Doğu Anadolu ağızlarında hal kavramı taşıyan iyelikli yapıla

Doğu Anadolu ağızlarında, özellikle Elazığ, Erzincan, Erzurum ve Van Gölü Kuzey Havzası (Adilcevaz, Ahlat, Erciş) yörelerinde ilgi, yükleme ve yönelme hâli eklerinin bilinen şekilleri, ikinci teklik şahıs iyelik ekli isimler üzerinde pek kullanılmamaktadır. Bu ağızlarda yönelme hâlinin bilinen şekli, birinci ve ikinci teklik şahıs zamirleri üzerinde de kullanılmamaktadır. Bölge ağızlarında, zamir ve iyelikli isimlerin hâl ekleriyle kullanılışı esnasında bazı özel yapılar ortaya çıkmıştır. Özellikle zamir ve iyelikli isimlerin yönelme hâlindeki kullanılışlarında ortaya çıkan bu yapılar, bölge ağızlarının belirleyici özellikleri arasında sayılmaktadır. Bu çalışmada, söz konusu özel yapılar, örneklerin sıklığı dikkate alınarak Elazığ, Erzincan, Erzurum ve Van Gölü Kuzey Havzası (Adilcevaz, Ahlat, Erciş) ağızlarından seçildi. Yöre ağızlarında kullanılan bu özel yapılar, ses ve şekil bakımından incelendi.

The case-functions of the possessive constructions in the eastern anatolian dialects

The standart genitive, accusative and dative case forms have hardly used after possessive nouns of singular second person in the eastern anatolian dialects, particularly, in Elazıg, Erzincan, Erzurum and North District of Van Lake (Adilcevaz, Ahlat, Ercish) regions. Similarly, the standart form of dative case has not used on first and second singular personal pronouns in these dialects. Personal pronouns and possessive nouns with case endings are turned up certain special constructions in region dialects. These special constructions are characteristic of the region dialects mentioned above. In this article, the special constructions in question have chosen from Elazıg, Erzincan, Erzurum and North District of Van Lake (Adilcevaz, Ahlat, Ercish) region dialects taking account of the examples frequency. These possessive constructions have been examined in terms of phonetic and morphology.

PDF

___

BAŞDAŞ, Cahit (2001), “Divanü Lügati’t-Türk’teki Şiirlerde İsim Hâl Eklerinin Kullanılışları”, İlmî Araştırmalar, S. 11, s. 29-40, İstanbul Üniversitesi yayınları.
BAŞDAŞ, Cahit (2008), “Türkçede İyelik-Yükleme Sorunu Dede Korkut Örneği”, Turkish Studies (Dede Korkut Dosyası), Volume 3/1, S. 7, Winter 2008, s. 6-13, www.turkishstudies.net.
BAŞDAŞ, Cahit (2009), “Orhun Abidelerinde İyelik, Belirtme ve Yükleme Hâli”, Turkish Studies (Prof. Dr. Ahmet Buran Armağanı), Volume 4/8, S. 21, Fall 2009, s. 623-643, www.turkishstudies.net.
BAŞDAŞ, Cahit (2009), “Malatya Ağızlarında Son Ses (-n) Düşmesi ”, II. Uluslararası Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Çalıştayı, Türk Dil Kurumu-Kafkas Üniversitesi, Kars: 21-23 Mayıs 2009.
BAŞDAŞ, Cahit - KUTLU, Abdülmukaddes (2004), Kırgız Türkçesi Grameri, Diyarbakır: Dicle Üniversitesi yayınları.
BOZ, Erdoğan (2008), “Divanü Lügati’t-Türk’te Belirli ve Belirsiz Nesne Yapıları”, Turkish Studies Volume 3/1, Winter 2008, s. 236-241, www.turkishstudies.net.
BURAN, Ahmet (1996), Anadolu Ağızlarında İsim çekimi (Hâl) Ekleri, Ankara: TDK yayınları.
BURAN, Ahmet-OĞRAġ Şerife (2003), Elazığ İli Ağızları, Elazığ Kültür Kurultayı yayınları (=ELİA).
CAFEROĞLU, Ahmet (1946), Kuzey-Doğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar, İstanbul: TDK yayınları.
DAŞDEMİR, Muharrem (2008), “Anadolu Ağızlarında Çekimli Yapılarda Ortaya Çıkan /+(E)n/ Eki ve Buna Bağlı Ses Değişmeleri”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 36, s.1-16.
DOĞAN, Talip (2008), “Salmas Ağzında Hâl Ekleri”, Turkish Studies (Türkiye Dışındaki Türkler Dosyası), Volume 3/3, S. 9, Spring 2008, s. 319-344, www.turkishstudies.net.
GEMALMAZ, Efrasiyap (1995), Erzurum İli Ağızları I-III, Ankara: TDK yayınları (=EİA).
GÖNEN, M. Emin (2003), Van Gölü Kuzey Havzası Ağızları, D.Ü. Sos. Bil. Enst. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Diyarbakır.
GÜLER, Zülfü (1992), Harput Ağzı, Elazığ: Elazığ Belediyesi yayınları.
GÜLSEVİN, Gürer (1997), Eski Anadolu Türkçesinde Ekler, Ankara: TDK yayınları.
GÜLSEVİN, Gürer (2002), Uşak İli Ağızları, Ankara: TDK yayınları.
KARAHAN, Leyla (1996), Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, Ankara: TDK yayınları.
KARAHAN Leyla, (1999), “Yükleme (Accusative) ve İlgi (Genetive) hâli Ekleri Üzerine Bazı Düsünceler”, 3. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, s. 605-611, Ankara, 1996: TDK yayınları.
KERİMOĞLU, Caner (2007),“Orhun Abidelerinde 3. Kişi İyelik Ekinden Sonra Yükleme Hâli Eki Kullanıldı mı?” Turkish Studies Volume 2/3, Summer 2007, s. 322-331, www.turkishstudies.net.
KORKMAZ, Zeynep (1994), Türkçede Eklerin Kullanılış Şekilleri ve Ek Kalıplaşması Olayları, Ankara: TDK yayınları.
MENZ, Astrid (2004), “Türkiye Türkçesinin Ağızlarında Yakıştırma (Örnekseme) Yoluyla Oluşan Biçimbirimsel Özellikler” V. Uluslararası Türk Dil Kurultayı, Cilt II, s. 2113-2116, Ankara: TDK yayınları.
OLCAY, Selahattin (1995), Erzurum Ağzı, Ankara: TDK yayınları (=EA).
SAĞIR, Mukim (1995), Erzincan ve Yöresi Ağızları, Ankara: TDK yayınları (=EYA).
TUNA, Osman Nedim (1996), Türk Dilbilgisi Ders Notları, Malatya.
YAVUZARSLAN, Paşa (2008), “Anadolu Ağızlarında İsim Kategorilerinin Hiyerarşisi (Sıralanış Düzeni)”, VI. Uluslararası Türk Dil Kurultayı, Türk Dil Kurumu, Bilkent Üniversitesi Kongre Merkezi, Ankara: 20-25 Ekim 2008.