Cumhuriyet Döneminde Doğu Vilayetlerinde Yaşanan Doğal Afetler ve Yapılan Yardımlar (1923-1950)

İnsanoğlunun yaşanmasına engel olamadığı ve etkisine göre can ve mal kayıplarına sebebiyet veren doğal afetler; deprem, sel, kuraklık/kıtlık, çığ, kaya düşmesi ve salgın hastalıklar şeklinde sıralanabilir. Bu afetlerden tarih boyunca Anadolu da zaman zaman nasibini aldı. Bu çalışmada Cumhuriyet Dönemi'nde 1923 yılından 1950 yılına kadar Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yaşanan deprem, kuraklık/kıtlık, sel ve taşkın gibi doğal afetlerin sebep olduğu zayiat ve tahribat ile bu afetlerde mağdur duruma düşen afetzedelere yapılan resmi ve sivil yardımlar konusu incelenmiştir. Çalışmanın bu şekilde sınırlandırılmasındaki maksat ise bu yıllarda iktidarda olan Cumhuriyet Halk Partisi Hükûmetlerinin yaşanan doğal afetler karşısındaki tutumunun ne olduğunu ve afetzedelere yaptığı yardımları ortaya çıkarmaktır. Çalışma sonunda görülmüştür ki bu dönemde Doğu ve Güneydoğu Anadolu vilayetlerinde can ve mal kaybına yol açan birçok felaket yaşanmıştır. Bu felaketler içerisinde depremler ilk sırada yer almıştır. CHP Hükûmetleri ise yaşanan tüm felaketlerde hem devletin hem de halkın tüm imkânlarını seferber ederek felaketzedelerin yaralarını bir an önce sarmaya çalışmıştır. Bu konuda devlet-millet dayanışmasının en güzel örneği olarak özellikle 1924 yılında yaşanan Erzurum ve 1939 yılında yaşanan Erzincan depremleri örnek olarak verilebilir. Bu depremlerin ardından Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal ve Reisicumhur İsmet İnönü'nün felaket bölgelerini ziyaretleri felaketzedelerin yüreklerine su serpmiş ve yaraların bir an önce sarılmasını sağlamıştır. Çalışmada arşiv belgeleri ve diğer kaynaklardan istifade edilmiştir.

Natural Disasters That Occured and the Aids That Were Made in Eastern Provinces in the Republican Period (1923-1950)

Natural disasters that human beings cannot prevent they occur and cause loss of life and property according to their impact; can be listed as earthquake, flood, drought/ famine, avalanche, rock fall and epidemic diseases. From time to time, Anatolia got its share from these disasters throughout the history. In this study, the subject of casualties and destruction caused by earthquakes, drought / famine, flood and flood in the Eastern and Southeastern Anatolia regions from 1923 to 1950, and the official and civil aids made to the victims who were suffered of these disasters. The purpose of limiting the study in this way is; To reveal the attitude of the Republican People's Party Government in power against these natural disasters and their help to the disaster victims. At the end of the study, it was observed that during this period, many disasters occurred in Eastern and Southeastern Anatolian provinces that caused loss of life and property. Earthquakes were the first among these disasters. But CHP Governments tried to lick the disaster victims' wounds as soon as possible, by mobilizing all the opportunities of the state and the people in all disasters. As the best example of state-nation solidarity in this regard, especially the Erzurum earthquakes in 1924 and Erzincan earthquakes in 1939 can be given as examples. After these earthquakes, the visits of the president of the republic Gazi Mustafa Kemal and the president of the republic Ismet Inönü to the disaster areas gladdened the victims' hearts and provided quick healing of the wounds. Archive documents and other sources were used in the study.

PDF

___

Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
BCA, Fon No: 10 9 0 0 Yer No: 470 1360 1.
BCA, Fon No: 30 1 0 0 Yer No: 121 1 769 lef 2.
BCA, Fon No: 30 1 0 0 Yer No: 121 2 768.
BCA, Fon No: 30 1 0 0 Yer No: 121 6 770.
BCA, Fon No: 30 1 0 0 Yer No: 40 237 12.
BCA, Fon No: 30 1 0 0 Yer No: 77 5 482.
BCA, Fon No: 30 10 0 0 Yer No: 117 820 6 lef 1-2.
BCA, Fon No: 30 10 0 0 Yer No: 117 821 5.
BCA, Fon No: 30 10 0 0 Yer No: 118 823 4.
BCA, Fon No: 30 10 0 0 Yer No: 118 824 31 lef 3-4.
BCA, Fon No: 30 10 0 0 Yer No: 118 826 13.
BCA, Fon No: 30 10 0 0 Yer No: 118 827 33.
BCA, Fon No: 30 10 0 0 Yer No: 119 10 844.
BCA, Fon No: 30 10 0 0 Yer No: 119 844 11.
BCA, Fon No: 30 10 0 0 Yer No: 119 844 6.
BCA, Fon No: 30 10 0 0 Yer No: 119 839 10 lef 2.
BCA, Fon No: 30 10 0 0 Yer No: 119 840 5.
BCA, Fon No: 30 10 0 0 Yer No: 119 845 14.
BCA, Fon No: 30 10 0 0 Yer No: 119 848 19.
BCA, Fon No: 30 10 0 0 Yer No: 120 850 12.
BCA, Fon No: 30 10 0 0 Yer No: 120 850 14.
BCA, Fon No: 30 10 0 0 Yer No: 120 850 15.
BCA, Fon No: 30 10 0 0 Yer No: 120 850 16.
BCA, Fon No: 30 10 0 0 Yer No: 120 850 18.
BCA, Fon No: 30 10 0 0 Yer No: 120 850 21.
BCA, Fon No: 30 10 0 0 Yer No: 156 96 16 lef 3-4.
BCA, Fon No: 30 10 0 0 Yer No: 179 235 4.
BCA, Fon No: 30 10 0 0 Yer No: 184 269 2.
BCA, Fon No: 30 10 0 0 Yer No: 81 531 1 lef 6.
BCA, Fon No: 30 10 0 0/119 839 11.
BCA, Fon No: 30 10 0 07 117 820 7.
BCA, Fon No: 30 10 0 07 118 826 9.
BCA, Fon No: 30 10 0 07 119 838 1.
BCA, Fon No: 30 10 0 07 119 843 3.
BCA, Fon No: 30 10 0 07 119 848 18.
BCA, Fon No: 30 10 0 07 120 849 1.
BCA, Fon No: 30 10 0 07 120 849 9 lef 24.
BCA, Fon No: 30 10 0 07 Yer No: 117 818 3.
BCA, Fon No: 30 10 0 07 Yer No: 119 837 7.
BCA, Fon No: 30 18 1 1 Yer No: 10 29 7.
BCA, Fon No: 30 18 1 1 Yer No: 11 43.
BCA, Fon No: 30 18 1 1 Yer No: 11 43 15.
BCA, Fon No: 30 18 1 1 Yer No: 11 46 2 lef 1.
BCA, Fon No: 30 18 1 1 Yer No: 11 46 8 lef 2.
BCA, Fon No: 30 18 1 1 Yer No: 12 68 9.
BCA, Fon No: 30 18 1 1 Yer No: 12 69 2.
BCA, Fon No: 30 18 1 1 Yer No: 37 109.
BCA, Fon No: 30 18 1 1 Yer No: 9 25 9.
BCA, Fon No: 30 18 1 2 Yer No: 116 22 2.
BCA, Fon No: 30 18 1 2 Yer No: 117 64 6.
BCA, Fon No: 30 18 1 2 Yer No: 117 71 20.
BCA, Fon No: 30 18 1 2 Yer No: 120 64 13.
BCA, Fon No: 30 18 1 2 Yer No: 120 82 4.
BCA, Fon No: 30 18 1 2 Yer No: 121 91 13.
BCA, Fon No: 30 18 1 2 Yer No: 122 20 35.
BCA, Fon No: 30 18 1 2 Yer No: 43 18 1.
BCA, Fon No: 30 18 1 2 Yer No: 56 52 18.
BCA, Fon No: 30 18 1 2 Yer No: 71 5 14.
BCA, Fon No: 30 18 1 2 Yer No: 90 20 4.
BCA, Fon No: 30 18 1 27 Yer No: 102 37 13.
BCA, Fon No: 30 18 1 Yer No: 27 123 66 7.
BCA, Fon No: 30 18 1 27 Yer No: 91 60 16.
BCA, Fon No: 490 1 0 0 Yer No: 135 301.
BCA, Fon No: 490 1 0 0 Yer No: 1582 445 1.
BCA, Fon No: 490 1 0 0 Yer No: 1582 445 2.
BCA, Fon No: 490 1 0 0 Yer No: 1582 449 2.
BCA, Fon No: 490 1 0 0 Yer No: 1582 449 2 lef 7-11.
BCA, Fon No: 490 1 0 0 Yer No: 1583 456 2.
BCA, Fon No: 490 1 0 0 Yer No: 1583 455 2.
BCA, Fon No: 490 1 0 0 Yer No: 1584 3 462.
BCA, Fon No: 490 1 0 0 Yer No: 1586 471 1 lef 3-5.
BCA, Fon No: 490 1 0 0 Yer No: 213 844 1 lef 64.
BCA, Fon No: 490 1 0 0 Yer No: 647 149 1 lef 72.
BCA, Fon No: 490 1 0 07 Yer No: 1584 459 1.
BCA, Fon No: 490 1 0 0 Yer No: 1585 470 1.
Ayın Tarihi, Kasım 1939.
Ayın Tarihi, Aralık 1939.
Ayın Tarihi, 31 Mart 1948.
Ayın Tarihi, 3 Eylül 1949.
Ayın Tarihi, Şubat 1943.
Resmî Cerîde, 24 Kasım 1924, Sayı: 79.
T.C. Resmî Gazete, 21 Haziran 1934, Sayı: 2733.
T.C. Resmî Gazete, 2 Ocak 1940, Sayı: 4399.
T.C. Resmî Gazete, 25 Ocak 1940, Sayı: 4416.
T.C. Resmi Gazete, 30 Kasım 1940, Sayı: 4674.
T.C. Resmî Gazete, 30 Kasım 1940, Sayı: 4674.
T.C. Resmi Gazete, 4 Mart 1940, Sayı: 4449.
T.C. Resmi Gazete, 13 Mart 1940, Sayı: 4457.
T.C. Resmî Gazete, 10 Ağustos 1940, Sayı: 4584.
T.C. Resmî Gazete, 26 Eylül 1941.
T.C. Resmî Gazete, 22 Temmuz 1944, Sayı: 5763.
T.C. Resmî Gazete, 12 Temmuz 1948, Sayı: 6955.
T.C. Resmî Gazete, 10 Mart 1950, Sayı: 7453.
T.C. Resmî Gazete, 18 Mart 1950, Sayı: 7460.
TBMM Albümü 1920-2010, C: 1, TBMM Yayınları, Ankara 2010.
TBMM Tutanak Dergisi, C: 12, Dönem VIII, Toplantı 2, TBMM Matbaası, 1948.
TBMM Tutanak Dergisi, C: 14, Dönem: 8, Toplantı 3, TBMM Matbaası, 1949.
TBMM Tutanak Dergisi, C: 16, Dönem 8, Toplantı 3, TBMM Basımevi, 1949.
TBMM Tutanak Dergisi, C: 17, Dönem 7, Toplantı 2, TBMM Basımevi, 1945.
TBMM Tutanak Dergisi, C: 20, Dönem 7, Toplantı 3, TBMM Basımevi, 1946.
TBMM Tutanak Dergisi, C: 21, Dönem 8, Toplantı 4, TBMM Matbaası, 1950.
TBMM Tutanak Dergisi, C: 24, Dönem 7, Toplantı 3, TBMM Matbaası, 1946.
TBMM Tutanak Dergisi, C: 24, Dönem 8, Toplantı 4, TBMM Basımevi, 1950.
TBMM Tutanak Dergisi, C: 25, Dönem 8, TBMM Matbaası, 1950.
TBMM Zabıt Ceridesi, C. 20, Devre VI, İçtima 2, TBMM Matbaası, 1941.
TBMM Zabıt Ceridesi, C. 3, Devre 5, İçtima F., TBMM Matbaası, 1935.
TBMM Zabıt Ceridesi, C. 7, Devre IV, İçtima 1, TBMM Matbaası, 1940.
TBMM Zabıt Ceridesi, C: 12, Devre VII, İçtima 1, TBMM Matbaası, 1944.
TBMM Zabıt Ceridesi, C: 13, Devre VI, İçtima 1, TBMM Matbaası, 1940.
TBMM Zabıt Ceridesi, C: 14, Devre 6, İçtima 2, TBMM Matbaası, 1940.
TBMM Zabıt Ceridesi, C: 20, Devre VI, İçtima 2, TBMM Matbaası, 1941.
TBMM Zabıt Ceridesi, C: 8, Devre VI, İçtima 1, TBMM Matbaası, 1940.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: IV, C: 23, İçtima: 3, TBMM Matbaası, 1934.
Akşam, 4 Mayıs 1935.
Akşam, 4 Ocak 1940.
Akşam, 17 Şubat 1940
Cumhuriyet, 29 Aralık 1939.
Cumhuriyet, 30 Aralık 1939.
Cumhuriyet, 31 Aralık 1939.
Cumhuriyet, 4 Ocak 1940.
Cumhuriyet, 12 Şubat 1940.
Cumhuriyet, 17 Şubat 1940.
Hâkimiyeti Milliye, 16-30 Eylül 1924.
Hâkimiyeti Milliye, 7 Haziran 1930.
İzmir Yeni Asır, 29 Aralık 1939.
Son Posta, 31 Aralık 1939.
Son Telgraf, 31 Aralık 1939.
Ulus, 28 Aralık 1939.
Ulus, 3 Ocak 1940.
Ulus, 7 Haziran 1946.
Yeni Sabah, 29 Aralık 1939.
Akgün, S.Ç. ve Uluğtekin, Murat. (2001). Hilâl-I Ahmer'den Kızılay'a II. Kızılay Yayınları.
Atatürk'ün Söylev Ve Demeçleri, C: 2. (1997). Atatürk Kültür, Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi. https://doi.org/10.1501/ilhfak_0000000966
Atnur, İ. E. (2006). Reisicumhur'un Doğu Incelemeleri (1924 Erzurum Depremi). Ebabil Yayınları.
Çapa, M. "Erzurum Depremi Ve Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal'in Erzurum Ziyareti". 23 Temmuz Erzurum Kongresi Ve Kurtuluştan Günümüze Erzurum 1. Uluslar Arası Sempozyumu (23-25 Temmuz 2002- Erzurum). Yay. Haz.: Yavuz Aslan, Salim Gökçen, Atam Yay. https://doi.org/10.17498/kdeniz.337074
Celal Bayar Diyor Ki 1920:1950 Nutuk-Hitabe-Beyanat-Hasbihal, (1951). Haz.: Nazmi Sevgen.
Darkot, B. (1955). "Türkiye'nin Coğrafi Bölgeleri Hakkında". Türk Coğrafya Dergisi. Sayı: 13-14. 1955.
Küçükuğurlu, Murat. (2012). Türk Siyasî Tarihinde Erzurum (1923-1950). Atam Yay.
Pampal, S. (2000). Depremler. Alfa Yayınları.
Şahin, C., Sipahioğlu, Ş. (2003). Doğal Afetler ve Türkiye.
Tanpınar, A. H. (1960). Beş Şehir. TTK Yayınları.
Türkiye’de Deprem Gerçeği ve TMMOB Makina Mühendisleri Odası’nın Önerileri Oda Raporu. (2012)
Yavuz, E. (2017). 1939 Depremi (Erzincan Ve Bölgeye Etkisi). Arı Sanat Yayınevi.
Atay, F.R. “Milli Yardım Seferberliği". Ulus, 28 Aralık 1939.
Aykaç, F.A. "Vazife Başına". Cumhuriyet, 30 Aralık 1939.
Benice, E.i. "Hariçten Gelen Yardım". Son Telgraf, 31 Aralık 1939.
Birgen, M. "Kara Felaket". Son Posta, 31 Aralık 1939.
Kalemli, H. (2010). "1924 Erzurum Depreminde Yurtdışından Yapılan Yardımlar". Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 14 (2), 1-19. https://doi.org/10.9775/kausbed.2016.013
Nadi, N. "Büyük Milli Felaketimiz Karşısında". Cumhuriyet, 29 Aralık 1939.
Nadi, Y. "Milletimizin Hassasiyeti". Cumhuriyet, 31 Aralık 1939.
Ocakoğlu, H. "Felaket Karşısında". İzmir Yeni Asır, 29 Aralık 1939.
Tekir, S. (2012). "Kars Ve Çevresinde Depremler (1924-1941)". History Studies, Prof. Dr. Enver Konukçu Armağanı, 423-436. https://doi.org/10.9737/hist_480
Yalçın, H. C. "Milli Bir Felaket". Yeni Sabah, 29 Aralık 1939.
Yüksel, A. (2002). "1939 Erzincan Depremi Hakkında Bazı Düşünceler". Tarih Boyunca Anadolu'da Doğal Afetler Ve Deprem Semineri 22-23 Mayıs 2000, Bildiriler 2. Baskı.
Köse, R. (2019). CHP ve DP Hükûmetleri Dönemlerinde Doğu ve Güneydoğu Anadolu Politikaları. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. https://doi.org/10.17336/igusbd.446879
http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/2/deprem-bilgileri/buyuk-depremler/ (Çevrimiçi: 27.05.2020)
www.varto.gov.tr/ilcemiz-genel-bilgiler (Çevrimiçi: 20 Nisan 2020)

Turkish Studies - Historical Analysis-Cover

ISSN: 2667-5552
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ