TÜRK DESTANLARINDA BABA-OĞUL ÇATIŞMASI

Türk dünyası, hem tarihi devir hem de coğrafya olarak çok geniş bir alana yayılmıştır. Bu sebeple çalışmada farklı dönem ve coğrafyalardan örnekler seçilerek konu ele alınmış ve sınırlandırılmıştır. İncelenen destanlar Oğuz Kağan Destanı (İslam öncesi ve sonrası); Manas Destanı; Dede Korkut Destanı; Boktu-Kiriş, Bora-Şeeley; Kangıvay Mergen ve Kartığa Pergen destanlarıdır. Diğer Türk destanları incelendiğinde benzer örneklere rastlanılabilir. Destanlarda varlığını koruyan ve her destanda gizli ya da açık bir şekilde kendisini gösteren çeşitli motifler vardır. Bu motifler varlıklarını koruyabilmek için toplumun zihninde yer etmiş olmalıdır. Çünkü kullanılmayan motifler yok olmaya, unutulmaya mahkûmdur. Mitolojik çağdan tarihi çağa geçiş yapan destanlarımızda anlam kazanan motiflerden birisi de baba-oğul mücadelesi diğer bir deyişle çatışmasıdır. Türk mitolojisi gereğince kötü baba rolüne girmenin Yaratılış Destanı'ndan itibaren (Erlik ve Tengri Kayra Han) baba ve oğul arasında çatışma olarak kendisini göstermesi ayrıca Çin kaynaklarında yer alan Mete ve babası Tuman arasında geçen bir hadise çeşitli şekillerde Türk destanlarında karşımıza çıkar. Bu destanların bazılarında görülen baba-oğul mücadelesi metinlerin kurgu ve temasında önemli bir rol oynamıştır. Oğuz Kağan, Manas, Dede Korkut, Tıva destanlarından Boktu-Kiriş, Bora-Şeeley ve Kangıvay Mergen ya da Şor Kahramanlık Destanlarından Kartığa Pergen destanındaki ortak motifler tarihi birikimin bir ürünüdür. Türk destanlarında baba-oğul çatışmalarının sebebi ister dinî, ister kıskançlık ister töre isterse kahramanlık içgüdüsü olsun genelde bu anlatıların temelinde oğlun babaya itaatsizliği sonucu çatışma başlar. Oğuz Kağan, Dede Korkut, Manas gibi Türk kültürünün temel destanlarında rastlanılan baba-oğul çatışması baba ile oğul arasındaki şahsi anlaşmazlıklar sonucu değil dış etkilerin müdahalesiyle kendisini göstermektedir. Bu dış etkiler din, kıskançlık, töreye karşı gelme, oğlun kahraman olma isteği olarak belirtilebilir. Oğlun kahraman olma isteği bir dış etken gibi görünmese de oğlun mensubu olduğu toplum içinde alp olma isteği, toplumun ondan beklenti ve ihtiyaçları sonucu ortaya çıkar. İleride han olacak oğlun bu beklenti ve ihtiyaçları karşılaması gerekmektedir

FATHER AND SON CONFLICT IN TURKISH EPICS

Turkish world spreads over a wide area both geographical and historical period. Therefore the subject is discussed and restricted by selecting the examples from different periods and geography. Surveyed epics are Oğuz Kağan (before and after Islam), Manas, Dede Korkut, Boktu-Kiriş, Bora-Şeelay, Kangıyay Mergen ve Kartığa Pergen epics. If other Turkish Epics are scanned, there could be similar examples. There are several motives in existence and showing itself in secret or openly in every epics. These motives should be embedded in the minds of society in order to be in existence. Because unused motives are condemned to be forgotten and disappear. One of the motives gaining meaning is fatherson struggle in other words father-son conflict in our epics making transition from mythological era to historical era. The father and son struggle shows its face as different examples in Turkish epics such as Erlik and Tengri Kayra Khan in Yaratılış epic and an incident between Mete and his father Tuman. Father and son struggle has played an important role in some of these epics' text's construct and theme. Common motives in epics like Boktu-Kiris, Bora-Seelay and Kangivay Mergen from Oğuz Kahn, Manas, Dede Korkut, Tiva and Kartığa Pergen from Sor Hero epics are products of historical accretion. In Turkish Epics the reason of father and son struggle is narrated as religious reasons, jealousy and heroic instincts but on the basis it starts with the disobedience of son to father. Father and Son struggle seen in the fundamental epics of Turkish Culture like Oguz Khan, Dede Korkut, Manas shows itself not from the personal disputes but from the interferences of external factors. These external factors can be specified as religion, jealousy, defying tradition, son's desire to be hero. The son's desire to be a hero does not appear to be an external factor unlikely the son's desire to have power in the society he is in arises from the society's expectations and needs. The son which will become khan must meet these expectations and needs

PDF

___

Aça, Mehmet (1999), “Türk Kahramanlık Destanlarında İç Mücadele ve Yakın Akrabaları Tarafından İhanete Uğrayan Kahraman”, Millî Folklor, 6 (44), Kış, ISSN 1300-3984, s. 18-23.
Atsız, H.Nihal (1997), Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: İrfan Yayınevi.
Banarlı, Nihad Sami (1971), Resimli Türk Edebiyatı Tarihi C.I., İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Bayat, Fuzuli (2009 Kış), “Mitolojik Zıtlık Paradigmasında Baba- Oğul Mücadelesi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi (The Journal of International Social Research), Volume 2/6, 63-70.
Çobanoğlu, Özkul (2007), Türk Dünyası Epik Destan Geleneği, Ankara: Akçağ Yayınları
Dilek, İbrahim (2002), Altay Destanları 1, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Dilek, İbrahim (2007), Altay Destanları 3, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Ercilasun, A. BİCAN (1997), “Türk Destanlarında Baba-Oğul Mücadelesi”, Altaic Affinities, Proceedings of the 40th Meeting of the Permanent International Altaistic Conference (PIAC) , Provo, Utah (1997), Indiana University, Bloomington, Indiana,2001, p.254- 258.
Ergin, Muharrem (2003), Orhun Abideleri, İstanbul.
Ergin, Muharrem (2004), Dede Korkut Kitabı I, Ankara.
Ergun, Metin; AÇA, Mehmet (2004), Tıva Kahramanlık Destanları, Ankara: Akçağ.
Ergun, Metin (2006), Şor Kahramanlık Destanları, Ankara.
Gömeç, Saadettin (2009). “Oğuz Kağan’ın Kimliği, Tarihte Oğuz Kağan ve Oğuz Kağan Destanları”, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/8 Fall 2009, p. 133-145, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, Doi Number : http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.943, ANKARA-TURKEY.
İbrayev, Şakir (1998), Destanın Yapısı (çev. Ali Abbas Çınar), Ankara: AKM Yayınları.
Onay, İbrahim (2013), “Türk Kültür Tarihi Bakımından Oğuz Kağan Destanı Ve Önemi”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, s.29-44.
Ögel, Bahaeddin (2003), Türk Mitolojisi C.I, Ankara.
Rosenberg, Donna ( 2006), Dünya Mitolojisi, Büyük Destan ve Söylenceler Antolojisi, Ankara.
Temur, Nezir (2012), Manas Destanı'ndaki Tipler Üzerine Bir İnceleme, Ankara.
Togan, A. Zeki (1982), Oğuz Destanı Reşideddin Oğuznâmesi Tercüme ve Tahlili, İstanbul.
Yeşil, Yılmaz (2014) Türk Dünyası’nda Geçiş Dönemi Ritüelleri, Ankara: Grafiker.
Yıldırım, Seyfullah (2015), “Türkistan’dan Anadolu’ya Bir Tip Ve Bir Masalın Seyahati: Jalmavız Kempirden Congalaz Karısına”, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/12 Summer 2015, p.1261-1274, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8764, ANKARA-TURKEY.
Kayabaşı, O.A. (2016). “Türk Destanlarında Baba-Oğul Çatışması / Father and Son Conflict in Turkish Epics”, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, (Prof. Dr. Hayati Akyol Armağanı), Volume 11/4 Winter 2016, ANKARA/TURKEY, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9341, p. 505-516.