). Nüktedan (Namık Kemal, Şair Eşref, Neyzen Tevfik). Can Yayınları.
Çağın, Ş. (2007). Bir hiciv ustası Şair Eşref. Dergâh Yayınları.
Çakır, H. (2006). Tarihimizin ilk izah dergisi Diyojen’in kapatma cezalarına yine mizahi yoldan gösterdiği tepkiler”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 161-172.
Çapanoğlu, M. S. (1933). Neyzen Tevfik Beyi dinlerken. Yedi Gün, 27, 13 Eylül.
Ergün, M. (1983). Neyzen Tevfik ve Azâb-ı Mukaddes. Tunca Yayınları.
Ergün, M. (1983). Neyzen Tevfik ya da ‘söz’ün özgül ağırlığı’”. Bilim ve Sanat, 33, 26-32.
Hakkı Süha (1939). “Neyzen Tevfik”, Yeni Mecmua, 29 Birincikânun, Yıl: 1, 2(35), 5.
Hanioğlu, M. Ş. (2001). “İttihat ve Terakkî Cemiyeti”. TDV İslâm Ansiklopedisi, 23, 476-484, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
İpekten, H. (1996). Nef’î, hayatı, sanatı ve eserleri. Akçağ Yayınları.
Kabacalı, A. (2003). Çeşitli yönleriyle Neyzen Tevfik (hayatı, kişiliği, şiirleri). Özgür Yayınları.
Karaalioğlu, S. K. (2004). Neyzen Tevfik (hayatı ve şiirleri). İnkılâp Kitabevi.
Kurdakul, Ş. (1998). Bir de Neyzen Tevfik vardı. Cumhuriyet, 26 Ocak, s.13.
Kutbay, M. (1947). Neyzen Tevfik hayatını anlatıyor”. En Son Dakika, nr. 2556- 2709, 29 Ekim 1946-8 Nisan 1947.
Küçük, C. (1988). Abdülhamit II”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C.1, 216-224.
Levend, A. S. (1971). “Divan edebiyatında gülmece ve yergi (hezl ve hecv)”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 18, 37-45.
Namık Kemal (1872). Hırrenâme. Diyojen, Sayı 133, s.3.
Neyzen Tevfik (1919). Hiç!.., Neyzen'in teranesi varan: 1, Mahmudbey Matbaası.
Neyzen Tevfik (1838). Gazel. Muktebes, 30 Nisan 1315 (1898), 18, 139.
Okay, O. (1998). Hiciv. TDV İslâm Ansiklopedisi. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 17, 447.
Öner, F. (1953). Ölümü münasebet ile Neyzen Tevfik”. Cumhuriyet, nr. 10238, 30 Ocak.
Öngören, F. (1998). Cumhuriyet'in 75. yılında Türk mizahı ve hicvi. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Özcan, Ö. (2002). Başlangıcından günümüze Türk edebiyatında hiciv ve mizah (yergi ve gülmece). İnkılâp Yayınevi.
Revnakoğlu, C. S. (1953). Neyzen’in kabri başından. En Son Dakika, 31 Ocak 1953.
Sarı, S. (2010). Neyzen Tevfik’in hayatı ve şiirleri üzerinde bir inceleme”, Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi.
Tanyol, C. (1955). Tevfik. Cumhuriyet, 30(10956),.2.
Timurtaş, F. K. (1981). Şeyhi'nin Harnâme’si. İstanbul Edebiyat Fakültesi Basımevi.
Toros, T. (1986). Fikret Mualla (1903‐1967). Akbank Yayınları.
Usta, R. (1985). Neyzen Tevfik hayatı ve eserleri. Kastaş Yayınları.
Ülgen, H. B. (1953). İstanbul’un en renkli tipini ziyaret ettik”. Hürriyet, nr. 1698, 10 Ocak 1953.
Yalçın, A. (1998). Cumhuriyet dönemi Türk romanı, Günce Yayıncılık.
Yaşar, S. (2010). Neyzen Tevfik (yaşamı, kişiliği ve eserleri). Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 5(3), 1946- 1969. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.1536
Yücebaş, H. (1973). “Neyzen’le hastahanede bir hafta, Hüseyin Şehsuvaroğlu”. Neyzen Tevfik (Hayatı- Hatıraları- Şiirleri), s. 91-111.
Yücebaş, H. (1976). Hiciv ve mizah edebiyatı antolojisi. Milliyet Dağıtım.

Turkish Studies - Language and Literature-Cover

ISSN: 2667-5641
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ