Türk Ocakları’nın Kapatılması ve Mallarının Tasfiyesi Gaziantep Türk Ocağı Örneği

Türkiye’nin en eski sivil toplum kuruluşlarından olan Türk Ocakları 1912 yılında bir grup Tıbbiyeli genç tarafından kurulmuştur. Osmanlı Devleti’nin son döneminde etkili olan fikir cereyanlarından olan Türkçülük akımının somut bir tezahürüdür. Türk Ocakları Milli Mücadelenin filizlenmesinde önemli bir rol oynamıştır. İtilaf Devletleri tarafından İstanbul’un işgali sırasında ilk kapatılan yerlerden biri olan Türk Ocakları Milli Mücadele sırasında önemli bir merkez haline gelmiştir. Türkiye Cumhuriyetinin kurulmasından sonra faaliyetlerine devam eden Türk Ocakları özellikle başkan Hamdullah Suphi Bey döneminde siyasi ve sosyal olarak bir güç merkezi konumuna gelmiştir. Bu durum zamanla ülkenin yönetimini elinde bulunduran Cumhuriyet Halk Fırkası (CHF) iktidarınca hoş karşılanmamış ve dönemin konjoktürel gelişmelerinin de etkisiyle 1931 yılında Türk Ocaklarının kapatılması gündeme gelmiştir. 10 Nisan 1931 tarihinde yapılan Olağanüstü Kurultay’ında kapatılan Türk Ocakları’nın mallarının tasfiyesi için komisyon kurulmuş ve bu komisyon bütün ocakların kapatılması ve mallarının tasfiye işlemlerini gerçekleştirmiştir. Bu mallardan taşınmazların bazıları satılmış ve bir kısmı da CHF ye devredilmiştir. Tasfiye işlemleri ancak 12 yılda tamamlanabilmiştir. Bu işlemler sonucunda borçlar ödenerek kalan miktarı ile de partiye önemli bir gelir sağlanmıştır. Çalışmamızda 1918 yılında kurulan Gaziantep Türk Ocağı ve bağlı bulunan Kilis ve Besni Türk Ocakları’nın malları ile ilgili tasfiye komisyonu ve CHF il yöneticileri arasında yapılan yazışmalardan hareketle Gaziantep Türk Ocağı’nın kapatılması ve tasfiye edilmesi sürecinin arşiv belgeleri ışığında değerlendirilmesi amaçlanmaktadır.

Closing the “Türk Ocakları” and Disposing of Their Goods “Gaziantep Türk Ocakları” Example

Turkish Hearths is one of Turkey's oldest non-governmental organization was founded in 1912 by a group of young medical student. It is a concrete manifestation of the Turkism movement, which is one of the intellectual drafts that were effective in the last period of the Ottoman State. “Türk Ocakları” played an important role in the sprouting of the National Struggle. “Türk Ocakları”, one of the first places closed by the Entente States during the occupation of Istanbul, became an important center during the National Struggle.Turkish Hearths continued to operate after the founding president of the Republic of Turkey, especially during the political and social Hamdullah Suphi has become a power center. This situation was not welcomed by the Republican People’s Party (CHF) administration, which overtook the administration of the country over time, and with the effect of the conjunctural developments of the period, the closure of the Turkish hearths came to the agenda in 1931. A commission was established for the disposal of the “Türk Ocakları”, which were closed at the Extraordinary Congress held on April 10, 1931, and this commission closed all quarries and liquidated their properties. Some of these properties have been sold and some have been transferred to CHF. Liquidation procedures could only be completed in 12 years. As a result of these transactions, the debts were paid and the remaining amount provided a significant income to the party. In our study, it is aimed to evaluate the closure and liquidation process of “Gaziantep Türk Ocakları” in the light of archive documents based on the correspondence between the “Gaziantep Türk Ocakları” established in 1918 and the liquidation commission regarding the goods of Kilis and Besni “Türk Ocakları” and the CHF provincial administrators.

PDF

___

BCA, Dosya No: 79-8, Fon Kodu: 30..18.1.1., Yer No: 12.58..16.
BCA,( CHP), Nu:490.01/78.290.3, s.1
BCA,( CHP), Nu:490.01/80.298.2, s.11.
BCA,( CHP), Nu:490.01/2.7.6, s.1.
BCA, (CHP), Nu:490,01/66.250.1, s.17.
BCA, (CHP), Nu:490,01/66.250.1, s.19.
BCA, (CHP), Nu:490,01/66.250.1, s.23.
BCA, (CHP), Nu:490,01/66.250.1, s.20.
BCA, (CHP), Nu:490,01/66.250.1, s.22.
BCA, (CHP), Nu:490,01/66.250.1, s.18.
BCA, (CHP), Nu:490,01/66.250.1, s.21.
BCA, (CHP), Nu:490,01/66.250.1, s.1.
BCA, (CHP), Nu:490,01/66.250.1, s.13.
BCA, (CHP), Nu:490,01/66.250.1, s.16.
BCA, (CHP), Nu:490,01/66.250.1. s.14.
BCA, (CHP), Nu:490,01/66.250.1.s.15.
BCA, (CHP), Nu:490,01/66.250.1.s.10.
BCA, (CHP), Nu:490,01/66.250.1.s.11.
BCA, (CHP), Nu:490,01/66.250.1.s.9.
BCA, (CHP), Nu:490,01/66.250.1.s.3.
BCA, (CHP), Nu:490,01/66.250.1.s.2.
Düstur, 3. Tertip, C.11, Ankara 1930, s.1859.
Cumhuriyet, Nu:2460, 13 Mart 1931.
Cumhuriyet, Nu:2489, 11 Nisan 1931.
Vakit, Nu:4739, 19 Mart 1931.
Milliyet, Nu:1831, 17 Mart 1931.
Türk Yurdu, Sayı: 242 (Mart 1955).
Arıkan, M,, Deniz A. (2004). “Türk Ocakları’nın kapatılışı, borçları ve emlakinin tasfiyesi”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı:15, s.401-432.
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri. (1997). C.II, Atam Yayınları .
Aydemir, Ş.S. (1999). Tek adam Mustafa Kemal (1919-1922), Remzi Kitabevi.
Baydar, M. (1968). Hamdulah Suphi Tanrıöver ve Anıları, Menteş Kitapevi.
Bozdağ, O. (2013). “Türk Ocakları ideolojisi ve mimarisi (1912 - 1931)”, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
Cansever, H. F. (1993). Türk Ocağı’nın Doğuşundaki Sebep ve Saikler, Türk Yurdu Yayınları.
Çeçen, A. (2000). Atatürk’ün Kültür Kurumu Halkevleri, Cumhuriyet Kitapları.
Georgeon, F. (1999). Türk Milliyetçiliğinin Kökenleri Yusuf Akçura (1876-1935),(çev.Alev Er), Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları.
Gökalp, Z. (2011). Türkçülüğün esasları, Nilüfer Yayıncılık,
Kodal, T. (2014). “Mustafa Kemal Atatürk ve Türk Ocakları”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi(TAED) 52.
Orkun, H. N. (1977). Türkçülüğün Tarihi, Kömen Yayınları.
Sarınay, Y. (1994). Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi ve Türk Ocakları, Ötüken Yayınları.
Soyak, H. R. (1973). Atatürk’ten Hatıralar II, Yapı ve Kredi Bankası Yayınları.
Tunaya, T. Z. (1988). Türkiyede Siyasal Partiler I (II. Meşrutiyet dönemi), C.1, Hürriyet Vakfı Yayınları.
https://www.turkocaklari.org.tr/basin-aciklamalari/190-askeri-tibbiyelinin-mektubu-1- 5634. (erişim tarihi: 24.4,2020)

Turkish Studies - Historical Analysis-Cover

ISSN: 2667-5552
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ