TA HRONİKA’NIN MUHAKEMESİ: TA HRONİKA GAZETESİ VE TÜRKLÜĞÜ TAHKİR DAVASI, 1929-1930

İstanbul'da Rumca olarak yayımlanan Ta Hronika (Τα Χρονίκα), 28 Şubat 1929’da Yunan Imerisios Tipos gazetesinden aktardığı bir makale ve bu makalede kullanılan “Agriyotera” kelimesinden dolayı 3 Mart 1929’da “devletin güvenliğini ihlal ettiği” gerekçesiyle Bakanlar Kurulu kararı ile kapatılır. Gazetenin sorumlu genel müdürü EleniMihailidi hakkında Türklüğe hakaret ettiği iddiasıyla dava açılır. Mahkemede bilirkişi heyeti bu kelimenin “vahşi/barbar” anlamında kullanıldığını öne sürer, Mihailidi ise “şiddetli” anlamında kullanıldığını savunur. Yaklaşık dört ay süren yargılama sonunda mahkeme “barbar” kelimesinde karar kılar ve Mihailidi üç yıl ağır hapis cezasına mahkûm edilir. Ancak Mihailidi’nin itirazı üzerine bu karar temyiz mahkemesinde bozulur ve dava Kasım ayında görülmeye başlanır. Bu kez mahkemede farklı bir bilirkişi heyeti kelimenin metinde “şiddetli” anlamında kullanıldığını, dolayısıyla Türklüğe hakaret kastının olmadığını öne sürer. Mahkemenin bunu kabul etmesi üzerine Mihailidi serbest bırakılır, 5 Şubat 1930’da ise gazetenin yeniden açılmasına izin verilir. Peki, bu kadar kısa bir süre içerisinde nasıl olur da aynı mahkeme iki farklı karara imza atar? Mahkûmiyet kararında önemli ölçüde Cumhuriyetin yaratmaya çalıştığı Modern Türkiye projesi kapsamında Türk kimliğine yönelik özel bir hassasiyet gösteriliyor olması ve 1919-1922 Türk-Yunan Savaşı’na ilişkin “hatıralar” rol oynamıştı. Buna karşın beraat kararı önemli ölçüde Türk- Yunan ilişkilerindeki tüm sorunların çözüme kavuşturulduğu ve iki ülke arasında bir dostluk anlaşmasının imzalanmasına giden süreçle ilgiliydi.

THE TRIAL OF TA HRONIKA: THE NEWSPAPER TA HRONIKA AND THE CASE OF INSULTING TURKISHNESS, 1929-1930

The newspaper Ta Hronika a Greek language newspaper which was published in Istanbul, was closed on March 3, 1929 by the decision of the Council of Ministers because of the word "Agriotera" which was written in an article published by the Greek ImerisiosTipos newspaper on February 28, 1929. Following this, EleniMihailidi, the general manager of the newspaper, was sued for insulting Turkishness, and after a trial of approximately four months, she was sentenced to three years imprisonment. However, after the corruption of the decision in the appeal court, the case was reopened in November and this time the expert delegation reports that the word was not used not in the sense of “brutal” but rather “violent" and thus it did not insult Turkishness. The court accepted this rationale and on February 5, 1930, the newspaper started to publish again. So, how come in such a short time two different decisions are made? Reasons for the conviction stemmed from the sensitivity of the Republic regarding the Turkish identity in the context of creating a Modern Turkey and the general attitude towards the Greek language newspapers which were serving the Greeks who remained in Istanbul according to the Lausanne Treaty. However, the decision of acquittal was substantially related to the process which was leading to the signing of a friendship agreement between the two countries in which all the problems of the Turkish-Greek relations were resolved.

___

  • AYE: Archeio Ipourgiou Eksoterikon
  • BCA: Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi
  • DBFP: Documents on British Foreign Policy 1919-1939
  • Akşam
  • Cumhuriyet
  • Milliyet
  • Vakit
  • Makedonia
  • The Christian Science Monitor
  • The Times
  • Guardian
  • Rizospastis
  • I Proia
  • ImerisiosTipos
  • Skrip
  • İnuğur M. Nuri (1993), Basın ve Yayın Tarihi, İstanbul: Der Yayınları.
  • Koloğlu, Orhan (1992), Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Basın, İletişim Yayınları, İstanbul, 1992
  • Salihpaşaoğlu, Yaşar (2007), Türkiye’de Basın Özgürlüğü, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilim Dalı (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara 2007.
  • Demir, Şerif (2012), “İktidar-Basın İlişkilerinin Türkiye’de Görünümü (1918-1960)”, The Journal of Academic Social Science Studies, Vol.5, S.6, ss. 119-137.
  • Armaoğlu Fahir (2004), 20.yy Siyasi Tarihi 1914-1995, İstanbul: Alkın Yayınevi.
  • İsmet İnönü’nün TBMM’deki Konuşmaları (1992), 1920-1973, Birinci Cilt (1920-1938), Ankara.
  • Thanos Veremis (2014), O Eleftheros Venizelos: Piso Apo ton Venizelos, Athina: Katimerines Ekdoseis,
  • Stavros Yolcuoğlu (2011), IEllinotourkikes Sheseis (1922-1930), Thessaloniki: Ekdoseis Oikos.
  • Deniz Güner (2014), “Tek Parti Döneminde Basın Yayın Yoluyla Yapılan Bölücülük Propagandasına Uygulanan Sansür”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları, XIV/29, 2014, ss.223-248.
  • Dimitri Pentzopoulos (2002), The Balkan exchange of Minorities and its Impactupon Greece, London: Hurst&Company, .