Said Ahmad’ın “Ufq” romanı esasında Özbek Türkçesinde –GAn ekiyle yapılan zarf-fiiller

Bu makalede, Said Ahmad’ın “Ufq” romanı esasında Özbek Türkçesinde -GAn ekiyle yapılan zarf-fiiller konusu incelenmiş ve eklerin tarihi gelişimi, yapısı ve kullanımları ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır. Ayrıca, –GAn ekinin, isim çekim eki, isim yapma eki, edat ve kelime kullanarak zarf-fiil yapma işlevleri üzerinde durulmuş ve konunun anlaşılması için bu zarf-fiil eklerinin kullanımları “Ufq” romanından elde edilen örneklerle desteklenmiştir.

Gerunds Made from the suffix -GAn in Uzbek Turkish through Said Ahmad’s novel called “Ufq”

In this article, it is examined gerunds made from suffix –GAn in Uzbek Turkish through Said Ahmad’s novel called “Ufq”, which is a Turkic language of southeastern branch, and is approached in details historical development, structure and utilization of suffixes. Additionaly, it is emphasized functions of gerund-making by using case ending, noun derivational affix, particle and word of the suffix -GAn, and to understand this issue, utilizations of these suffixes have supported the examinations obtained from “Ufq” novel.

PDF

___

ÄHMÄD Säid (1996), Ufq – Hicrån Künläri, «Şarq» Näşriyåt– Mätbää Kontserni Båş Tähririyäti, Tåşkent.
ALKAYA Ercan (2007), Kuzey Grubu Türk Lehçelerinde Edatlar, Manas Yayıncılık, Elazığ.
ATA Aysu (2002), Harezm–Altın Ordu Türkçesi, Simurg Yayınları, İstanbul.
ATAK H. Şule (2004), Özbek Türkçesinde Sıfat-fiilve Zarf–Fiiller, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir. BAYRAKTAR Nesrin (2004), Türkçede Fiilimsiler, TDK Yayınları, Ankara.
COŞKUN Volkan (2000), Özbek Türkçesi Grameri, TDK Yayınları, Ankara. COŞKUN Volkan (2001), ―-ginä ve –råq Eklerinin Tarihi Türk Şiveleri ve Özbek Türkçesinde Kullanışları‖, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Sayı 12/2,
GÜZ/2, s. 599-613. ÇAĞATAY Saadet (1978), Türk Lehçeleri Örnekleri, DTCF Yayınları, Ankara.
ECKMANN Janos (2003), Çağatayca El Kitabı (Çev: Günay Karaağaç), Akçağ Yayınları, Ankara.
ERASLAN Kemal (1980), Eski Türkçede İsim-Fiiller, Ġ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
ERCİLASUN Ahmet Bican (1984), Kutadgu Bilig Grameri-Fiil-, Gazi Üniversitesi Basımevi, Ankara
ERGİN Muharrem (2000), Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yayınevi, İstanbul.
GABAİN A von (2007), Eski Türkçenin Grameri (Çev: Mehmet Akalın), TDK Yayınları, Ankara.
GÜLSEVİN, Gürer (2001), ―Türkiye Türkçesinde Birleşik Zarf–Fiiller‖, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. II, S. 2, Şubat 2001, Afyon, s. 125–144.
GÜLTEKİN Mevlüt (2006), Asiyabad’dan Özbek Türkçesi Metinleri (Gramer–Metinler ve Aktarmalar–Sözlük), NET–PA Yayınları, Niğde.
GÜLTEKİN Mevlüt, ―Afgan Özbekçesinin Seripul Ağzında –GAn Eki‖, Çev: Esra YAVUZ, Turkish Studies, Volume 5/1, Winter 2010, (Eski Oğuz Türkçesi Zeynep Korkmaz Adına), s. 1437-1451.
HACIEMİNOĞLU Necmettin (1991), Türk Dilinde Yapı Bakımından Fiiller, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
HACIEMİNOĞLU Necmettin (2003), Karahanlı Türkçesi Grameri, TDK Yayınları, Ankara.
KARAMANLIOĞLU Ali Fehmi (1994), Kıpçak Türkçesi Grameri, TDK Yayınları, Ankara.
KONONOV A. N. (1960), Grammatika Sovremennogo Uzbekskogo Literaturnogo Yazıka, İzdatel’stvo Akademii Nauk SSSR, Moskova – Leningrad.
KORAŞ Hikmet (2007), ―Özbek Türkçesinde –gän/-kän, qän Sıfat-Fiil Eki, Yapım Ekiyle Genişlemiş –gänlig/-känlig, qänlig ġekli ve Türkiye Türkçesinde Kullanışlara Karşılık Gelen Şekiller‖, Türklük Bilimi Araştırmaları, Bahar, Niğde, s. 143-167.
KORAŞ Hikmet (2008), ―Türk Lehçelerinde Hâl Ekleri ve İsim Çekim Ekleri ile Teşkil Edilen Zarf-Fiil Şekilleri ve Türkiye Türkçesindeki Karşılıkları‖, VI. Uluslararası Türk Dili
Kurultayı, Türk Dil Kurumu, 20-25 Ekim 2008 Ankara (Basılmamış Bildiri).
KORKMAZ Zeynep (2007), Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi, TDK Yayınları, Ankara.
Lİ Yong-Song (2004), Türk Dillerinde Sontakılar, Çev: Mehmet Ölmez, Kebiçk Yayınları, İstanbul.
MARUFOV Z. M. (1981), Özbek Tilining İzahlı Lügatı I–II, Moskva ―Rus Tili‖ Neşriyatı.
ÖNER Mustafa (1998), Bugünkü Kıpçak Türkçesi, TDK Yayınları, Ankara.
ÖZTÜRK Rıdvan (1997), Uygur ve Özbek Türkçelerinde Fiil, TDK Yayınları, Ankara.
ÖZTÜRK Rıdvan (2005), Özbek Türkçesi El Kitabı, Çizgi Yayınevi, Konya. ÖZTÜRK Rıdvan (2007), Özbek Türkçesi, Türk Lehçeleri Grameri, Akçağ Yayınevi.
TEKİN Talat (2003), Orhon Türkçesi Grameri, Simurg Yayınları, İstanbul.
ŞAABDURAHMANOV Ş. vd. (1980), Hazirgi Özbek Edebiy Tili, Taşkent.
ŞAHİN Hatice (2003), Eski Anadolu Türkçesi, Akçağ Yayınları, Ankara.
TEKİN Feridun (2009), Özbek Türkçesinde Sıfat-Fiil Ekleri Şekil-Anlam-İşlev, Salkımsöğüt Yayınları, Erzurum.
TEKİN Talat (2003), Orhon Türkçesi Grameri, Simurg Yayınları, İstanbul.
TOPRAK Funda (2002), Harezm Türkçesinde Fiil, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara.
TUNCER Hediye (1996), Türk Dilinde Zarf–Fiiller, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Edirne.
TURAN Sevgi (2006), Kıpçak Türkçesinde Kelime Yapımı ve Çekimi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kayseri.
UYGUR Ceyhun Vedat (2008), Özbekçe (Özbek Türkçesi), Fakülte Yayınevi, Isparta.
ÜSTÜNER Ahad (2000), Anadolu Ağızlarında Sıfat-Fiil Ekleri, TDK Yayınları, Ankara.
YAMAN Ertuğrul (2005), Özbek Türkçesinde Edatlar (Kaynaklar, Ses ve Şekil Özellikleri), Gazi Kitapevi, Ankara.
YILDIRIM, Hüseyin (2009), Özbek Türkçesi (Dilbilgisi- Alıştırmalar- Konuşma- Metinler), Gazi Kitapevi, Ankara.
YÜCE Nuri (1999), Gerundien im Türkischen: Eine morphologische und syntaktische Untersuchung, Simurg Yayınları, İstanbul.
YÜCEL Bilal (2000); ―Türkiye Türkçesinde Zarf-Fiil Eklerinin Yapı Bakımından Sınıflandırılması Üzerine‖, Türklük Bilimi Araştırmaları, S. 9, Sivas, s. 75-114.
YÜKSEL Zuhal, ―Kırım Tatarcasında Geniş Zaman İfadesi Veren Sıfat-Fiiller‖, Emel Dergisi, S. 222 (1997), İstanbul (http://www.euronet.nl/users/sota/emel2203.html)