20. Yüzyıl Romanında Görülememek ve Tutunamamak: Oğuz Atay’ın Tutunamayanlar ve Ralph Ellison’un Görülmeyen Adam Adlı Eserlerinde Yabancılaşma Kavramının Karşılaştırılması

Sosyal yaşamın bir parçası olan yabancılaşma kavramı, zaman, mekân, toplumsal farklılık gözetmeksizin evrensel bir tema hâlini alarak yazının da önemli durak noktalarından biri hâline gelmiştir. Oğuz Atay’ın Tutunamayanlar (1972) ve Ralph Ellison’un Görülmeyen Adam (1952) adlı eserleri de yabancılaşma kavramı üzerinde durarak evrensel yalnız bireyin serüvenini Türk ve Amerikan toplumu üzerinden yansıtmaktadır. Her iki eserde de ana karakterler yabancılaşma durumu ile karşılaşmaları ve bu durumun üstesinden gelebilmeleri için geliştirdikleri yöntemlerle ortak bir alan yaratırlar. Türk toplumunda yabancılaşmış bireye Atay “tutunamayanlar” motifi ile ışık tutarken, Ellison Amerikan toplumundaki yabancılaşmış bireye “görülmemek” motifi üzerinden seslenir. Atay’ın zihinsel sürgüne mahkûm edilen ve tutunamayan Turgut Özben ve Selim şık adlı karakterleri de tam da bu noktada bedensel sürgüne mahkûm edilen Görülmeyen Adam ile edebi olarak kesişir. Farklı coğrafyalardan okuyucuya seslenen karakterler, topluma ve özbenliklerine yabancılaşma hâllerinden, içinde bulundukları döngüden, kendilerine has geliştirmiş oldukları stratejiler yoluyla çıkmayı başarırlar. Karakterlerin pasif direnişlerini yansıtan; yeniden doğuş, kurtuluş ve sürgünün sona ermesi gibi imgeler ağı üzerinden incelenebilecek olan eserler yabancılaşan insanın hikayesini aktarmaktadır. Bu çalışmanın amacı farklı dillere ve kültürlere ait olan Tutunamayanlar ve Görülmeyen Adam eserlerindeki yabancılaşma izleğini, Hegel’in yabancılaşma ve Efendi-Köle diyalektiğine dayanarak, “tutunamamak” ve “görülmemek” motifleri üzerinden karşılaştırmalı edebiyat verileri ışığında, çoğulcu yöntem doğrultusunda incelemektir. Çalışmanın sonunda karakterlerin yabancılaşma evreleri ve yabancılaşmış bedenleri ve ruhları aracılığı ile bu evrelerden kurtuluş süreçlerindeki benzerlikler ve farklılıklar değerlendirilecektir.

Invisibility and Disconnectedness in the Twentieth Century Novel: The Comparative Analysis of the Concept of Alienation in Oğuz Atay’s The Disconnected and Ralph Ellison’s Invisible Man

Regardless of time, place and social differences, the concept of alienation, as a part of social life, has been regarded as a universal theme. As literature is inherently the reflection of social life, the concept of alienation has become an intersection point of literary works. In relation, Oğuz Atay’s The Disconnected (1972) and Ralph Ellison’s Invisible Man (1952) address the concept of alienation through the portrayal of the spiritual journey of the universal lonely individual from the perspectives of Turkish and American cultures. In both works, in order to encounter and overcome their alienation, the main characters create a common space through the methods they develop. While, Atay sheds light upon the alienated individual via using disconnection as a motif, Ellison addresses the alienated individual in American society through invisibility. It is at this point that the characters of Atay, Turgut Özben and Selim Işık, who are sentenced to mental exile, literally coincide with the Invisible Man who is sentenced to a bodily exile. At the end of their stories, the characters, who reflect different geographies, manage to get out of their state of alienation from the society and their inner self’s thanks to the strategies they develop. Their stories might be read as a passive resistance and can be analyzed by focusing on the web of images; rebirth, alienation and the end of exile to illuminate the story of the alienated individual. In this study, the concept of alienation is analyzed in relation with the themes ‘disconnection’ and ‘invisibility’ in plural investigation method via comparative literature within the frame of Hegel’s concept of alienation and his master-slave dialectic. The study explores the commonalities and differences between the two texts considering the alienation processes of the protagonists and the strategies they construct in order to overcome their alienated bodies and identities

PDF

___

Adorno, T. W. & Horkheimer, M. (2010). Aydınlanmanın Diyalektiği: Felsefi Fragmanlar. (Nihat Ülner & Elif Karadoğan, Çev.). Kabalcı Yayınları.
Alver, K. (2014). Flaneur: A Modern Urban Figure / Flanör: Bir modern kent Figürü. Akademik İncelemeler Dergisi. 7 (2), (ss. 285-293).
Aktulum, K. (1999). Metinlerarası İlişkiler. Öteki Yayınları.
Aktulum, K. (2011). Metinlerarasılık / Göstergelerarasılık. Kanguru Yayınları.
Andaç, F. (1996). Sürgün Edebiyatı, Edebiyat Sürgünleri. Bağlam.
Arnold, M. (1857). On The Modern Element In Literature. (https://tr.scribd.com/doc/11554174/Matthew-Arnold-On-the-Modern-Element-inLiterature. Web. 23 March 2020)
Atalay, İ. (2019). Karşılaştırmalı Edebiyat. Hiper.
Atay, O. (2018). Tutunamayanlar. Bütün Eserleri I. İletişim.
Aytaç, G. (2019). Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi. Doğu Batı.
Baptist, E. E. (2016). The Half Has Never Been Told. Slavery and Making of American Capitalism. Basic Books.
Benjamin, W. (2014). Pasajlar. (Ahmet Cemal, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
Bumin, T. (2019). Hegel. Bilinç Problemi, Köle Efendi Diyalektiği, Praksis Felsefesi. Yapı Kredi Yayınları.
Burçoğlu, N. D. (2005). Disiplinlerarası Bir Bilim Dalı Olarak İmgebilim, Edebiyat ve Eleştiri, 81, 105-107.
Bülbül, M. (2005). İmgesel İletişim. Çizgi.
Callahan, J. F. (Ed.). (2004). After Publication. Ralph Ellison’s Invisible Man: A Casebook (ss. 35- 41). Oxford University Press.
Camus, A. (2014). Başkaldıran İnsan. E-kitap (Tahsin Yücel, Çev.). Can Yayınları. https://books.google.com.tr
Cuma, A. (Der.). (2019). Genel ve Karşılaştırmalı Edebiyat Çalışmaları. Çizgi.
Cevizci. A. (2000). Paradigma Felsefe Sözlüğü. Paradigma Yayınları. Du Bois, W. E. B. (1994). The Souls of Black Folk. Dover Publications.
Ecevit, Y. (2017). Ben Buradayım.Oğuz Atay’ın Biyografik ve Kurmaca Dünyası. İletişim.
Ellison, R. (2004). Görülmeyen Adam. (Mehmet H. Doğan, Çev). İletişim. Eyüboğlu, İ. Z. (1995). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. 3. Basım. Sosyal Yayınlar.
Fromm, E. (2017). Olma Sanatı (Orhan Düz, Çev.). Say Yayınları.
Golban, P. (2018). A History of the Bildungsroman. From Ancient Beginnings to Romanticism. Cambridge Scholars Publishing.
Güven, D. Ç. (2020). Foucauldian “Medical Gaze” as an Ideological Apparatus of Modern Power Structures in the Works of Rıfat Ilgaz, Ōoka Shōhei, Jean-Paul Sartre and Joseph Conrad. Folklor/Edebiyat, 26 (101), 157-171.
Hegel, G. W. F. (1976). Bütün Yapıtları, Seçmeler 1. (Hüseyin Demirhan, Çev.). Onur Yayınları.
Hegel, G. W. F. (2006). Tarih Felsefesi. (Aziz Yardımlı, Çev.). İdea.
Hegel, G.W.F. (2015). Tinin Görüngübilimi. (Aziz Yardımlı, Çev.). İdea.
Inwood, M. (1992). Hegel Dictionary. Blackwell Publishers.
İldem, A. E. (2000). Fransız Gezginlerin Gözüyle Türkler ve Yunanlılar. Boyut.
Kefeli, E. (2000). Karşılaştırmalı Edebiyat İncelemeleri. Kitabevi Yayınları.
Klein, M. (1964). After alienation: American novels in mid-century. Books for Libraries Press.
Kolchin, P. (2003) American Slavery. 1619 – 1877. Hill and Wang.
Kojeve, A. (2001). Hegel Felsefesine Giriş. (Selahattin Hilav, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
Kula, O. B. (1992). Alman Kültüründe Türk İmgesi, I. Cilt. Gündoğan.
Mizruchi, E. (1973). An Introduction to the Notion of Alienation. Frank Johnson (Ed.), Alienation: Concept, Term and Meanings (ss. 111-24). Seminar Press.
Moran, B. (2016). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış. Sebahattin Ali’den Yusuf Atılgan’a. İletişim.
Ollman, B. (2015). Marx’ın Kapitalist toplumdaki İnsan Anlayışı. (Ayşegül Kars, Çev.). Yordam Yayınları.
Osho. (2004). Farkındalık. (Amrit Sangeet, Çev.). Ovvo.
Parla, J. (2015). Türk Romanında Yazar ve Başkalaşım. İletişim.
Putz, M. (1979). The story of identity: American fiction of the sixties. Metzler.
Remak, H. (1961). Comparative Literature, Its Definition and Function. Stalknecht N. & Frenz H. (Eds.), Comparative Literature: Method and Perspective (ss. 3-38). Southern Illinois Press.
Şafak, E. (2018). Oğuz Atay’ın Çocukları. İnci, H. ve Türker, E. (Ed.), Oğuz Atay İçin Bir Sempozyum (ss. 109-119). İletişim.
Sakallı, C. (2006). Karşılaştırmalı Yazınbilim ve Yazınlararasılık / Sanatlararasılık Üzerine. Seçkin.
Sayers, S. (2003). Creative Activity and Alienation in Hegel and Marx, Historical Materialism, 11 (1), 107–128.
Schacht, R. (1989). Social Structure, Social Alienation and Social Change. Schweitzer, D. & Geyer, R. F. (Der.), Alienation Theories and De-Alienation Strategies (ss. 35-56). Science Review Ltd.
Seeman, M. (1959). On the meanning of alienation. American Sociological Review. 24 (6), 783-791. (https://www.jstor.org/stable/2088565?readnow=1&seq=1#page_scan_tab_contents)
Sivri, M. (2008). Paul Eluard ve Nazım Hikmet’te Renklerin Dili. Kanguru.
Ulağlı, S. (2018). Öteki’nin Bilimine Giriş. İmgebilim. Motto.
Wilkinson, R. & Pickett, K. (2011). The Spirit level. Why Greater Equality Makes Society Stronger. Bloomsbury.

Turkish Studies - Language and Literature-Cover

ISSN: 2667-5641
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ