TÜRK NASİHAT GELENEĞİNDEN BİR ÖRNEK: “RİSÂLE-İ PEND-İ ÂŞIKÂN”

Klasik Türk edebiyatında; pend-nâmeler, nasihat-nâmeler, tecrübe ve bilgi aracılığı ile öğüt verme, bilinçlendirme amacı güden manzum, mensur ya da manzum-mensur karışık türlerdir. Türk kültür ve edebiyat dünyasında, bilinen ilk yazılı ürünlerden Orhun kitabeleriyle resmen başlayan daha öncesinde şifâhî (sözlü) kültürde gelişim göstermiş "öğüt verme" düşüncesi köklü bir gelenek oluşturmuştur. Genellikle dinî, ahlâkî mevize ve öğütlerle şekillenen eserler, ideal insan modelinin ortaya çıkması amacıyla telif edilmişlerdir. Dini hayatın orijinal bir yorumu denebilecek tasavvuf hayatı içerisinde de nasihat kavramı önemli bir yer tutmaktadır. Öğüt, pîr-mürid ilişkisinin önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Edebiyatın çoğunlukla vasıta olarak görüldüğü nasihat-nâmelerin içeriğinde birtakım tasavvufî öğretiler ve orijinal yorumlar bulunmaktadır. Giritli Aşkî, tasavvuf ekollerinden biri olan Kâdirîliğe mensuptur. İstanbullu Şeyh İbrâhim Hanif'ten mezun olduğu bilinen Aşkî, başta Divan olmak üzere manzum-mensur eserler telif etmiştir. 12 İmama bağlılığını her fırsatta dile getiren ve XIX. yüzyıl başlarına kadar hayatta olan Giritli Aşkî'nin; yaklaşık 8 varaktan oluşan Risâle-i Pend-i Âşıkân adlı eserinde; tasavvuf yoluna girişin şartları, pîre bağlanmanın önemi ve nihâyetinde tasavvufî eğitimin amacı ifade edilmeye çalışılmıştır. Müellif, bu açıklamaları yaparken âyet-hadis ve bazı önemli şahısların sözlerinin yanında, kendi şiirlerinden (nutuklarından) misaller vererek, bazı kısımlarda ilginç denilebilecek söz tasarruflarında bulunarak, manzum-mensur bir anlatım biçimini tercih etmiştir

AN EXAMPLE FROM THE TRADITIONAL ADVICE-GIVING IN TURKISH LITERATURE: “RİSÂLE-İ PEND-İ ÂŞIKÂN”

There is a unigue genre in Classical Turkish Literature that was called pend-nâme or nasihat-nâme in which the author, out of his own experience and wisdom, aimed to advise and help people to have awereness. Advice-giving, which in Turkish verbal culture dated back to the pre-Orhun inscriptive monuments became a strong traditional practice in Turkish culture. Pendnames, that is, the written works in this practice were produced to contribute to the efforts made to create the ideal human character through religious or moral sermons and advice. Advice giving is also a key part of sufi way of life, which could be called as an original interpretation of religious practices.These books in etiher prose or verses or in both contain plenty of advice which involves some sufi views and basics: giving advice is an key concept in the relations of the sufi Saint and his disciples in sufi tradition.Aşki The Cretan was a follower of a Sufi path called Kadiri. He is known to acquire his education from Şeyh İbrâhim Hanif İstanbulî, and apart from his Divan, compiled various books in prose and verse.Aşki was from the island Crete and a person from an sufi tariqah and a devoted follower of the Twelve Imams lived at turn of the 19th century. He is the author of a sixteen-page booklet titled Risâle-i Pend-i Âşıkân. The booklet talks about the preliminary basics to start to follow a sufi path, about why a muslim should follow a sufi Saint, and what sufi practices aim. Aşki supports his advice with verses from the Koran, words of the Prophet and some quotes from the wellknown scholars. In his He also brings examples from his own poetical speechs and prefers in his advice to use prose and verse practising some interesting metaphors

PDF

___

Ahmed b. Hanbel, Müsned, Ocak Yayıncılık 2014
AKKUŞ, Metin, Klasik Türk Şiirinin Anlam Dünyası, Edebî Türler ve Tarzlar, Fenomen Yayınları, Erzurum 2007
ALPER, Kadir, Giritli Aşkî ve Divânı, Yüksek Lisans Tezi, GÜSBE 2005
ARSLAN, Mehmet, Divan Edebiyatında Nasihat-nâmeler (Pend-nâmeler) ve Vak‘anüvis Es‘ad Efendi’nin Pend-nâmesi, Türk Dili ve Edebiyatı Makaleleri, Sivas, 2004, S. 4, s. 7- 80
Bursalı Mehmed Tahir, Ahlak Kitaplarımız, İstanbul 1325
Bursalı Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri; Haz. C.Kurnaz, M. Tatcı, Bizim Büro Yay. C.1 s.283
Berdruddin Aynî, Umdetü’l-Kârî, Mustafa el-Bâbî ve Evladuhu Yayınevi 1392 s.543
CANIM, Rıdvan, Divan Edebiyatında Türler, Grafiker Yayınları, Ankara, 2011
CEBECİOĞLU, Ethem, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Anka Yay. İst.2010
COŞKUN, Menderes, Klasik Türk Şiirinde Edebi Tenkit: Şairin Şaire Bakışı, Ankara: Akçağ 2007
ÇALKA, Mehmet Sait,, Safî Mustafa Efendi’nin “Gülşen-i Pend” Mesnevisinde Din Görevlilerine Nasihatleri, Turkish Studies- İnternatianol Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 3/1 Winter 2008, Doi Number: http://dx.doi.org/ 10.7827/ TurkishStudies. 269, p. 242-250
El-Aclunî Keşfü’l-Hafâ- Daru'l-Kütübi'l-İlmiyye Yayınevi, Beyrut, 1408/1988
Et-Tâc, El-Hüseynî,Tercüme Abdülvehhab Öztürk Kahraman Yay.2012 Ebu Davud, Sünen, Şamil Yayıncılık 2012
GÖKALP, Haluk, Risâletü’n- Nushiyye’de Tahkiyevî Unsurlar, Turkish Studies- İnternatianol Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/2
Winter 2009, Doi Number: http://dx.doi.org/ 10.7827/ TurkishStudies. 637, p. 485-521
GÜLTEKİN, İbrahim, Taşlıcalı Yahyâ Bey’in Divan’ında Nasihatname Türünde Yazılmış Şiirler ve Bu Şiirlerin Konuları, Dili ve Üslubuna Dair Bazı Hususiyetleri, Turkish Studiesİnternatianol Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/9 Summer 2013, Doi Number: http://dx.doi.org/ 10.7827/ TurkishStudies. 5482, p. 1525-1552
Hüseyin Gaybî, Şerhu Hutbetü’l-Beyân, Vr.104a İbn Hacer, Fethü’l-Bârî, 6/430 İmam Buharî, Sahih-i Buharî Tercüme ve Şerhi, Sağlam Yay.İstanbul 2011
KAPLAN, Mahmut, Türk Edebiyatında Manzum Nasihat-nâmeler, Türkler, Yeni Türkiye Yay. Ankara 2002, C. 11, s.791-799
KAPLAN, Mahmut, Hayriyye-i Nâbî, AKM Yayınları, Ankara, 2008
KILIÇ, Filiz Giritli Divan Şairleri, Hacı Bektaş-ı Velî Dergisi, S.32, 2004, s.16
LEVEND, Agâh Sırrı, Ümmet Çağında Ahlak Kitaplarımız, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, Ankara 1964, s.89-115 Mehmed Ali Aynî, Türk Ahlakçıları, Kitabevi Yayınları,İstanbul 1992
PALA, İskender, Nasihat-nâme, DİA, İstanbul 2006, C.32, s.411
PARLATIR, İsmail, Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Yargı yay. Ankara 2011, s.1351 Risâle-i Pend-i Âşıkân, Diyanet Kütüphanesi Nüshası
SCHİMMEL, Annamarie, Tasavvufun Boyutları, Kırkambar Kitaplığı; İslam Mezhepleri, Tasavvuf ve Tarikatlar; İstanbul,2000
Sühreverdî, Avârifü’l-Mearif, Semerkand Yay.2005
ÜNAL, Harun, Uydurma Hadisler, Mirac Yay. 2007