Sayyad-ı Bahri Kalyonu Üzerinden Ticaret Kalyonlarını Okumak

Kalyon isimli gemiler, coğrafi keşifler çağının başında 15. ve 16. yüzyılda Avrupa’da kullanılmaktaydı.Bu gemiler kadırga, uskuna, şalopa veya brik gibi gemilerden gerek tonaj farkı gerek hacim ve gerekse dehareket kaynağı olarak rüzgârı kullanması nedeniyle farklı noktalardan ayrışmaktaydı. Kalyonlar hacimolarak diğerlerinden daha büyük, tonaj olarak daha ağır ve hareket aracı olarak kürekler yerine yelkenlerikullanmaktaydı. Bu sebeple ağırlığı dolayısıyla nehir ağzı gibi sığ sulara yanaşamamakta ancak okyanus vedeniz gibi büyük su kütleleri üzerinde yol almakta, hacim olarak geniş olduğu için çok sayıda insan ve yolcutaşıyabilmekte ayrıca yelkenle hareket edebildiği için uygun rüzgârı yakaladığı zaman okyanuslarda aylarcayol alabilmekteydi. Hareket edebilmek için kadırga gibi geleneksel gemilerin kullandığı küreklere ve bunlarıkullanacak olan kürekçilere ihtiyaç duymaması onun insan gücünden tasarruf etmesini sağlayarak iç hacminigenişletmiş ve çok sayıda mahzen ve odayı kullanabilme imkânına onu kavuşturmuştur. Lombarlarındabulunan top yuvalarındaki topçular yanında onun yüksek bir bordaya sahip olması korsanlara karşı onakendisini savunma imkânı vermiştir.Kalyon isimli gemiler İspanyollar tarafından keşfedilmelerine rağmen İngiltere, Hollanda ve Fransagibi Kuzey Avrupa ülkeleri tarafından gerek askeri gerekse de ticari amaçlarla yaygın biçimde kullanılmıştır.Bu gemiler adı geçen Kuzey Avrupa ülkeleri ile onların sömürgeleri arasında Yeniçağ’da ana ulaşım aracı işlevi görmüşlerdir. Adı geçen devletlere ait kalyonlar Akdeniz’de ticaret amacıyla seyr ü seferdebulunmuşlardır. Ortaçağ ve Yeniçağ ’da askeri gemiler ile sivil gemiler arasındaki geçişkenliğin fazla olmasıkalyonların kolayca ticaret gemisine dönüştürülmesine ya da tersine ticaret amacıyla üretilmiş olankalyonların kolayca askeri bir gemi haline getirilmesine imkan tanımıştır. Kalyonların geniş iç hacmi onuAkdeniz ticareti için de elverişli bir vasıta haline getirmiştir.Bu makalede, Osmanlı donanmasının 18.yüzyılda bir savaş gemisi olan Sayyad-ı Bahri isimli kalyonüzerinden bir kalyonun donanımı hakkında bilgi verilecektir. Onu oluşturan inşa malzemeleri, gemimürettebatının kullandığı eşyalar, geminin işlevini yerine getirebilmesi için sahip olduğu donanım anlatılacakve dönemin koşullarına göre yorumlanacaktır. Kalyonun anlaşılması ise Akdeniz’deki deniz ticaretinin dahaiyi anlaşılmasına katkı sağlayacaktır.

Reading Trade Galleons Through Sayyad-ı Bahri Kalyon

The ships named galleon were used in Europe at the beginning of the era of geographical discoveries in the 15th and 16th centuries. These ships differed from ships such as galleys, knights, chalks, or brigades, as they used wind as both a tonnage difference, volume and a source of movement. The galleons used larger sails than others, heavier tonnages, and sails instead of paddles as a means of movement. For this reason, due to its weight, it could not approach shallow waters such as the mouth of the river, but it could travel on large water bodies such as the ocean and the sea, it could carry many people and passengers because it was large in volume, and it could travel for months in the oceans when it caught the appropriate wind because it was able to move by sailing. The fact that traditional ships such as galleys do not need the paddles used by them to move and the rowers that will use them has expanded its internal volume by allowing it to save manpower and has enabled it to use many cellars and rooms. In addition to the gunners in the gun slots in their portholes, the fact that he had a high side board allowed him to defend himself against the pirates. Although the ships named galleon were discovered by the Spaniards, they were widely used by Northern European countries such as Britain, the Netherlands and France for both military and commercial purposes. These ships served as the main means of transportation in the New Age between the mentioned Northern European countries and their colonies. The galleons belonging to the aforementioned states have traveled in the Mediterranean for trading purposes. In the Middle Ages and the New Age, the high transition between military ships and civilian ships allowed the galleons to be easily converted into merchant ships or to make the gallions produced for reverse trade easily into a military ship. The large inner volume of the galleons has made it a favorable vehicle for the Mediterranean trade. In this article, information about the equipment of a galleon will be given over the galley called Sayyad-ı Bahri, which is a warship of the Ottoman navy in the 18th century. The building materials that compose it, the items used by the ship's crew, the equipment that the ship has to perform its function will be explained and interpreted according to the conditions of the period. Understanding galleon will contribute to a better understanding of maritime trade in the Mediterranean.

___

  • 1.Kâmil Kepeci Kataloğu'ndaki Tahvil (Nişan) Kalemi Defterleri (KK.d): 5726.
  • 2.Maliyeden Müdevver Defterler: 103, 2883, 3014, 9950.
  • Aydın, Y. A. (2011). Sultanın Kalyonları, Küre Yayınları.
  • Bostan, İ. (2003). Osmanlı Bahriye Teşkilatı, XVII. Yüzyılda Tersane-i Amire, Türk tarih Kurumu.
  • Bostan, İ. (2010). Osmanlılar ve Deniz, Küre Yayınları, 3. Baskı.
  • Develioğlu, F. (2008). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Kitabevi, 25. Baskı.
  • Karayazgan, M. (1981). Denizci Sözlüğü (Gemici Dili), Karşıyaka.
  • Mustafa Nuri Paşa, (2008). Netayicü’l-Vukuat, Kurumlarıyla Osmanlı Tarihi I-IV, Hazırlayan: Yılmaz Kurt, Birleşik Yayınları.
  • Nutki, S. (2011) Kamus-ı Bahri, Deniz Sözlüğü, Hazırlayan: Mustafa Pultar, Türkiye İş Bankası, Kültür Yayınları.
  • Taş M. (2019). Osmanlı Donanmasında Yelken ve Yelken Bezi, Basılmamış Doktora Tezi.