TÜRKÇE DERS KİTAPLARINDA KABUL VE RET BİLDİREN İFADELER

Kabul ve ret bildiren ifadeleri günlük hayatta sıkça kullanılmaktadır. Bu ifadelerin ders kitaplarında nasıl kullanıldığına dair daha önce yapılmış herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. Günlük hayatta kabul bildiren ifadelerin ret bildiren ifadelere oranla daha çok kullanılması onaylamanın reddetmeye göre daha kolay olmasından kaynaklandığı söylenebilir. Bu çalışmada, öncelikle Türk dili alanı uzmanlarıyla görüşmeler yapılmış, sözlükler taranarak kabul ve ret bildiren ifadeler tespit edilmiştir. Daha sonra belirlenen ifadeler Türkçe ders kitaplarında aranmıştır. Bu çalışmanın amacı Türkçe ders kitaplarında, kabul ve ret bildiren ifadelerin ne ölçüde kullanıldığını tespit etmektir. Çalışmada 2018-2019 Eğitim-Öğretim yılında kullanılan 5, 6, 7 ve 8. Sınıf Türkçe ders kitapları incelenmiş, elde edilen verilerin analizinde, nitel araştırma yöntemlerinden biri olan betimsel analiz kullanılmıştır. Elde edilen veriler çalışmanın amacı doğrultusunda sınıflandırılmıştır. Çalışmanın sonucunda ders kitaplarında kabul bildiren ifadelerin ret bildiren ifadelerden daha fazla karşımıza çıktığı görülmüştür. Hayır diyebilmek insan olmanın gereklerinden biridir. Aileler ve eğitimcilerin önemli amaçlarından biri olan çocuklara hayır demeyi öğretme sürecinde eğitim ortamındaki en kolay ulaşılır materyal olan ders kitabının da yeri oldukça önemlidir. Türkçe dersi, çocuklara kendi haklarını savunma ve istemedikleri durumlara karşı çıkabilme becerisi kazandırmada diğer derslere göre daha avantajlıdır. Bu nedenle Türkçe ders kitaplarına metin seçilirken, kişinin hayır deme hakkını işleyen, hayır diyebilmenin olağan ve bazı durumlarda gerekli olduğunu benimseten ayrıca hayır diyebilme becerisini pekiştirmesine imkân tanıyan metinlerin seçilmesine dikkat edilmelidir.

ACCEPTANCE AND REJECTION EXPRESSIONS IN TURKISH TEXTBOOKS

Expressions of acceptance and rejection are frequently used in daily life. There are no previous studies on how these statements are used in textbooks. It can be said that the use of expressions in daily life is more common than rejection. In this study, firstly interviews were made with the experts in the field of Turkish language, and dictionaries were scanned and accepted and rejected. Then the statements were searched in Turkish textbooks. The aim of this study is to determine the frequency of expressions of acceptance and rejection are used in Turkish textbooks. In this study, textbooks of Turkish lesson used at 5, 6, 7, 8th grade classes in 2018-2019 academic year were examined and descriptive analysis was used in the analysis of the data. The collected data were classified according to the purpose of the study. As a result of the study, it was seen that the expressions of acceptance in the textbooks are more than the expressions of rejection. Saying no is one of the necessities of being human. As a most easily accessible material in the educational environment, course books have a very important role in the process of teaching say no to children which is one of the important goals of families and educators. The Turkish lesson is more usable for children to teach them defend their own rights and to gain the ability to oppose situations they do not want. For this reason, when selecting the reading texts for Turkish course books, attention should be paid to the selection of texts that telling the right of the person to say no, which are necessary in some cases.

PDF

___

Ağın Haykır, H., Kaplan, H., Kıryar, A., Tarakcı, R. ve Üstün, E. (2018). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 5. sınıf ders kitabı. Ankara: MEB.
Akgül, A., Demirer, N., Gürcan, E., Karadaş, D., Karahan, İ. ve Uysal, A. (2018). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 7. sınıf ders kitabı. Ankara: MEB.
Aksan, D. (1975). Ana dili. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, 31(285), 423–434.
Aksan, D. (2015). Her yönüyle dil: Ana çizgileriyle dilbilim. Türk Dil Kurumu yayınları. Ankara: Türk Dil Kurumu.
Aksoy, Ö. A. (1993). Atasözleri ve deyimler sözlüğü I. İstanbul: İnkılap.
Ayverdi, İ. (2008). Misalli büyük Türkçe sözlük. İstanbul: Kubbealtı.
Banguoğlu, T. (2015). Türkçenin grameri (10. bs.). Atatürk Kültür, Dil, ve Tarih Yüksek kurumu Türk Dil Kurumu yayınları. Ankara: Türk Dil Kurumu.
Ceylan, S., Duru, K., Erkek, G. ve Pastutmaz, M. (2018). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 6. sınıf Türkçe ders kitabı. Ankara: MEB.
Çobanoğlu, Ö. (2004). Türk dünyası ortak atasözleri sözlüğü. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı yayını. 301, Kaynak eserler dizisi: 7. Cilt. Maltepe, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
Ergin, M. (1993). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak.
Gökdayı, H. (2008). Türkçede kalıp sözler. Bilig, 44, 89–110.
İmer, K., Kocaman, A. ve Özsoy, A. S. (2011). Dilbilim sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
Karasar, N. (2010). Bilimsel araştırma yöntemi (21. bs.). Ankara: Nobel.
Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri: Nitel yaklaşımın yükselişi Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 67-88.
Kaya, B. (2018). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 7. sınıf ders kitabı. Ankara: Dersdestek.
Kır, T., Kırman, E. ve Yağız, S. (2018). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 7. sınıf ders kitabı. Ankara: MEB.
Mete, G., Karaaslan, M., Kaya, Y., Ozan, Ş. ve Özdemir, D. (2018). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 8. sınıf ders kitabı. Ankara: MEB.
Şekerci, Y. (2018). Ortaokul 6. sınıf Türkçe ders kitabı. Ankara: Eksen.
TDK. (2018). Güncel Türkçe sözlük. http://www.tdk.gov.tr/ adresinden erişilmiştir.
Toklu, M. O. (2013). Dilbilime giriş. Ankara: Akçağ.
Westermeyer, J., ve Janca, A. (2016). Language, culture and psychopathology: Conceptual and methodological issues. Transcultural Psychiatry, 34(3), 291–311.