1974-1975 YILLARINDA “DİLDE SADELEŞME” TARTIŞMALARININ KUBBEALTI AKADEMİ MECMUASI’NA YANSIMALARI

Bütün diller gibi Türk Dili de tarihi süreç içerisinde karşılaştığı kültür ve medeniyetlerin dilleri ile etkileşim içerisinde olmuştur. İslamiyet'in kabulü ile yeni bir medeniyetin içerisine dahil olan Türk milletinin dili de önce yeni girilen medeniyet içerisinde etkili olan başta Arapça ve Farsça'dan, daha sonra da Rumca ve Ermeniceden etkilenmiştir. Bu etkilenme ve dilde sadeleşme çabaları gündemden hiç düşmeden uzun yıllar tartışmaların konusu olmaya devam etmiştir. Son dönemde Türkçe, özellikle Batılılaşma süreciyle birlikte sadeleşme ekseninde bir defa daha tartışmaların konusu olmuştur. Başta yazı dilinin halk diline yakınlaştırılması ve ıslah edilmesi gündeme gelmiş, Genç Kalemler ile birlikte halk dilinin yazı dili yapılması benimsenmiştir. Cumhuriyet Döneminde de halk dilini yazı dili yapma hedefiyle yola çıkılmış ancak yeni yazı dilinin zamanla halk dilinden uzaklaşması tartışmaları alevlendirmiştir. Dilin sadeleştirilmesinin amacından saptığını ve tasfiyeye dönüştüğünü düşünenler, farklı zeminlerde eleştirilerini dile getirmiştir. Bu zeminlerden biri de 1972 yılında yayımlanmaya başlanan Kubbealtı Akademi Mecmuası'dır. Bu çalışmada Türkçenin söz varlığındaki değişime ve Batılılaşma sürecindeki dil tartışmalarına kısaca değinilmekte; dil tartışmalarının taraflarından biri olan ve "yaşayan Türkçe"yi savunan Kubbe Altı Akademi Mecmuası'nın 1974-1975 yıllarında yayımlanan sayıları incelenmekte ve dilin "arılaştırılmasına" yönelik görüşlerle ilgili eleştiriler tespit edilmektedir. Bu eleştirileri; yeni nesillerin geçmişle bağların koparılması, dilin fakirleşmesi, yabancı kelimelere karşı tarafsız davranılmaması, Türkçenin kelime yapma mantığına uyulmaması ve ahenginin bozulması, anlam bakımından yanlış kelimeler yapılması, bazı yeni kelimelerin kökeninin Türkçe olmaması, kökeni Türkçe olan bazı kelimeler yerine yeni kelimeler türetilmesi, yeni kelimeleri halkın bilmemesi şeklinde sıralamak mümkündür

REFLECTIONS OF “SIMPLIFICATION OF LANGUAGE” DISCUSSIONS TO JOURNAL OF KUBBEALTI ACADEMY IN 1974-1975’S

Turkish language has also been involved in an interaction with the languages of cultures and civilizations it has confronted within the historical process, as all languages. The language of Turkish nation including in a new civilization with the acceptance of Islam was also affected by initially Arabic and Persian that were efficient in the new civilization involved and Romaic and Armenian thereafter. This influence and efforts of language simplification has continued to be a matter of debate by means of constantly being on the agenda for long years. Recently, Turkish became a matter of debate one more time in terms of the simplification with the process of westernization in particular. Initially the amelioration and familiarising of literary (written) language to the public language came to the fore, then with Genç Kalemler (Young Pencils), making public language as written language was adopted. In the republic period, making public language as written language was aimed, too; but alienation of new written language from public language in the passage of time generated the discussions. Those who thought that simplification of the language deviated from its aim and transformed into a discharge (clearance) voiced criticism on different platforms. One of these platforms was Journal of Kubbealti Academy that started to be published in 1972. In this study, the change of Turkish vocabulary and the discussions of language within the process of westernization were touched upon shortly; the issues that were published between 1974-1975 of Journal of Kubbealti Academy, which was one of the parties of language discussions and argued for ‘living Turkish’, were examined and the criticism of the thoughts about ‘the research’ of the language were identified. The gradation of these criticals would be possible like: severing the connections of new generations with the past, destitution of language, not being impartial against the foreign words, failure to comply with the logic of Turkish word formation and harmonic distortion, wrong word formation in terms of semantics, some new words having non-Turkish origin, reproduction of new words instead of some words with Turkish origin and public’s unfamiliarity with new words

PDF

___

Aksan, D. (2000). Türkçenin Söz Varlığı. Ankara: Engin Yayınevi.
Aksan, D. (2007). Türkiye Türkçesinin Dünü, Bugünü, Yarını. Ankara: Bilgi Yayınevi.
Atay, F. R. (1999). Mustafa Kemal'in Mutareke Defteri ve 19 Mayıs. Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık.
Argunşah, M. (2012). Ahmet Mithat Efendi'nin Türkçenin Sadeleşmesiyle İlgili Görüşleri, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/4, Fall 2012, p. 1-12, Doi Number: 10.7827/TurkishStudies.4215, ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY
Aynur, H. (2009). Türkî-i Basît Hareketini Yeniden Düşünmek. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, p.34-59. Doi Number : 10.7827/TurkishStudies.852, ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY
Ayverdi, E. H. (1972). İstanbul Türkçesi Üzerine Bir Dil Anketi. Kubbealtı Akademi Mecmuası(1), 45-52.
Ayverdi, E. H. (1974a). Tarihimizde Anadolu ve Rumeli Devirleri. Kubbealtı Akademi Mecmuası(2), 28-40.
Ayverdi, E. H. (1974b). Tarihimizde Anadolu ve Rumeli Devirleri. Kubbealtı Akademi Mecmuası(3), 22-35.
Ayverdi, S. (1972). Bir Beyannamenin Düşündürdükleri. Kubbealtı Akademi Mecmuası(1), 25-28.
Ayverdi, S. (1974). Derviş Yunus. Kubbealtı Akademi Mecmuası(3), 8-16.
Ayverdi, S. (1975). Çeşnicibaşı. Kubbealtı Akademi Mecmuası(3), 7-11.
Banarlı, N. S. (1972). Beyanname. Kubbealtı Akademi(1), 9-22.
Banarlı, N. S. (1974). Faruk Nafiz Türkçesi ve Kültür Müsteşarlığı. Kubbealtı Akademi Mecmuası(1), s. 68-75.
Banarlı, N. S. (1975). Nihad Sami'nin Kaleminden Yahya Kemal'le Konuşmalar. Kubbealtı Akademi Mecmuası(2), 16-17.
Banarlı, N. S. (1975). Yahya Kemalle Konuşmalar/ Yahya Kemal, İsmet Paşa ve Nurullah Ataç. Kubbealtı Akademi Mecmuası(4), 18-20.
Bayar, N. (2014). Cumhuriyet Dönemi Dil Tartışmaları. Akademik Araştırmalar Dergisi, 95-110.
Belge, M. (2006). 1980'ler Sonrası Türkçe. A. Menz, & C. Schroeder içinde, Türkiye'de Dil Tartışmaları (s. 119-23). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Beyatlı, Y. K. (1971). Edebiyata Dâir. İstanbul.
Beyatlı, Y. K. (1972). Bugünkü Türkçe. Kubbealtı Akademi Mecmuası(1), 23-24.
Bilgegil, M. K. (1972). Kaybolan İstanbul Türkçesi. Kubbealtı Akademi Mecmuası(2), 51-56.
Bilgegil, M. K. (1972). Kaybolan İstanbul Türkçesi. Kubbealtı Akademi Mecmuası(1), 60-72.
Çelik, Y. (2015). Türkçe Sözlük’teki Fiillerin Eski Anadolu Türkçesindeki Görünümleri -A ve B Maddeleri Örnekleminde-. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, p. 249-270 DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/ TurkishStudies.8569, ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY
Çiçek, A. (2011). Türkçenin Son Yüzyıldaki Değişim Süreci Üzerine Bir İnceleme. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi (13/2), 155-166.
Derman, M. U. (1975). Mahir Hoca'dan İzler. Kubbealtı Akademi Mecmuası(1), 15-26.
Eraslan, K. (1974). Talebelerinin Kaleminden Nihad Sami Banarlı / Hocam Nihad Sâmi Banarlı. Kubbealtı Akadmemi Mecmuası(4), 29-32.
Ercilasun, A. (2004). Başlangıcından Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi. Akçağ.
Ersoylu, H. (2009). Türkiye Türkçesinin Çağdaş Sorunları Üzerine İncelemeler. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Hacıeminoğlu, N. (2008). Türkçenin Karanlık Günleri. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
İmer, K. (2001). Türkiye'de Dil Planlaması: Türk Dil Devrimi. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı.
Levend, A. S. (1960). Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Meriç, C. (1975). Aydın'ın Kaderi. Kubbealtı Akademi Mecmuası(4), 34-52.
Özdemir, M. (2008). II.Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e Divan Edebiyatı Tartışmaları. İstanbul: Timaş.
Özdemir, M., & Dağtaş, A. (2014). Dilde Sadeleşme Tartışmaları: 1970 Yılı "Türk Dili" Dergisinde Arapça, Farsça ve Batı Dillerinden Gelen Kelimelere Karşı Takınılan Tavır. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(26), 27-51.
Pekin, N. (1974a). Aziz Hocamız Nihat Sami Banarlı. Kubbealtı Akademi Mecmuası(4), 39-55.
Pekin, N. (1974b). Gülzar-ı Hakikat. Kubbealtı Akademi Mecmuası(1), 33. Seyfettin, Ö. (1327, 3 29). Yeni Lİsan. (İ. Parlatır, & N. Çetin, Dü) Genç Kalemler, 2(1).
Sinan, A. T., & Demir, S. (2010). Dil Bilimini Sevdiren Adam: Prof. Dr. Doğan Aksan (1920- 2010). Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic (5/4), Volume 5/4 Fall 2010 p. 639-662. www.turkishstudies.net, Doi Number: 10.7827/TurkishStudies.1774 ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY
Tarım, R. (2013). Atatürk ve Türk Dili. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic (8/9), p. 95-103. www.turkishstudies.net DOI Number: 10.7827/TurkishStudies.5452 ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY
Tavlı, B. Ş. (2013). Toplumsal ve İletişimsel Bir Dönüşüm Uygulaması: Kemalist Türkiye'de Dil Devrimi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi, Ankara.
Timurtaş, F. (1975b). Uydurma ve Yanlış Kullanılan Kelimeler Sözlüğü. Kubbealtı Akademi Mecmuası(3), 12-16.
Timurtaş, F. K. (1972). Türkçenin İncelenmesi, Grameri ve Lügati. Kubbealtı Akademi Mecmuası(1), 53-59.
Timurtaş, F. K. (1974a). Uydurma Kelimeler Sözlüğü. Kubbealtı Akademi, 24-28.
Timurtaş, F. K. (1974b). Uydurma Kelimeler Sözlüğü. Kubbealtı Akademi Mecmuası, 56-58.
Timurtaş, F. K. (1975a). Uydurma ve Yanlış Kullanılan Kelimeler Sözlüğü. Kubbealtı Akademi Mecmuası(2), 11-14.
Timurtaş, F. K. (1975c). Uydurma ve Yanlış Kullanılan Kelimeler Sözlüğü. Kubbealtı Akademi Mecmuası(4), 14-17.
Timurtaş, F. K. (1981). Prof.Dr. Faruk Kadri Timurtaş ile Röportaj-Dil Davası. (B. Bozgeyik, Röportaj Yapan) İstanbul: Yeni Asya Yayınları.
Uludağ, E. (2009). Dilde Sadelşeme ve Türki-i Basit Hakkında Düşünceler. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/5 Summer 2009, p. 293-329, Doi Number: 10.7827/TurkishStudies. 864, ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY
Yavuz, K. (2015, 10 16). Gülşehri’nin Mantıku’t-Tayrı /Metin ve Aktarma. kulturturizm.gov.tr/: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10685,girispdf.pdf?0 adresinden alındı