İngiltere ve Amerika'nın 2. Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye'deki Azınlık Politikası

Türkiye İkinci Dünya Savaşı’na fiili olarak girmemesine rağmen, savaşın neden olduğu ekonomik buhranı bütün boyutlarıyla yaşamıştır. Türkiye, Müttefik veya Mihver devletleri tarafından saldırıya uğrama ihtimalinden dolayı savaş ekonomisine geçmiş ve bir milyona yakın askeri silah altına almıştır. Bu savaş ortamını fırsat bilen bazı sermaye sahipleri karaborsacılık ve stokçuluk yapmıştır. Bütün bu gelişmeler enflasyonun yükselmesine ve ekonominin bozulmasına neden olduğundan Saraçoğlu Hükümeti bazı tedbirler almak zorunda kalmıştır. Hükümetin başvurduğu bu tedbirlerden birisi Varlık Vergisi Kanunu’ydu. Kanun,bütün vatandaşların mal varlıklarına göre eşit vergilendirmeyi öngörmesine rağmen, uygulamda Türkiye’deki gayrimüslim azınlık toplumu Müslüman Türklere göre yüksek vergilendirmelere tabi tutuldular. Türkiye’deki sermayenin büyük bir kısmı azınlıkların elinde olmasından dolayı Varlık Vergisi’nden en çok onların etkilenmesi doğaldı. Fakat bütün vatandaşların eşit hak ve hürriyete sahip olduğu Türkiye’de bu durum İktisadi Türkleştirme ve ırkçılık olarak görülmeye başlandı. Başta Yahudiler olmak üzere Türkiye’deki azınlıklar adaletsiz vergi dağılımının düzeltilmesi için sık sık İngiltere ve ABD’ye müracaat ettiler. Ancak tarafsız bir politika yürüten Türkiye’nin nihai zaferlerine katkı sağlayacağını düşünen bu devletler, Türkiye’yle olan münasebetlerini savaş esnasında bozmak istemediklerinden Varlık Vergisi’ne belli bir süre kayıtsız kaldılar. Bu makale, İngiltere ve ABD’nin savaş yıllarında Türkiye’deki gayrimüslim azınlıklara yönelik politikasını konsolosluk arşiv belgeleri ışığında incelemektedir. Böylece, yabancı devletlerin İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin iç meselesine ne denli müdahale ettiği araştırılmıştır.

British And American Minority Policies in Turkey During World War II

Turkey stayed neutral until the last months of World War II, but it lived the economic crisis caused by the war in all its dimensions. Because of the possibility of being attacked by the Allies or the Axis states, Turkey perused a war economy and recruited a million men in the army. Some of the capital owners in Turkey, who took advantage of this war, engaged in black-marketing and stocking. Since all these developments caused inflation and the economy to deteriorate, the Saraçoğlu Government had to take some measures. One of these measures applied by the government was the Wealth Tax Law (Varlık Vergisi Kanunu). Although the law stipulates equal taxation of all citizens based on their wealth, Non-Muslim minorities were subjected to very high taxation compared to the Muslim Turks. Because monirities held most of the capital in Turkey, Wealth Tax effected them the most. Although all citizens had equal rights and freedoms in Turkey, the implementation of the Capital Tax began to be seen as Turkification of the economy and even racism. Minorities, especially Jews, frequently applied to Britain and the United States to correct the unfair tax distribution. However, the United States and Great Britain believed that a non-belligerent Turkey would contribute their eventual victory, and they did not want to deteriorate their relations with Turkey. This article examines the British and the American policy towards non-Muslim minorities in Turkey during the war years in the light of the British and the US consulate archival documents. Thus, this study investigates to what extent the foreign states intervened in the internal affairs of Turkey during WWII.

PDF

___

Akar, R. (2009). Aşkale Yolcuları: Varlık Vergisi ve Çalışma Kampları. Doğan Kitap.
Aktar, A. (2004). Varlık Vergisi ve ‘Türkleştirme’ Politikaları. İletişim Yayınları.
Ankara ABD Büyükelçiliği. (1943). Ankara ABD Büyükelçiliği’nden at the Secretary of State’te, 20 Ocak 1943. Washington D.C.: National Archive.
Baer, M. D. (2010). The Dönme: Jewish Converts, Muslim Revolutionaries, and Secular Turks. Stanford University Press.
Baerwald, P. (20 Ekim 1942). The American Jewish Joint Distribution Committee'ye ve Laurence A. Steinhardt'a Rapor. Washington D.C.: Library of Congress.
Bali, R. N. (2010). Cumhuriyet Yıllarında Türkiye Yahudileri: Bir Türkleştirme Serüveni (1923- 1945) (8. b.). İletişim Yayınları.
Bali, R. N. (2012). The Wealth Tax (Varlık Vergisi) Affair Documents from the British National Archives. Libra Kitapçılık .
Barutçu, F. A. (1977). Siyasi Anılar 1939-1954. Milliyet Yayınları.
Bennett, J. S. (1942). İngiliz Büyükelçiliği'nden Dışişleri Bakanı Numan Menemencioğlu’na, “Further Examples of Discrimination Between Turkish and British Controlled Firms,” 31 Aralık 1942, . Londra: British National Archives.
Bozkurt, M. E. (1930, Eylül 19 ). Adliye Vekili Mahmut Esat Bozkurt’un Ödemiş Nutku. Hakimiyeti Milliye.
Büyükelçiliği, İ. (1942). İngiliz Ankara Büyükelçiliğinden İngiliz Dışişleri Bakanlığı’na, Document No. 5, FO 371/33389/ R 8996/1574/44- 28 Aralık 1942. Londra: British National Archives.
Clutton, G. (1943). Document No. 52, FO 371/37404/ R 5323/7/44- 23 Haziran 1943. Londra: British National Archives.
Deringil, S. (2012). Conversion and Apostasy in the late Ottoman Empire. Cambridge University Press.
Edwards, W. (1942). Speech Delivered by Mr. Edwards (Chairman) at Meeting of British Chamber of Commerce, İstanbul, Document No: 10, FO 371/37400/ R 642/744- 30 Aralık 1942. Londra: British National Archives.
İki Yahudi çocuğu hava kurumu için toplanan rozet paralarını çaldılar. (1942, Ağustos 31 ). Cumhuriyet.
İngiliz Büyükelçiliği. (1942). İngiliz Ankara Büyükelçiliğinden İngiliz Dışişleri Bakanlığı’na, Document No. 2, FO 371/33389/ R 8798/1574/44- 20 Aralık 1942. Londra: British National Archive.
İngiliz Büyükelçiliği. (1942). İngiliz Ankara Büyükelçiliğinden İngiliz Dışişleri Bakanlığı’na, Document No. 28, FO 371/33389/ R 9020/1574/44- 28 Aralık 1942. Londra: British National Archives.
İngiliz Büyükelçiliği. (1942). İngiliz Ankara Büyükelçiliğinden İngiliz Dışişleri Bakanlığı’na, Document No. 3, FO 371/37399/ R 270/7/44- 25 Aralık 1942 . Londra: British National Archives.
İngiliz Büyükelçiliği. (1942). İngiliz Ankara Büyükelçiliğinden İngiliz Dışişleri Bakanlığı’na, Document No.4, FO 371/33389/ R 9004/44- 27 Aralık 1942. Londra: British National Archives.
İngiliz Dışişleri Bakanlığı. (1943). “From Foreign Office to Angora,” Departmental No.2, FO 371/37402/ R 2074/7/44- 5 Mart 1943. Londra: British National Archives.
İngiliz Dışişleri Bakanlığı. (1943). War Cabinet Distribution to Turkey: From Foreign Office to Angora, FO 371/37402/ R 2458/7/44- 16 Mart 1943. Londra: British National Archives.
İngiliz Ticaret Müşavirliği. (1942). From the Commercial Councellor, Ankara, Document No: 14, FO 371/33389/ R 9094/1574/44- 31 Aralık 1942. Londra: British National Archives.
İstifçi iki Yahudi yakalandı. (1942, Eylül 9 ). Tasvir-i Efkâr.
Knatchbull-Hugessen, S. H. (1943). Sir H. Knatchbull-Hugessen’den Mr. Eden’a, Document No. 44, FO 371/37403/ R 4490/7/44- 10 Mayıs 1943. Londra: British National Archives.
Laurence A. Steinhardt. (1943). Laurence A. Steinhardt Papers, 26 Haziran 1943,. Washington D.C. : Library of Congress.
Lewis, B. (1961). The Emergence of Modern Turkey. Oxford University Press .
MacMurray, J. V. (6 Mart 1941). Current Developments in Turkey during the Months of November and December, 1940 . Washington D.C. : National Archive.
Mahmut Esat Bozkurt. (1938, Ağustos 22 ). Ulus Gazetesi.
No 108. (1942, Kasım ). Ayın Tarihi.
No. 105. (1942, Ağustos ). Ayın Tarihi.
Office of Censorship. (1943). Middle East, Gizli Dosya, Report no. 5354, 22 Nisan 1943. Washington D.C. : National Archive.
Office of Strategic Service. (1944). Research and Analysis Branch to the Department of State, May 3, 1944, no.1903, . Washington D.C. : National Archive.
Office of Strategic Service. (1944). Office of Strategic Service'ten Research and Analysis Branch to the Department of State'te, no.1903, 3 Mayıs 1944. Washington D.C. : National Archive.
Ökte, F. (1987). The Tragedy of the Turkish Capital Tax. Croom Helm.
Steinhardt, L. (1942). Büyükelçisi Laurence Steinhardt’tan ABD Dışişleri Bakanı’na Rapor, 19 Aralık, 1942. Washington D.C.: National Archive.
Steinhardt, L. (1942). Laurence Steinhardt’tan the Secretary of State’te, 19 Aralık 1942. Washington D.C. : National Archive.
Steinhardt, L. (1943). Laurence Steinhardt’tan ABD Dışişleri Bakanı’na Rapor, 18 Ocak 1943. Washington D.C: National Archive.
Sulzberger, C. L. (1943, Eylül 12 ). AnkaraTax Raises Diplomatic Issues. New York Times.
Sulzberger, C. L. (1943, Eylül 9). Turkey is uneasy over Capital Levy. New York Times.
Sulzberger, C. L. (1943, Eylül 11). Turkish Tax Kills Foreign Bussiness. New York Times.
(1941). The Atlantic Charter, 14 Ağustos 1941, . Washington D.C.: National Archives.
The Department of State. (1943). Department of State’ten Laurence A. Steinhardt’a, 11 Ocak 1943. Washington D.C.: National Archive.
Tural, M. A. (1987). Atatürk Devrinde İktisadi yapılaşma ve Celal Bayar (1920-1938). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Üstel, F. (1997). İmparatorluktan Ulus Devlete Türk Milliyetçiliği Türk Ocakları 1912-1931. İletişim Yayınları.
Varlık Vergisi Bakayasının Terkinine Dair Kanun. (1944, Mart 17 ). T.C. Resmi Gazete.
Varlık Vergisi Hakkında Kanun. (1942, Aralık 11 ). T.C. Resmi Gazete.
Varlık Vergisi Kanunu Bütün Şartları ile Tatbik Edilecektir. (1943, Ocak 21 ). Cumhuriyet Gazetesi.
Varlık Vergisi Kanununun çalışma Mecburiyetine Dair Hükümleri ihtiva eden 12 ve 13 üncü Maddelerinin Tatbik Sureti Hakkında Talimatname. (1943, Ocak 12). T.C. Resmi Gazete.
Wright, W. L. (2 Şubat 1943). Memorandum on The Varlik Vergisi or Capital Tax. Washington D.C.: National Archive.

Turkish Studies - Historical Analysis-Cover

ISSN: 2667-5552
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ