Cumhuriyet Dönemi’nde (Muş) Varto’da Yaşanan Depremler (1946-1966)

Bu çalışmada Muş ilinin Varto ilçesinde 1946-1966 yılları arasında gerçekleşen beş deprem incelenmiştir. Tarihi kayıtlar 1575, 1678, 1709 ve 1784 yıllarında da bölgede depremler gerçekleştiğini göstermektedir. 1866 yılında Varto’da gerçekleşen depremde 200 can kaybı olmuştur. 1903 tarihinde Muş’un Malazgirt kazasında gerçekleşen depremde 2.803 kişi hayatını kaybetmiştir. 1946, 1950, 1956, 1957, 1959 ve 1966 yıllarında Varto’da depremler gerçekleşmiştir. Asıl yıkıcı depremler 31 Mayıs 1946 ve 19 Ağustos 1966 yıllarında meydana gelmiştir. 1946 depreminde 839 kişi ölmüş, 349 kişi yaralanmış, 3.000 bina da ağır hasar görmüştür. 1966 yılında can kaybının olduğu üç deprem yaşanmıştır. 7 Mart’ta altı, 11 Temmuz’da 12 can kaybı olmuşken, 19 Ağustos tarihli depremde Varto’da 2.101 kişi hayatını kaybetmiş, 1.246 kişi ise yaralanmıştır. 5.306 bina ya yıkılmış ya da ağır hasar görmüştür. Varto’da Sosyo-ekonomik hayat alt üst olmuş, depremlerin yarattığı tahribat bölgede yıllarca hissedilmiştir. Türkiye’de yaşanan depremler on binlerce insanın hayatını kaybetmesine, yaralanmasına ve yüz binlercesinin evsiz kalmasına neden olmuştur. İnanılmaz boyutlarda maddi ve manevi yıkıma neden olan depremlerin yeterince incelendiğini söylemek zordur. Depremlerin toplumda yarattığı kayıplar çok yönlü incelenmeye muhtaçtır. Geçmişte meydana gelmiş depremlerin incelenmesiyle fert, toplum ve devletin felaket zamanında nasıl bir mücadele sergilediği ortaya koyulabilir. Geçmişin pratiğini ortaya koyan tarih çalışmalarının jeo-bilimlere yol gösterici olacağı muhakkaktır. Depremlerin birçok kez yıkıp harabe haline getirdiği Varto ve çevresi Türkiye’deki deprem gerçeğini acı bir şekilde ortaya koyması bakımından incelenmeye değerdir. Varto ve çevresinde yaşanan depremler, dönemin basınına başvurularak incelenmiştir.

Earthquakes in (Muş) Varto During The Republican Period (1946-1966)

In this study, five earthquakes that occurred between 1946 and 1966 in Varto district of Muş province have been investigated. Historical records show that earthquakes occurred in the region between 1575, 1678, 1709 and 1784. 200 people died in the earthquake in Varto in 1866. 2,803 people died in the Muş / Malazgirt earthquake in 1903. Earthquakes occurred in 1946, 1950, 1956, 1957, 1959 and 1966. The most devastating earthquakes occurred on 31 May 1946 and 19 August 1966. In the 1946 earthquake, 839 people died, 349 people were injured and 3,000 buildings were seriously damaged. In 1966, there were three earthquakes with loss of life. Six people died on March 7 and 12 on July 11. Due to the earthquake on August 19, 2,101 people died and 1,246 people were injured in Varto. 5,306 buildings were either destroyed or severely damaged. The socio-economic life turned upside down in Varto. The damage caused by earthquakes has been felt in the region for years. Earthquakes caused tens of thousands of people to die, get injured and hundreds of thousands became homeless in Turkey. It is difficult to say that earthquakes causing incredible material and nonmaterial destruction have been sufficiently studied. It is necessary to analyze the losses caused by earthquakes in many ways. By examining the earthquakes that occurred in the past, it can be revealed how individuals, society and the state struggled in disaster time. It is certain that historical studies that demonstrate the practice of the past will guide geo-sciences. Varto and surroundings, damaged many times in the past by the earthquakes, are worth examining in that they exemplify the reality of earthquakes in Turkey in a painful way. Earthquakes in Varto and its surroundings were examined by referring to the press of the period.

PDF

___

(Sadaret Mühimme Kalemi) A.MKT.MHM. 361/4, (01.09.1866).
030.18.01.02.116.22.2. (22.03.1948).
030.18.01.02.120.82.4. (2.11.1949).
30.1.0.0.1.19.758.8, 16.05.1966).
30.18.1.2.198.62.15 (05.09.1966)
490.1.0.0.1585.466.4. (03.06.1946/18.04.1947).
Akşam
Albayrak
Cumhuriyet
Dünya
Hürriyet
Milliyet
Şark Telgraf
Resmi Gazete
Ulus
Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi, Dönem: 1 Cilt: 35 Toplantı: 5, 15.03.1966.
Deprem Bölgesi Meclis Araştırma Komisyonu Raporu (DBMAKR), 25.04.1967.
Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Dönem: 2 Cilt: 7 Toplantı: 1 Birleşim: 111, 14 Temmuz 1966.
Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Dönem: 2 Cilt: 8 Toplantı: 1 Birleşim: 115, 20.07.1966.
Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Dönem: 2 Cilt: 9 Toplantı: 2 Birleşim: 13, 2 Aralık 1966.
TBMM Tutanak Dergisi, Dönem: 19 Birleşim: 24, 10.11.1992.
TBMM Tutanak Dergisi, Dönem:7 Toplantı: 3, 03.06.1946.
Akın, M. (1967). “Son Deprem ve Kızılay”, Doğu Deprem Felaketi ve Kızılay, 45-50.
Alkan, M. Ö. (2003). “Varto Depremi: Bir Siyasal ve Toplumsal Felaket Olarak Deprem”, Toplumsal Tarih, Sayı: 119, 98-99.
Ambraseys, N.N. & Finkel, C. F. (2006). Türkiye’de ve Komşu Bölgelerde Sismik Etkinlikler Bir Tarihsel İnceleme 1500-1800, (M. U. Koçak, Çev.), Tübitak Yayınları.
Babüroğlu, S. (1998). Deprem ve Devlet, TBMM Vakfı Yayınları.
Bektaş, A. (1967). “Acı bir Hatıra”, Varto ve Ölüm Sükûtu, Varto Kültür, Tanıtma ve Yardımlaşma Derneği Yayınları.
Çetin A. (2000). “Mustafa İsmet İnönü”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.22, 316- 319.
Çoker, F. (1998). Türk Parlamento Tarihi; Cumhuriyet Senato Üyelerinin Özgeçmişleri Cilt-I (1961-1964), TBMM Vakfı Yayınları.
Dikmen, E. (1967). “Deprem ve Sonrası” Varto ve Ölüm Sükûtu, Varto Kültür, Tanıtma ve Yardımlaşma Derneği Yayınları.
Ergünay, O. (1967). 19 Ağustos 1966 Varto Depremi, İmar İskân Bakanlığı Deprem Bölgeleri İcra Heyeti Başkanlığı.
Karakoç, E. (2016). “Süleyman Sami Demirel”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. Ek 1, 315-318.
Kızılay Dergisi, Mart 1966.
Kocadağ, Ç. (1967). “İşte Varto’da Son Durum”, Milliyet, (08.01.1967).
Kocadağ, Ç. (1967). Varto, Aksiseda Matbaası.
Neftçi, N. (1997). Demokrasinin Kilittaşı Anılar, Tesav Yayınları.
Sür, Ö. (1993). Türkiye’nin Deprem Bölgeleri, Ankara Üniversitesi, Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi, Türkiye Coğrafyası Dergisi, Sayı: 2.
Tanış, C. (2018). Osmanlı Arşiv Belgelerinde 1903 Malazgirt Depremi, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (1). https://doi.org/10.18506/anemon.303488
Taşman, C. E. (1946). “Varto ve Van Depremleri”, Maden Tetkik Arama Enstitüsü Dergisi, Sayı:36.
TBMM Albümü; 1920-2010 Cilt-II (1950-1980) TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları, 2010.
Türeli, O.N. (1966). “Deprem Meselesi”, Şark Telgraf, 4 Ağustos 1966.
Yurt Ansiklopedisi. (1982). “Muş”, C.8, Anadolu Yayıncılık.
Yurtsever, A.R. (1967). “Fazilet”, Varto ve Ölüm Sukûtu, Varto Kültür, Tanıtma ve Yardımlaşma Derneği Yayınları.

Turkish Studies - Historical Analysis-Cover

ISSN: 2667-5552
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ