İlker Mümin ÇAĞLAR, Arzu TAŞCAN, Hasancan ERALACA

Osmanlı Dönemi Ilıca Kazası Mezar Taşları Üzerine Bir İnceleme

Üzerinde insana ait geçmişin izlerini barındıran ve tarihe tanıklık eden mezar taşları, bulundukları yerinmazideki demografik ve sosyal yapısını günümüze taşımaktadırlar. Kitabeli mezar taşları mevtanın künyesihüviyetindedir. Öyle ki belli bir yerleşim yerindeki Osmanlı ahalisine ait mezar kitabelerinden, sadece kişilerinisimlerini, memleket, meslek, unvan ve lakaplarını değil, taşların başlık, motif ile süslemelerinden o bölgedeyer bulmuş mezhep ve tarikatları, mezar taşındaki dua, niyaz ve yakarışlardan ait oldukları dönemin dili,edebiyatı ve sanatı hakkında da bilgi sahibi olunabilmektedir. Hatta mezar taşlarının yapımında kullanılan kireçtaşı, mermer veya taş gibi malzemelerden, kullanılan malzemenin büyüklüğünden ve üzerindeki bezemeişçiliğinin niteliğinden de, bölgenin tarihsel süreçteki iktisadî ve kültürel durumuyla ilgili çeşitli malumatlarelde etmek de mümkündür. Osmanlı dönemi idarî yapısı esas alınarak yürütülen bu çalışmada, Saruhan Sancağı’na tâbi, Ilıca Kazası’nın sınırları araştırmanın mekânsal kapsamını teşkil etmiştir. Ilıca Kazası’ndatespit edilen kitabesi bulunan 197 mezara dayalı olarak konu ele alınmıştır. Mevcut çalışmayla bölgedekiOsmanlı dönemi mezar taşı kitabelerinin tespiti yapılarak, bir nevi tescil ve envanter hizmetine de kaynaklıkedilmiştir. Bu mezar taşları fiziksel özellikleri ve süsleme unsurları itibariyle de ele alınmıştır. Ayrıcaüzerlerinde bulunan metinlerden de istifade edilerek, meslek gurupları, unvan ve lakaplar, memleket isimleri,şahıs isimleri ve kavukları mukayeseli bir şekilde değerlendirilmeye tabi tutulmuştur.

An Analysis on Ilıca District Tombstones in the Ottoman Period

The tombstones, which bear the traces of the human past and testify to the history, show the demographic and social structure of the past. The gravestones with inscriptions reveal the personal information of the dead. From the tombstones of Ottoman, we can learn the names of people, their country, profession, title and nickname. Also, information about sects and religious order can be obtained from decorations on gravestones. It is also possible to have information about language, literature and art from the expressions of prayer and invocation in the tombstone. In fact, we can find information about the past economic situation of the region from the material used in the construction of the tombstones, such as limestone, marble or stone, the size of the stone and the quality of its workmanship. As a result of the researches, 197 grave inscriptions of Ilıca District of Saruhan Sanjak in the Ottoman period were found. With this study, the assessment of the gravestones that were detected was carried out. With this study, the Ottoman period tombstone inscriptions in the region were determined and a kind of registration and inventory service was provided. These tombstones have also been interpreted in terms of their physical properties and decorative elements. In addition, occupational groups, titles and nicknames, country names, personal names and turbans were evaluated comparatively by using the texts on them.

PDF

___

T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi
Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü, Kuyûd-ı Kadîme Arşivi, Tapu Arşiv Dairesi Başkanlığı, Tapu Tahrir Defteri: TKGM. KKA. TADB. TTD. 00115.
http://www.ahmetli.gov.tr/nufus, Erişim Tarihi: 07.10.2019
http://www.ahmetli.bel.tr/genel-bilgiler.aspx, Erişim Tarihi: 07.10.2019
Açıkgözoğlu A. S. (1995). Eyüp Sultan Civarında İmzalı Mezar Taşı Kitabeleri. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
Açıkgözoğlu A. S. (2009). Mezar Taşı Çalışmaları. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 7(14), 297-314.
Ayanoğlu İ. F. (1958). Fatih Devri Ricali Mezar Taşları ve Kitabeleri. Vakıflar Dergisi, (4), 193-208.
Bilgi N. (2001). 1842 Yılında Saruhan Sancağının Nüfusu ve İdari Bölünüşü. Manisa Araştırmaları Dergisi, 1(0), 87-122.
Bizbirlik A., Okumuş N. (2017). Manisa'da Tarihi Mekânlar Mezar Taşları ve Kitabeler. Manisa Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
Bizbirlik A. (2013). Manisa Hüsrev Ağa Camii Haziresinde Bulunan Mezar Taşları Üzerine. Tarihçiliğe Adanmış Bir Ömür Prof. Dr. Nejat Göyünç’e Armağan, 311-327.
Bizbirlik A. (2007). Manisa Müzesindeki XVIII. ve XIX. Yüzyıla Ait Osmanlı Mezar Kitabeleri Üzerine Değerlendirmeler. Tarih Araştırmaları Dergisi 26(41) Mayıs, 9-20.
Bizbirlik A., Kaya M, Akyol H. (2017). Sondaj Metodu İle Seçilen Yunt Dağı Köylerinde Bulunan Tarihî Eserlerin Tespiti. Gelenek İle Gelecek Arasında Kalmış Bir Bölge: Yuntdağı (Sorunlar ve Öneriler), (ed. Muzaffer Tepekaya, Ferhat Berber, Cengiz Gürbıyık, Beral Alacı), 8-20.
Çağlar İ. M., Eralaca H. (2018). Mezar taşlarının Göç ve İskân Tarihi Araştırmalarında Yardımcı Kaynak Olarak Kullanımı: Karkın ve Çobanisa Örneği. I. Uluslararası Türk-İslam Mezar Taşları Kongresi, 161-173.
Çağlar İ. M. (2014). Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e Turgutlu. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi.
Dağlıoğlu H. T. (1935), İstanbul Mezar Taşları. Yeni Türk Mecmuası, 1(29), 1843-1935.
Daş E. (2018). Mezar Taşlarında Svastika ve Çarkıfelek Sembollerinin Kökeni ve Anlamı. I. Uluslararası Türk-İslam Mezar Taşları Kongresi, 199-206.
Defter-i Evkaf-ı Liva-i Saruhan (Metin ve İnceleme). (2014). TC. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Arşiv Dairesi Başkanlığı, Yayın no:7.
Demir A. (2017). Osmanlı Devleti’nde Yörükler ile Yerleşiklerin Kavgası: Kayıp Köyler Meselesi. Gazi Akademik Bakış, 11(21) Kış, 15-31.
Gökçe T. (1999). Tahrir Defterlerine Göre 16. Yüzyılda Nif (Kemalpaşa) Kazası Nüfusu. Kemalpaşa Kültür ve Çevre Sempozyumu Bildirileri, İzmir-Kemalpaşa, Haziran.
Karaçağ D. (1994). Bursa’daki 14-15. Yüzyıl Mezar Taşları. Övendire Danışmanlık Tanıtım Hizmizmetleri.
Tepekaya M., Bizbirlik A., Okumuş N. (2016). Manisa'da Osmanlı Dönemi Hazireleri. Manisa Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
Tepekaya M. (2008). Osmanlı Dönemi Turgutlu Kitabeleri. Turgutlu Belediyesi Kültür Yayınları 1, Seçil Ofset Matbaacılık ve Ambalaj San. Ltd. Şti.
Tepekaya M., Eralaca H. (2018). Derbent Mezar Taşları. Uluslararası Turgutlu Sempozyumu Bildirileri, 2, Turgutlu Belediyesi Yayınları, ss.1017-1040.
Tunçalp E. (1971). Mezar Taşları ve Manzum Kitabeler. As Matbaası.
Ülker N., Günay V., Telci C., Gökçe T. (2008). İzmir’de Türk Mührü-Emir Sultan Dergâhı Haziresi Mezar Kitabeleri. Şenocak Yayınları.

Turkish Studies - Historical Analysis-Cover

ISSN: 2667-5552
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ