Divan Şiirinin alegorik Âşık ve maşuklarından Gül ü Bülbül

16. yüzyıl şairlerinden Kara Fazlî tarafından kaleme alınan Gül ü Bülbül, farklı anlam katmanlarını içeren tasavvufî alegorik bir mesnevidir. Şair ilk bakışta Bülbül ve Gül adlı âşık ve maşukun mecazî aşk hikâyesini anlatıyor gibi görünse de eserin sonunda bu ikisi ve mesnevideki diğer unsurların temsil ettikleri tasavvufî kavramlar hakkında okuyucuya bilgi verir. Bunun yanında eserde, alegorinin doğasına uygun olarak kahramanların isimlerine paralel bir şekilde mevsimlerin geçişi/baharın gelişi anlatılmaktadır. Araştırmacıların orijinal olduğunu söyledikleri bu mesnevide zaman zaman alegorik yapının sekteye uğradığı görülür.

The allegorical lover and beloved of Divan poetry: Gül ü Bülbül

Written by one of the 16th century poets, Kara Fazlî, Gül ü Bülbül is a sufistic and an allegorical masnawi which has different reading layers. At first sight, the poet seems to tell a metaphorical love story of Bülbül and Gül, the lover and the beloved. Yet, at the end of the text, he informs the reader about the sufistic conceptions which were represented by the lover and the beloved, and the rest of the components of the masnawi. Concurrently, the seasonal circle and the revival of the spring are narrated coherently with the nature of the allegory and in parallel with the names of the heroes. Lastly, the allegorical structure of the masnawi is interrupted occasionaly which is also noteworthy to focus on.

PDF

___

AÇIL, Berat, Onaltıncı Yüzyıla Ait Alegorik Bir Eser: Muhyî’nin Hüsn ü Dil’i, Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2010.
Ahmed-i Dâ„î, Çengnâme, haz. Gönül A. Tekin, Harvard Üniversitesi Yakındoğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü 1992.
AKSOY, Hasan, “Kara Fazlî”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 24, TDV, İstanbul 2001.
AYVAZOĞLU, Beşir, Güller Kitabı, 5. bs, Ötüken Neşriyat, İstanbul 1999.
Bir Şair ve Bir Klasik Fazlî Gül Ü Bülbül, haz. Gencay Zavotçu, yy, Erzurum 1995.
DEMİREL, H. Gamze, “16. Yüzyıl Şairlerinden Fazlî‟nin „Gül ü Bülbül Mesnevisi‟ndeki ġahıs Kadrosunun Tasavvufî Açıdan Değerlendirilmesi”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, sy. 21 (2007), s. 89-103.
D‟ISTRIA, Dora, Osmanlılarda Şiir, çev. Semay Taneri, Havass, İstanbul 1982.
Fazlî, Gül ü Bülbül, haz. Nezahat Öztekin, Akademi Kitabevi, Ġzmir 2002.
Feyzî Çelebi, Şem‘ ü Pervâne (İnceleme-Metin-Tıpkıbasım), haz. Gönül A. Tekin, Harvard Üniversitesi Yakındoğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü 1991.
FİLİZ, Lütfi, Noktanın Sonsuzluğu, Pan Yayınevi, İstanbul 1999.
FRAGER, Robert, Kalp, Nefs ve Ruh, çev. İbrahim Kapaklıkaya, Gelenek Yayınları, İstanbul 2003.
GİBB, E. J. Wilkonson, “Fazlî”, Osmanlı Şiir Tarihi: A History of Ottoman Poetry, C. 3, çev. Ali Çavuşoğlu, Akçağ Yayınları, Ankara 1999.
KÖPRÜLÜ, Fuat M, “Fazlî”, İslâm Ansiklopedisi, C. 4, MEB, İstanbul 1988.
ÖZKAN, Mustafa, “Şair Fazlı ve Gül ü Bülbül‟ü”, İlmî Araştırmalar, sy. 3 (1996), s. 81-86.
ÖZKAN, Mustafa, “Gül ü Bülbül”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 14, TDV, İstanbul 1996.
ÖZTEKİN, Nezahat, Bekâyî’nin Gül ü Bülbül’ü İle Fazlî’nin Gül Ü Bülbül’ünün Karşılaştırılması (Bekâyî’nin Gül Ü Bülbül’ünün Metni ve İncelemesi), Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İzmir 2000.
SABUNCU, Zeynep, “Gelibolulu Mustafa Âlî‟nin Mihr ü Mah Mesnevisi”, Journal of Turkish Studies Agâh Sırrı Levend Hâtıra Sayısı III, sy. 24/III (2000), s. 295-305.
SABUNCU, Zeynep, “Âlî‟nin Mihr ü Mâh‟ı ile Feyzî‟nin Şem‘ ü Pervâne‟si Arasındaki Benzerlikler: İntihal mi Gelenek mi?”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, sy. 13 (2005), s. 129-166.
SİNAN, Betül, “Hüsn ü Aşk‟ın Derin Yapısı”, Sözden Yazıya- Boğaziçi Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Lisansüstü Sempozyumu Kitabı, haz. Zeynep Uysal v.d, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul 2008.
ULUDAĞ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Marifet Yayınları, İstanbul 1991.
WHITMAN, John, Allegory: The Dynamics of An Ancient and Medieval Technique, Harvard University Press, Cambridge 1982.