Ortadoğu’da Arap Milliyetçiliğinin Seyri: Osmanlı Döneminden Millî Mücadele’nin İlk Yıllarına Arap Milliyetçiliği ve Türk-Arap İlişkileri

Ortadoğu, dünya tarihi açısından daima önemli bir bölge olmuştur. Dünya siyaseti ve ekonomisibakımından önemli bir stratejik konuma sahip olan bölge, hem bölgesel/yerel hem de bölge dışı, özellikle deBatılı güçler tarafından, ilgi duyulan bir alan olarak var olagelmiştir. Bölgenin Birinci Dünya Savaşı öncesison egemen gücü Osmanlı Devleti idi. Osmanlı Devleti’nin, gücünün zirvesindeyken tam olarak egemenolduğu bölge, Birinci Dünya Savaşı yaklaşırken çeşitli işgallere uğrayarak ve savaş sırasında ve sonrasındabu işgallere eşlik eden bölünmeler yaşayarak, önemli karışıklıklara maruz kalmıştır. Bölgenin işgalininardından Osmanlı İmparatorluğu da yıkılmıştır. Böylece bölge Osmanlı egemenliğinden çıkmıştır.Ortadoğu’nun Osmanlı egemenliğinden çıkmasında birçok etken söz konusudur. Bu etkenler içinde Arapmilliyetçiliğinin önemli bir yeri vardır. Arap milliyetçiliği, birçok kaynaktan beslenen ve bu hâliyle Arapbağımsızlığı etrafında faaliyet yürüten bir ulusalcı hareket olarak Osmanlının yıkılma sürecinde bölge liderlerinin kullandığı bir zemin olmuştur. Arap milliyetçiliği aynı zamanda bölgeye hâkim olmak isteyenBatılı güçlerin de ilgisini çekmiştir. Bu bakımdan Batılı güçler Arap liderleri Arap milliyetçiliği düşüncesiüzerinden etkileyerek kendileri ile birlikte hareket etmeye ve Osmanlı Devleti’ne karşı isyana yöneltmiştir.Kendi bağımsızlıklarını kazanmak amacıyla Batılı güçlerle işbirliği yapan yerel Arap liderlerin Osmanlınınyıkılmasından sonra, Batılı işgalci güçler tarafından kendilerine vaat edilenlerin gerçekleşmemesiyleuğradıkları hayal kırıklığı onların geç de olsa farklı bir politika geliştirmelerine neden olmuştur. Fakat asılolarak bu politikaya onları zorlayan Arap halkıdır. Arap milliyetçileri ve Arap liderlerinin, savaşın sonundaOsmanlılara ve dolayısıyla Türklere ilişkin bağlılık belirten halklarıyla birlikte Batılılara karşı mücadelevermeleri oldukça anlamlı bir süreç olarak tarihte yer bulmuştur. Bu mücadelelerinde Anadolu’da,Osmanlının yıkılması sonucu Batılı işgalcilere karşı büyük bir direniş başlatan Türklerle ve onun milliyetçiliderleriyle ilişki kurmaları çok önemli ve değerli işbirliklerinin oluşmasına da katkı sağlamıştır. Buçalışmada Arap milliyetçiliğinin ortaya çıkması, Osmanlı içinde Arap bölgelerinin durumu, Ortadoğu’nunişgali, Birinci Dünya Savaşı sonunda bölgenin batılılarca işgal edilmesiyle beklentilerini elde edemeyen Arapliderlerinin pişmanlıkları ele alınarak bölgede Arap halkları ve Türk Millî Mücadelecileri arasında oluşanişbirliği ve dayanışma değerlendirilmiştir.

Arab Nationalism in the Midle East: Arab Nationalism from the Ottoman Period to the First Years of the National Struggle and Turkish-Arab Relations

The Middle East has always been an important region in terms of world history. The region, which has an important strategic position in terms of world politics an economy. Regional and western powers were constantly interested in the region. The last sovereign power of the region before the First World War was the Ottoman State. The region where the Ottoman Empire was fully dominant while at the peak of its power, underwent warious occupations as it approached the First World War. During the First World War and afterwards, the divisions accompanying these occupations experienced significant confusion. After the occupation, with of the region, with the collaps of the Ottoman Empire, the region came out of the Ottoman rule. There are many factors in the exit of the Midlle East from the Ottoman rule. Arab nationalism has an important place among these factors. Arab nasionalism was a nationalist movement that was nurtured from many sources and thus operated around Arab independence. Arab nationalism has been a ground used by regional leaders in the process of Ottoman collaps. Arab nationalism also attracted the attention of western powers who want to dominate the region. In this respect, Western powers influenced Arab leaders through the idea of Arab nationalism and directed them to act with them and revolt against the Ottoman State. Local Arab leaders, who cooperated with western powers, contributed to the collapse of the Ottoman Empire in order to gain their independence. Even if it’s late, the disappointment of those who were promised to them by the western invading forces did not come true, causing them to develop a different policy. But it is the Arab people who are forcing them into this policy. At the end of the war, Arab nationalists and Arab leaders had to act together with their peoples, who expressed loyalty to the Ottomans and therefore Turks. In this way, their struggle against Westerners has found a place in history as a very meaningful process. In these struggles, establishing a relationship with the Turks who started a great resistance against Western invaders in Anatolia contributed to the formation of very important and valuable collaborations.

PDF

___

Arı, T. (2008). Geçmişten Günümüze Ortadoğu: Siyaset, Savaş ve Diplomasi, MKM Yayıncılık.
Aydın, M. (2002). Yeni Türk Devleti ve Misak-ı Millî. Türkler, C. 16, Ed.: Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca, Yeni Türkiye Yayınları, s. 57-70.
Cleveland, W. L. (2008). Modern Ortadoğu Tarihi. Çev.: Mehmet Harmancı, Agora Kitaplığı.
Dağıstan, A. (2002). Millî Mücadele’de Türk-Fransız İlişkileri (1918-1921). Türkler, C. 16, Ed.: Hasa Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca, Yeni Türkiye Yayınları, 272-277.
Davişa, A. (2004). Arap Milliyetçiliği: Zaferden Umutsuzluğa. Çev.: Lütfi Yalçın, Literatür Yayınları.
Duman, S. (2010). Modern Ortadoğu’nun Oluşumu. Doğu Kütüphanesi.
Fromkin, D. (1993). Barışa Son Veren Barış: Modern Ortadoğu Nasıl Yaratıldı? 1914-1922. Çev.: Mehmet Harmancı, Sabah Yayınları.
https://islamansiklopedisi.org.tr/ “Vehhâbîlik”, 01.03.2020.
https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/GZC/d01/CILT01/gcz01001002.pdf, 05.03.2020.
https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/GZC/d01/CILT01/gcz01001008.pdf, 18.03.2020.
https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/GZC/d01/CILT01/gcz01001013.pdf, 03.04.2020.
https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/GZC/d01/CILT01/gcz01001021.pdf, 15.04.2020.
https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/GZC/d01/CILT01/gcz01001026.pdf, 23.04.2020.
Karpat, K. H. (2011). Osmanlı’dan Günümüze Ortadoğu’da Millet, Milliyet, Milliyetçilik, Timaş Yayınları.
Kayalı, H. (2003). Jön Türkler ve Araplar: Osmanlı İmparatorluğu’nda Osmanlıcılık, Erken Arap Milliyetçiliği ve İslamcılık (1908-1918). Çev.: Türkan Yöney, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Kennedy, P. (2009). Büyük Güçlerin Yükseliş ve Çöküşleri, Çev.: Birtane Karanakçı, Türkiye İşBankası.
Keskin, Ö. A. (2014). Osmanlı İmparatorluğu’nun Yıkılmasına Etkisi Bakımından Orta Doğu’da Milliyetçi Temel Dinamiklerin Harekete Geçmesi ve Bunun Oluşmasında İttihat ve Terakki’nin Rolü. Uluslar Arası 1. Ortadoğu Sempozyumu Bildirileri, C.II, Ed.: Şamil Öçal, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınları, s. 295-318.
Keskin, Ö. A. (2020). Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Kuruluşuna Giden Süreçte Dünya, Güç Dengeleri ve Siyasi Durum. Yeni Türkiye, TBMM’nin Yüzüncü Yılı Özel Sayısı-I, Yıl 26 Sayı 111 Ocak-Şubat 2020, s. 252-265.
Kılınçkaya, M. D. (2008). Osmanlı Yönetimindeki Topraklarda Arap Milliyetçiliğinin Doğuşu ve Suriye, Atatürk Araştırma Merkezi.
Lapidus, I. M. (2013). İslam Toplumları Tarihi. C.1, Çev.: Yasin Aktay, İletişim.
Lewis, B. (2009). Ortadoğu: İki Bin Yıllık Ortadoğu Tarihi. Çev.: Selen Y. Kölay, Arkadaş.
TBMM Gizli Celse Zabıtları (1999). C.I. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Umar, Ö. O. (2010). Millî Mücadele Dönemi Atatürk’ün Ortadoğu Politikası. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(1), s. 443-470. (http://web.firat.edu.tr/sosyalbil/dergi/arsiv/cilt20/sayi1/443-470.pdf)
Yılmaz, H. (2014). Mustafa Kemal Paşa-Emir Faysal Anlaşması ve Millî Mücadele Döneminde Suriye ve Irak. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 10(20), s. 289-306. (http://www.ctad.hacettepe.edu.tr/10_20/4.pdf).
Yılmaz, T. (2009). Uluslararası Politikada Ortadoğu, Barış Platin Yayınevi.

Turkish Studies - Historical Analysis-Cover

ISSN: 2667-5552
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ