12060

Un, Ufak ve Uşak kelimeleri üzerine

Bu makalede, Türkçenin en eski kelimelerinden biri olan “un” ve bu kelimenin köküyle ilgili olduğunu düşündüğümüz “ufak” ve “uşak” kelimelerinin tarihî ve çağdaş Türkçe yazılı belgelerdeki örneklerine dayanılarak, gelişme ve türeme seyri anlatılmaktadır. “Un” kelimesi, tarihî dönemde ve bugünkü bazı lehçelerde uzun ünlülü olarak kullanılmıştır. Ufak ve uşak kelimeleri ise, hem tarihî hem çağdaş yazılı belgelerde “küçük” anlamında kullanılmış ve değişik türevler ve ikilemelerle farklı anlamlar oluşturmuştur. Metinlerden örnekler verilerek, bu kelimelerim türeme seyri ve anlam gelişmeleri gösterilmiştir.

About Un, Ufak and Uşak words

“Un”, “ufak” and “uşak” words are the oldest words of Turkish in this article, the examples in historical and modernominal documents have been studied, progressing and creating process of this is stated. The „un‟ word was used as a word with long vowels in the history and today in some dialects. The „uşak‟ and „Ufak‟ words were used in the meaning of „küçük‟ both in historical and modern labels and with interesting derivatives and handiadyoins different meanings were made. By giving examples from the text, the derivation course and meaning evolution were suggested.

PDF

___

Ahmet Vefik Paşa , (2000), Lehce-i Osmani; Haz. Recep Toparlı, TDK yayınları, Ankara, LO
ALTAYLI Seyfettin; (1994), Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, AT
ALYILMAZ Cengiz; (2004), Eski Türkçenin Söz Varlığının Düz ve Ters Dizimi, Kurmay Yayınları, Ankara, ETSTD
ARAT Reşit Rahmeti; (1992), Atabetü’l-Hakayık, TDK yayınları, Ankara, AH CLAUSON Sir Gerard; (1972), An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish ,Oxford University Pres, EDPT
Divanü Lügat-İt-Türk Dizini, (1999), Çev. Besim Atalay, TDK Yayınları, Ankara, DLT
EREN Hasan; (1999), Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Ankara, TDES
ERGİN Muharrem; (1991) , Dede Korkut Kitabı, I. ve II. cilt, TDK yayınları, Ankara, DDK
GÜLENSOY Tuncer; (2007), Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü, A- N, O-Z, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, KBS
KARA Mehmet; (2004), Ayrı Düşmüş Kelimeler, Çağlar Yayınları, Ankara.
KAYA Ceval; (1994),Uygurca Altun Yaruk, TDK yayınları, Ankara.
Kitabu Evsafı Mesacidi’ş-Şerife, Yayımlayan: Hasibe Mazıoğlu, TDK yayınları, Ankara, 1974, KEMŞ
Kutadgu Bilig İndeksi, (1979), Haz. Kemal Eraslan, Osman F. Sertkaya, Nuri Yüce, TKAE yayınları, İstanbul, KB
MENİNSKİ Franciscus a Mesgnien; Thesaurus Linguarum Orientalium Lexicon, Simurg, İstanbul, 2000
ÖZKAN Mustafa; (1995), Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, Filiz Kitabevi, İstanbul, TDEAT
ÖZMEN Mehmet; Ahmed-i Da’i Divanı, TDK yayınları, I. ve II. cilt, Ankara, 2001.
RASANEN Marttı; (1969), Versuch Eınes Etymologıschen Wörterbuchs Der Türksprachen, Helsinki, Şemsettin Sami, (2002), Kamus-ı Türki, Çağrı Yayınları, İstanbul, KT
Tarama Sözlüğü, (1965) TDK yayınları, 6. cilt, Ankara, TS
TOPALOĞLU Ahmet; (1978), XV. Yüzyıl Başlarında Yapılmış Kur’an Tercümesi, 1. ve 2. cilt, Kültür Bakanlığı Yayınları, İstanbul, KrT
Türkçe Sözlük, (1998), Haz. İsmail Parlatır, Nevzat Gözaydın, Hazma Zülfikar, 1 ve 2 cilt, TDK yayınları, Ankara TrS
Türkmen Dilinin Sözlügi, (1962), Haz. M. Ya. Hamzayev, S. Altayev, ve diğerleri, Türkmenistan SSR Ilımlar Akademiyasının NeĢriyatı, AĢgabat, TrDS.