200130

Türk dilinde yönelme ve bulunma hali ile ilgili birkaç ayrıntı -Tuva Türkçesi örneği

Türkçede isim hâl ekleri, kendi asıl fonksiyonları yanında çeşitli fonksiyonlarda da kullanılagelmiş, isimlerle fiillerin bağlantısını türlü nüanslarla kurmuştur. Biz bu fonksiyon çeşitliliğini, Köktürk yazıtlarından itibaren takip edebilmekteyiz. Zamanla fiilin açtığı anlam boşluğunu ya aynı ek ya da başka bir ek doldurmuştur. Biz bu makalede, yönelme hâli ekinin bulunma fonksiyonu üzerinde duracağız. Bu durumun Köktürk yazıtlarından itibaren nasıl bir gelişim içinde bulunduğu ve günümüz lehçelerinden Tuva Türkçesinde nasıl bir kullanım alanına sahip olduğu ve bu kullanımın sistemli bir Şekilde hangi koşullarda ortaya çıktığı incelenecektir.+da ve +ga hâl eklerinin yer ve zaman dışındaki diğer fonksiyonlarına ise değinilmeyecektir.

Some details about locatives and datives in Turkish language The case of Tuva Turkish

Cases of name have been utilized beyond its own functions and made the connection between the names and verbs via various nuances. We have been able to follow the variety of functions since the Kök Turk Scriptures. The meaning gap has been gradually filled in by either the same suffix or another. We will focus the locative function of the dative suffix in this article. The evolution of this function since the Kök Turk Scriptures, what kind of a space it has in one of the contemporary dialects, Tuvan Turkish and the conditions laying the emergence of this function in a systematic way will be analyzed. Other functions of the casa suffixes of +da +ga, but the place and time, will not be mentioned.

PDF

___

ARIKOĞLU Ekrem 2007, “Tuva Türkçesi”, (Kitapta Bölüm), Türk Lehçeleri Grameri (Ed. Ahmet Bican Ercilasun), Ankara: Akçağ Yayınları, 1149-1228.
BOZ Erdoğan 2007, Türkiye Türkçesinde +{A} Durum Biçimbirimi, Ankara: Gazi Kitabevi
BURAN Ahmet 1996, Anadolu Ağızlarında İsim Çekim (Hal) Ekleri, Ankara: TDK. Yayınları
ERASLAN Kemal, 2000 “Eski Türkçede Yönelme (Datif) Hâli Ekinin Yapı, Fonksiyon ve İfadeleri”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, İstanbul: ss. 67-76.
ERDAL Marcel 2004, A old Grammar of Old Turkic, Leiden-Boston: Brill
ERGİN Muharrem 2000, Orhun Abideleri, İstanbul: Boğaziçi Yayınları
ERSOY Feyzi 2006, “Moğolca ve Türkçede Fiil-Tamlayıcı İlişkileri”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Güz 2006, Sayı: 20, ss. 81-98.
GABAİN A. von 2000, Eski Türkçenin Grameri (Çev. Mehmet Akalın), Ankara
UBRYATOVA E. İ. 1982, Grammatika sovremennogo Yakutskogo literaturnogo Yazıka, fonetika i Morfologiya, Moskva
GÜLSEVİN Gürer 1997, Eski Anadolu Türkçesinde Ekler, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
GÜNAY Turgut 1978, Riza İli Ağızları, Ankara = RİA
HERTEK A.B. 2008, Znaçeniya Lokal’nıh Padejey v Tuvinskom i Hakasskom Yazıkah, Diss. Kand. Fil. Nauk, Novosibirsk
İSHAKOV F. G., PAL’MBAH A. A. 1961, Grammatika Tuvinskogo Yazıka – Fonetika i Morfologiya, Moskva
JOHANSON Lars 2007, Türkçede Dil İlişkilerinde Yapısal Etkenler (Çev: Nurettin Demir), Ankara: TDK Yayınları
KORKMAZ Zeynep 2000, Türkçede Eklerin Kullanılış Şekilleri ve Ek Kalıplaşması Olayları, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları Kül-Tegin: Orhun-Yenisey Yazıtları VI-VIII. Yy 2003, Ankara =Kül-tegin
NEVSKAYA İ. A. 2005, Prostranstvennıye Otnoşeniya v Tyurkskix Yazıkax Yujnoy Sibiri (Na Materiale ġorskogo Yazıka), Novosibirsk
ÖNER Mustafa 2004, “Kuzey Batı Türkçesinde –nI Ekli Zaman Zarfları”, Tyurkskaya i smejnaya leksikologiya i leksikografiya (Sbornik k 70-letiyu Kenesbaya Musaeva), Rossiyskaya Akademiya NAUK İnstitut Yazıkoznaniya, Moskva, 159-169
POPPE Nicholas 1992, Moğol Yazı Dilinin Grameri (Çev. Günay Karaağaç), İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi
SÁRKÖZİ Alice 2004, Classical Mongolian, Lincom Europa.
SAT S. Ç., SALZINMAA E. B. 1980, Amgı Tıva Literaturlug Dıl, Kızıl: Tıvanıŋ Nom Ündürer Çeri.
SEV Gülsel 2007, Tarihi Türk Lehçelerinde Hâl Ekleri, Ankara: Akçağ Yay.
ŞÇERBAK A. M. 1977, O Oçerki Po Sravnitel’noy Morfologii Tyurkskix Yazıkov (İmya), Leningrad.
TANÇ Mustafa 2006, “Eski Türkçe Yönelme Durumu Ekinin Günümüz Kıpçak Grubu Türk Lehçelerindeki Yansımaları”, TAED 30, Erzurum: ss. 23-37.
TEKİN Talat 2003, Orhon Türkçesi Grameri, Ġstanbul: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi,
TODAYEVA, B. X. 1951, Grammatika Sovremennogo Mongol’skogo Yazıka Fonetika i Morfologiya, Moskva.
USER Hatice Şirin 2009, Köktürk ve Uygur Kağanlığı Yazıtları-Söz Varlığı İncelemesi, Konya: Kömen Yayınları.
TARANAN ESERLER
Çaa-Oruk, 28.06.2008 tarihli gazete.
DARBAA Y. K. 2010, Tıva Dugayında 99 Aytırıgga Harıılar, Abakan.
LOPSAN Monguş Kenin 1989, Azanıñ Biçezi Konçug, Kızıl: Tıvanıñ Nom Ündürer Çeri, =ABK
SAGAAN-ool Viktor 2002, Çurttalgamnıñ Öñneri, Kızıl =ÇÖ
Şın: 21.07.2009 tarihli gazete
Şın: 29.07.2009 tarihli gazete
Tıva Çogaalçılarnıñ Setküülü, No: 3, Kızıl 2008 =TÇS 2008.
Tıvanıñ Birgi Nayısılalı Samagaltay, Kızıl 1996 =TBNS.