YETİM GÜRCÜ MAHLASLI GÜRCÜ HALK ŞAİRİ *

Türkiye'nin yakın komşusu ve stratejik müttefiki olan Gürcistan ile toplumsal, ekonomik ilişkileri yanında kültürel-edebi ilişkileri de gelişmektedir. Bu iki ülke, iki halk arasında edebi ilişkilerin, edebi etkileşimin araştırılması da gereklidir. Bu açıdan Gürcü edebiyatının gelişim süreçlerinin, belli başlı şahsiyetlerinin Türkiye'de tanıtılması önem arz etmektedir. Bu makalede Türk-Gürcü edebi ilişkileri, edebi etkileşimi ekseninde dikkat çekici bir konu olan Tiflis ozan-âşık muhiti ve bu muhitin bilinen bir temsilcisi olan Yetim Gürcü mahlaslı halk şairinin edebi-sanat kişiliği ele alınmaktadır. Ötelerden beri İslam-Türk medeniyetinin de yaşadığı merkezlerden biri olmuş Gürcistan'ın başkenti Tiflis'te 20. yüzyılın ilk çeyreğine kadar Türkçe ozan-âşık sanatının da kendine özgü şekilde yayıldığı gözlemlenmiştir. Türk âşıklık gelenekleri yerel Gürcü, Ermeni kültürünü de önemli ölçüde etkilemiştir, Tiflis Gürcü ve Ermeni sanatçıları Türkçe özgün şiirler ve şarkılar söylemişlerdi. Tiflis Gürcü halk meydan şairleri arasında ünlülerden biri Yetim Gürcü, yani öksüz Gürcü mahlasıyla bilinen Yetim Dabğişvili'dir. Bu sevilen halk müziği sanatçısının akıcı, içten deyimlerle özgünlük arz eden şiirleri halkça beğenilmiş, söylendiği andan itibaren şarkılara dönüşmüştür. Aşığın Azerbaycan Türkçesiyle de şiirleri vardır. Makalede Yetim Gürcü'yü Türk bilimsel-edebi kamuoyuna tanıtmak amaçlanmaktadır. Buradan hareketle Tiflis kentsel âşık-ozan muhitinin özgülüklerine değinilmekte, Yetim Gürcü'nün yaşamöyküsü izlenmekte, edebi kişilik özellikleri irdelenmektedir. Şairin aile büyüklerinin İstanbul ile bağı olması, mahlasının Türkçe olması, Azerbaycan Türkçesinde de şiirler yazıp, şarkılar besteleyip okuması ilgi çekici etmenlerdir. Şairin şiirlerinde işlenmiş konular ele alınmakta, şiirlerinden örnek parçalar Türkçeye çevrilip sunulmaktadır.

GEORGIAN FOLK POET WITH THE NICKNAME IETIM GURJI

Social, cultural, literary and economic relations between Turkey and its close neighbor and strategic ally, Georgia have been developing particularly in recent years. Therefore, it is also necessary to investigate the literary interaction and relations between these two countries and populations. In this respect, it is very important to introduce developmental process and major figures of Georgian literature to Turkey. This study deals with the Tbilisi minstrel-poet circle, a remarkable issue in the axis of Turkish-Georgian literary relations, and in particular, the literary-artistic personality of a well-known representative of this circle, folk poet with a pseudonym of Ietim Gurji. It has been observed that the art of Turkish minstrel-poet has spread in its own way until the first quarter of the 20th century in Tbilisi, the capital of Georgia, which has been one of the centers where the Islamic-Turkish civilization has been living for many centuries. The traditions of Turkish minstrels have also influenced the local Georgian and Armenian cultures; thus Tbilisi-Georgian and Armenian artists have interested in Turkish original poems and songs. One of the well-known Tbilisi-Georgian folk poets is Ietim Dabgishvili who is known with his pseudonym of Ietim Gurji. This popular folk music artist's fluent and sincere poems with expressions of originality have been popularly liked and transformed into songs from the moment they were read. The poet has also poems written in Azerbaijani Turkish. This study aims to introduce Ietim Gurji to Turkish scientific- literary public opinion. From this point, in this study, the specificities of Tbilisi urban minstrel-poet circle were mentioned, and the biography of Ietim Gurji and his literary personality traits were examined. In addition, the fact that the poets' family elders were connected with Istanbul, that he had a Turkish pseudonym, and that he had written poems and sung songs in Azerbaijani Turkish, were interesting factors to be evaluated in this study. Moreover, the subjects mentioned in his poems were discussed; and sample pieces from his poems were translated into Turkish and presented in this study.

___