GAZİANTEP AHMET ÇELEBİ CAMİSİ; KADINLAR MAHFİLİ’NİN KALEMİŞİ SÜSLEMELERİ

Gaziantep merkezde bulunan Ahmet Çelebi Camisi, mihrap üzerinde yer alan kitabesine göre 1672 Aralık ya da 1673 Ocak ayında inşa edilmiştir. Kaynaklarda camiden, banisi Şeyh Ramazan'ın adına istinaden Ramazaniye Camii" olarak söz edilmektedir, günümüzde ise hemen yanına inşa edilen 1713 tarihli Ahmet Çelebi Medresesi'nin adı ile anılmaktadır. Yapıyı önemli kılan planı ve mimarisi değil, nitelikli ahşap işçiliği, kalem işleri ve müteharrik minberidir. Yapının en özellikli mimari ögesi olan ahşap kadınlar mahfili, inşasında kullanılan malzeme ve tekniğin yanı sıra süslemeleriyle de ön plana çıkmaktadır. Kadınlar mahfilinin ahşap üzerine kalem işi süslemelerinde kompozisyonlar üslup birliği içinde uygulanmıştır. Klasik dönem ve 17. yy süsleme üslubunu yansıtan süsleme programı, geometrik düzen içerisinde sonsuzluk ilkesi gözetilerek tasarlanmıştır. Mahfilin süslemelerinde baskın motifler geometriktir, ancak bu motiflerin yüzeylerinde ve motif aralarında oluşan boşluklarda, ahşap desteklerin yüzeylerinde ve bordürlerde yoğun bitkisel motifler kullanılmasıyla denge sağlanmıştır. Kullanılan canlı renkler de süslemelere zenginlik ve ifade katmıştır. Mahfili süsleyen kalem işleri, ağırlıklı olarak karanfil, lale, penç, dişli yapraklar, kıvrık dal ve rumi gibi klasik Türk süsleme motiflerinden meydana gelmektedir. Mahfilin süslemelerinde, geometrik ve bitkisel motiflerin birlikteliğinin uyumu dikkat çekmektedir. Bu süslemeler, Gaziantep'te uygulanan mahalli üslubun, dışa kapalı ancak köklü bir geleneğin ürünü olduğunu göstermesi bakımından da önemlidir. Daha önceki yayınlarda yapının zengin kalem işlerine dikkat çekilmiş ancak bu konuda bir çalışma yapılmamıştır. Bu makalede ilk kez Ahmet Çelebi Camisi'nin kalem işi süslemeleri detaylı bir biçimde ele alınarak tanıtılmıştır

GAZIANTEP AHMET ÇELEBI MOSQUE, DECORATIONS ON WOMEN’S MAHFIL

Ahmet Çelebi Mosque, which is at the center of Gaziantep, has been built in December 1672 or in January 1673 as written on the inscription which placed on the mihrab. According to written resources the name of the Mosque is actually “Ramazaniye Mosque” with regard to its donor Sheikh Ramazan. However at the present time it is called as Ahmet Çelebi Mosque, because of the presence of Ahmet Çelebi Madrasah which has been built next to the Mosque in 1713. The most important feature of this mosque is neither its plan nor its architectural characteristics, but its eligible wooden works, interior decorations (kalem işleri?) and its muteharrik minbar. The women’s mahfil, which is the most eligible architectural element of the building, is especially remarkable and noteworthy due to material and technique of its structure as well as decoration. The motives, techniques and compositions of decorations on wooden works of women’s mahfil are in unity in style. Decoration program, which displays the characteristics of classical period and of 17th century, has been designed in a geometrical order in regard to an eternity principle. On the decoration of the mahfil, the dominant motives are geometrical, however the floral motives, which has been painted on the surfaces of the geometrical ones, or on the spaces inbetween them, and also on the surfaces of wooden pillars and bordures maintains a perfect balance. Rich and bright colors of the decoration provide also variety and a strong expression to the decoration of the mahfil. Painted works of the Mahfil consists of classical Turkish ornaments like carnation, tulip, penc, leaves, tree branches and rumi. Geometrical and herbal harmony draws attention at the mahfil ornaments.These ornaments are important because they are the works of an radical tradition and closed to outside world which are the domestic styles of Gaziantep. On previous publications, the rich kalemişi works have been indicated, but there has been no studies at this subject. In this article, Ahmet Celebi Mosque interior design (kalemişi) works presented in detail

___

  • ÇAM, N., Gaziantep Camilerinde Minber Problemi ve Müteharrik Minberler, Belleten, C.LII, S.205, Ankara 1989
  • ÇAM, N., Müezzzin Mahfilleri ve Gaziantep Camilerinin Ahşap Müezzin Mahfilleri, 9.Milletlerarası Türk Sanatları Kongresi, 23-27 Eylül 1991, Ankara 1995.
  • ÇAM, N., Türk Kültür Varlıkları Envanteri; Gaziantep 27, Ankara 2006
  • http://www.see-berlin.de/home/Aleppo.htm
  • http://www.unutulmussanatlar.com/2012/12/negatif-motifler.
  • YILMAZ, A., Türk Kitap Sanatlari Tabir ve Istılahları, Damla Yayınevi, İstanbul 2004