ORHUN ABİDELERİ’NE GÖRE ADİL HÜKÜMDARIN VASIFLARI

Orhun Abideleri’ne göre Tanrı bir kişiyi kutlu kılarak saadet ve devlete eriştirmek isterse ona dürüst, bilgili ve cesaretli olma gibi birtakım özellikler bahşederek, bu kişinin bahtını açardı. Ayrıca onun emrine bilgili, cesur ve dürüst devlet adamları verirdi. Bilgili ve dürüst bir tabiata sahip olan kağan, hukuk anlayışını ifade eden töreye yeni kurallar ekleme ve töreyi yeniden düzenleme hakkına sahip idi. Ancak kağan mutlak bir güç sahibi değildi. Hükümdarın aldığı büyük kararlar kurultaylarda karara bağlanmaktaydı. Kurultaylarda alınan kararlar törenin diğer bir kaynağını oluşturmataydı. Toplum yaşamı içerisinde zamanla ortaya çıkan gelenek görenekler ise, törenin bir başka kaynağını oluşturmaktaydı. Ancak bunların töre haline gelebilmesi için, kağanın iradesi şarttı. Dolayısıyla kağanlar yaşam için iyiliği, faydalılığı sınanmış ve uzun bir süre içerisinde birikerek ortaya çıkmış gelenek göreneklere, kendi emirlerini ve kurultaylarda alınan kararları da ekleyerek toplumun hukuk düzenini oluşturmaktaydılar. Kağan; bilgisi ile milletine yol göstermeli, cesareti ile savaşlar kazanarak halkını iktisadi yönden kalkındırmalıydı. Çünkü bozkır coğrafyasında iktisadi gelir kaynakları son derece kısıtlıydı, bu nedenle iktisadi refah büyük ölçüde hükümdarın askeri ve siyasi alanda başarısına bağlıydı. Bu nedenle kağanın kazandıklarını orun adı verilen bir düzene göre milletine dağıtarak, iktisadi yönden adaleti tesis etmesi gerekmekteydi.

THE QUALITIES OF THE JUST RULER ACCORDING TO THE ORKHON MONUMENTS

According to Orkhon Monuments, if God wants to make a person happy and have an authority by blessing him. He makes the person go places by giving him some qualities such as being honest, knowledgeable and courageous. He also gives knowledgeable, courageous, and honest statesmen under his command. The Khan, who had a knowledgeable and honest character, had the right to add new rules to the morals and reorganize it. However, the kagan was not an omnipotent. The great decisions of the ruler used to be decreed in general assemblies. The decisions taken at the conventions were another source of the morals. The traditions that emerged over time in the social life constituted another source of the morals. However, in order for them to become morals, the khan’s approval was required. Therefore, the khan established the legal order of the society by integrating the decisions taken at the conventions and his orders with the traditions that had been tested for their goodness, usefulness and accumulation over a long period of time. Khan had to guide his nation with his knowledge, and had to improve his people’s economic state by winning battles with his courage. Because the source of income was very limited in the steppe geography, economic prosperity was largely depending on the success of the ruler in the military and the political arena. Thus, the Khan had to distribute the things he obtained to the nation according to a plan called the “orun”, and to establish economic justice.

___

  • Arsal, Sadri Maksudi. (2014). Türk Tarihi ve Hukuk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • Başer, Sait. (2015). Kutadgu Bilig’de Kut ve Töre. İstanbul: İrfan Yayıncılık.
  • Bayat, Fuzuli. (2016). Dede Korkut Oğuznameleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • Durmuş, İlhami. (2016). Türk Kültürüne Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Ergin, Muharrem. (2016). Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
  • Gökalp, Ziya. (2015). Türk Medeniyeti Tarihi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • Gumilëv, L.N. (2011). Eski Türkler. İstanbul: Selenge Yayınları.
  • Güngör, Erol. (2006). Tarihte Türkler. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • Kafesoğlu, İbrahim. (2014). Türk Milli Kültürü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • Koca, Salim. (2016). Türk Kültürünün Temelleri. Ankara: Berikan Yayınevi.
  • Küçük, Abdurrahman. (2017). Asrın Kızılelması: Türk Birliği. Ankara: Berikan Yayınevi .
  • Nizamü'l-Mülk. (2017). Siyasetname. Farsça aslından çeviren Mehmet Taha Ayar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Ögel, Bahaeddin. (2001). Dünden Bugüne Türk Kültürünün Gelişme Çağları. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
  • Ögel, Bahaeddin. (2014). Türk Mitolojisi. Cilt 2. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • Ögel, Bahaeddin. (2016). Türklerde Devlet Anlayışı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • Pamir, Aybars. (2009). Orta-Asya Türk Hukukunda Töre Kavramı. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. Cilt 58, Sayı 2, s. 359-375.
  • Platon. (2013). Devlet. 2. Basım. Çev. Işık Soner. İstanbul: Kaynak Yayınları.
  • Taşağıl, Ahmet. (2014). Gök-Türkler. 2. Baskı. Ankara : Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • Türkdoğan, Orhan. (2011). Türk Tarihinin Sosyolojisi. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
  • URL 1: http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&kelime=ADALET (E.T. 10.12.2017)
  • Ülken, Hilmi Ziya. (2016). Millet ve Tarih Şuuru. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Yusuf Has Hacib. (2008). Kutadgu Bilig. Çev. Reşit Rahmeti Arat. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.