İlköğretim Türkçe sözlükleri üzerine

Sözcük öğreniminde en önemli araçlardan biri sözlüklerdir. İlk sözcüklerini ailede öğrenen birey, sözcük hazinesini daha sonra çeşitli yollarla geliştirir. Bireyin aile ortamında öğrendiği sözcüklerden sonra öğreneceği bütün sözcüklerde sözlükler, ilk başvuru kaynağıdır. İlköğretim sözlükleri, bu ilk başvuru kaynaklarının başındadır. Bir ilköğretim sözlüğü, ne kadar çocuğa göre olursa çocuğun da sözlüğe karşı yaklaşımı o kadar içten olur. Çünkü çocuk, daha ilkokulun ilk yıllarında tanışacağı sözlük ile ömrünün sonuna kadar zaman geçirecektir. Bu sebeple, ilköğretim sözlüklerinin çocuğa göre olmasının yanı sıra çocuğun sözcük dağarcığının gelişmesinde de etkisi olmalıdır. İlköğretim sözlükleri, okul çağındaki çocukların bilmedikleri sözcükleri öğrenmeleri için başvuru kaynağı olacaklarından, barındırdığı sözcükler çocuk kitaplarından oluşmalı, örnekler de çocuk algısına uyarlı olmalıdır. “İlköğretim” dönemi geniş bir süreci kapsadığı için “İlköğretim Sözlüğü” de geniş bir kitleyi kapsamaktadır. İlköğretim sözlükçülüğü anlayışı sonucu birinci sınıf (7 yaş) için de sekizinci sınıf (14 yaş) aynı sözlük kullanılabilmektedir. Bu sebeple “İlköğretim Türkçe Sözlükleri”nin kendi içinde de aşamalara ayrılması gerekmektedir: İlk Düzey, Orta Düzey, İleri Düzey gibi. Bu çalışmada, çeşitli yayınevlerine ait ilköğretim sözlükleri, fiziksel ve iç düzeni bakımından incelenmiş, ayrıca barındırdığı sözcükler bakımından da seçilen çocuk kitaplarındaki sözcükler taranarak bu sözlüklerdeki durumuna (var/yok) bakılmıştır. Sonuç olarak, araştırmada seçilen ilköğretim sözlüklerinden hareketle, sözlüklerin çocuk kitaplarındaki pek çok sözcüğü barındırmadığı, çocuklar için sözcük öğrenme hususunda bir başvuru yapıtı özelliğine sahip olmadığı gözlenmiştir.

On the elementary Turkish dictionaries

One of the most important tools for learning vocabulary is dictionaries. Person who the first words learned in the family then develops vocabulary by various activities. After s/he learned in the family of the individual words the first reference sources are of all the dictionaries to learn words. These dictionaries is at head of the first reference sources. An elementary dictionary, according to how much the child if the child against the approach of the dictionary is so sincere. S/he will pass the time until the end of its life than the first years of primary school to meet one dictionary. For this reason, in addition to being in primary school children in dictionaries should be effective in the development of the child's vocabulary. Primary dictionaries hosted words children's books should consist of the words also samples shoul be adaptive in the children's perception due to the application source children to learn words they do not know. Because "Primary" period covers a wide range of process primary dictionary also includes a broad audience. As a result of elementary understanding of lexicography, first class (7 years) in the eighth grade (14 years) used the same dictionary. Therefore, "Primary Turkish Dictionaries" separation of phases in itself should be at: First Level, Middle Level, Advanced Level. In this study, primary dictionaries belongs various publishers, are examined in terms of physical and internal layout, also words in selected children's books by scanned in terms of words contained status of these dictionaries (yes / no) are examined. As a result, in this study has observed, based on the selected primary dictionaries, which dictionaries do not contain many the word, properties do not have a work of applicant regard to word learning for children.

PDF

___

AKSAN Doğan, Her Yönüyle Dil, Ana Çizgileriyle Dilbilim, TDK Yay., Ankara, 1998.
AKSAN Doğan, Anlam Bilim, Engin Yayınevi, Ankara, 2005
AKYOL Hayati, Türkçe İlkokuma Yazma Öğretimi, Pegema Yayıncılık, Ankara, 2005.
AKYÜZ Yahya, “Türkçe Okul Sözlüklerinin Değerlendirilmesi”, Türk Dilinin Öğretimi Toplantısı, A.Ü. Eğitim Fakültesi Yayınları, Ankara, 1998, s.249-259
BOZ, Erdoğan, “Sözlük ve Sözlükçülük Sorunları” Türkçenin Çağdaş Sorunları, (Edit. G. Gülsevin-E. Boz) Gazi Kitabevi, Ankara, 2006, s.1-44.
BOZ, Erdoğan, “Sözlükbirimlerin Tanımlanmasına Anlambilimsel Bir Bakış” Turkish Studies S: 4 (2009), s.172-183.
BÖLER Tuncay, “Türkçe Sözlük (TDK) ile Örnekleriyle Türkçe Sözlük’ü (MEB) Karşılaştırma Denemesi”, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, S:1 (2006), s.101-118.
BUDAK Yusuf, “Sözcük Öğretimi ve Sözlüğün İşlevi”, Dil Dergisi, S:92 (2000) s.19-25.
ÇOTUKSÖKEN Yusuf, “Sözlükler Üzerine”, Varlık, Y:68, S: 1124 (2001), s.74-77.
GÖÇER Ali, “Türk Dili ile İlgili Sözlüklere Genel Bakış ve Günümüz İlköğretim Sözlükleri”, Türk Dili, 598 (2001), s.388-403.
GÜNAY Doğan, Sözcükbilime Giriş, Multilingual, İstanbul, 2007.
İLHAN Nadir, “Sözlük Hazırlama İlkeleri, Çeşitleri ve Özellikleri” Turkish Studies S: 4 (2009), s.534-554.
İMRAK Mehmet, Meşhurların Kitap Okuma Alışkanlıkları ve Etkili Okuma Teknikleri, Çıra Yayınları, İstanbul, 2006.
KARADENİZ Şadan, “Ölü Sözcükler”, Kitap-lık, Y:10 S:58 (2003), s.44-45.
KARADÜZ, Adnan, “Sözlük, Sözcük Anlamı ve Öğrenme Üzerine” Turkish Studies S: 4 (2009), s.636-649.
KAYA Necati (2007). Okul Sözlüklerinin Değerlendirilmesi (1945-2005), M.Ü Eğitim Bilimleri Ens. Yayımlanmamış Y.L Tezi.
KOCAMAN Ahmet, “Dilbilim, Sözlük, Sözlükçülük”, Kebikeç S:6 (1998), s.111-113.
MACLEREN Gülhan Ağbaba (2007). Türkçe Sözlüklerdeki Tanımlarda Eylemden Türemiş Sözcüklerin Üye ve Rol Yapısının Yeri, Ank.Ünv. Sosyal Bilimler Ens. Yayımlanmamış Y.L Tezi.
ONARAN Mustafa Şerif, “Özleşme Türkçesinin Edebiyata Yansıması”, Varlık, Y:71 S:1154 (2003), s.34-36.
ÖLMEZ Mehmet, “Türk Dilinin Sözlükleri ve Türk Sözlükçülüğü” Uygulamalı Dilbilim Açısından Türkçenin Görünümü, Dil Derneği Kurtuluş Basımevi, Ankara,1994.
ÖZCAN, Emrah, “Türkçe Öğrenici Sözlüğü” XXI. Ulusal Dilbilim Kurultayı Bildirileri, Mersin, (2007).
ÖZTOKAT Erdim, “Sözlük Üstüne Gözlemler”, Dilbilim 4, İstanbul 1979, s. 65-69.
SAĞIR Mukim, İlköğretim Okullarında Türkçe Dil Bilgisi Öğretimi, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2002.
SAYAN Pervin (2005). 11-14 Yaş İçin Hazırlanan Okul Sözlüklerinde Tanımlar Üzerine Bir Araştırma, M.Ü Eğitim Bilimleri Ens. Yayımlanmamış Y.L Tezi.
SEVİM Osman, Kitap Okuma Alışkanlığı Kazandırma Projesi, Erdem Yayınları, Ankara, 2006.
USTA, Halil İbrahim, “Türkçe Sözlük Hazırlamada Yöntem Sorunları”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, S:46, (2006), s.223-242.
UZUN Leyla, “1945’ten Bu Yana Türkçe Sözlükler”, Kebikeç, S:7-8 (1999), s.53-57.
YANGIN, Banu, Kuramdan Uygulamaya Türkçe Öğretimi, Dersal Yayınları, Ankara, 2001