196128

Anadolu ve Rumeli ağızlarının en eski kaynaklarından biri: gramer kitapları

Anadolu ve Rumeli ağızları hakkında 19. yüzyıl ortalarında başlayan araştırmalar, bugün üniversitelerin gelişmesine paralel olarak nitelik ve nicelik bakımından hayli mesafe kat etmiş durumdadır. Türk ağız araştırmaları tarihinin ilk yüzyıllık döneminde Anadolu ve Rumeli ağızları ile ilgili bilgiler sınırlıdır. Bu bilgilerin çoğunun kaynağı da Türkiye dışındaki bilim adamlarının yaptığı araştırmalardır. Bu kaynakların yanında, bazı gramer kitaplarında da ağızlarla ilgili bilgiler bulunmaktadır. Bunlar, ağızların yüz yıllık değişim sürecini göstermesi bakımından önemlidir. Bu yazıda, 20. yüzyılın ilk çeyreğine kadar olan dönemde yazılmış gramer kitaplarındaki Anadolu ve Rumeli ağızları hakkında verilen bilgiler değerlendirilecektir.

Grammar books: one of the oldest reseources of Anatolian and Rumelian dialects

The researches on Anatolian and Rumelian dialects which commenced in mid-19th century, has made a considerable progress both in quality and quantity correspondingly with the development of universities. The information about Anatolian and Rumelian dialects was limited during the first century of Turkish dialect studies. Most of these studies were based on the researches conducted by the foreign scholars. In addition to these foreign originated studies, we can count some grammar books containing information related to dialects. These grammar books are of importance since they indicate the agelong change process of dialects. This paper evaluates the information about Anatolian and Rumelian dialects which are found in the grammar books written before the first quarter of 20th century.

PDF

___

DAĞLI Yücel (2009), Evliya Çelebi Seyahatnamesi‟nde Anadolu Ağızları Söz Varlığı, Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Çalıştayı, 25-30 Mart 2008 Şanlıurfa, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, s.169-181.
DENY Jean (1941), Türk Dili Grameri (Osmanlı Lehçesi), Çeviren: Ali Ulvi Elöve, Maarif Vekâleti, İstanbul.
GÜLENSOY Tuncer-Ercan ALKAYA (2003), Türkiye Türkçesi Ağızları, Bibliyografya, Akçağ Yayınevi, Ankara.
KARAHAN Leylâ-Dilek ERGÖNENÇ (2000), Hüseyin Cahit, Türkçe Sarf ve Nahiv, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
KARAHAN Leylâ - Ülkü Gürsoy (2004), Tâhir Ken‟ân, Kavâid-i Lisân-ı Türkî, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
Mes’ud Remzi- Abdullah Atıf (1912), Mükemmel Kavâid-i Osmâniye, Mahmud Bey Matbaası.
Mütercim Asım Efendi (2000), Burhan-ı Kâtı Tercümesi, Hazırlayan: Mürsel Öztürk- Derya Örs, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
Râşit (1318), Sarf-ı Osmânî, Kasbar Matbaası, İstanbul.
TURAN Fikret (2002), An Eighteenth Century Otoman Account of Aydın Dialect: Aydın Lügati and Its Linguistic Characteristics, Lars Johanson Armağanı, Editörler: N. Demir, F. Turan, Grafiker Yayınları, s. 369-387.
TÜRKAY Kaya (1999), Halit Ziya, Kavâid-i Lisân-ı Türkî, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
USTA Halil İbrahim (1993), Türk Gramerciliğinin Tarihinde “Kavaid” Kitaplarının Yeri, Türkoloji Dergisi C. XI/1, DTCF Yayınları, Ankara, s. 283-299.