RUNİK HARFLİ METİNLERDE, ESKİ UYGUR YAZMALARINDA -v-, -v SESİNE DÖNÜŞTÜĞÜ DÜŞÜNÜLEN SÖZ İÇİ VE SÖZ SONU -b-, -b VAR MIDIR?

Kutsal merkez Ötüken'de kurulan I. Köktürk devleti zamanından kalan Bugut Yazıtı ve Çory Yazıtı gibi yazıtlardan birinin dilinin Soğdca olması nedeniyle; diğerinin de hacim olarak küçük bir yazıt olmasından dolayı, II. Köktürk devletinden kalan Tunyukuk, Köl Tigin ve Bilge Kağan Yazıtları Türk dilinin ilk edebi eserleri ya da Türk yazı dilinin başlangıcı olan eserler olarak kabul edilmektedir, II. Köktürk devleti döneminden kalan Ongin Yazıtı, Küli Çor Yazıtı, Ihe Ashete Yazıtı gibi yazıtlar da vardır. Yine runik alfabeyi kullanan Bozkır Uygur Devleti zamanından kalan Şine Usu Yazıtı, Tes Yazıtı ve Taryat Yazıtı gibi yazıtlar da bu coğrafyada yazılarak, Türk diline armağan edilmiştir. Runik harfli yazıtlar üzerine gerek yurt dışında gerekse de yurt içinde pek çok Türkolog birbirinden değerli çalışmalar yapmıştır. Arami kökenli olduğu ve bize Soğdlular üzerinden geldiği tahmin edilen runik alfabesi konsonantlar bakımından oldukça zengin bir alfabe olmasına rağmen, dudak ve diş-dudak seslerini b, m, p işaretleriyle sınırlamıştır. Böylece sav, suv, yavlak, yavız gibi kelimeler, runik harfli metinler üzerine çalışan pek çok bilim adamları tarafından sab, sub, yablak, yabız biçiminde kabul edilmiştir. Kansu bölgesine göç eden ve orada yeni bir dinin etkisiyle kabul edilen Uygur alfabesinde, v sesi için hususi bir işaretin olması nedeniyle Uygur yazmalarında sab, sub, yablak, yabız gibi kelimelerin sav, suv, yavlak, yavız biçiminde v ile yazıldığı görülmektedir. Bu çalışmada ilgili yazımların bir ses değişimi değil imla ve allophone sorunu olduğu konusu işlenmiştir

RUNIC LETTERS, IN TEXT WRITING IN ANCIENT UIGHUR -v-, -v RETURN TO THE SOUND OF THE CONTEMPLATED INSIDE THE LAST WORD AND THE -b-, -b IS?

Ötüken sacred center was established in the rest of the time I. Köktürk state Bugut and Çoyr Inscription language as one of the Sogdian inscriptions; the other is small in volume due to an article, II. Köktürk from the rest of the state Tunyukuk, Köl Tigin and Bilge Kagan Inscriptions Turkish language and Turkish literary language of the first literary works or works that are considered to be the beginning of, in II. Köktürk state time, Ongin, Küli Çor, Ihe Ashete etc… there are inscriptions. Again using the runic alphabet Steppe Uighur State on the time remaining water, Şine Usu Yazıtı, Tes and Taryat Inscriptions writing in this region, such as inscriptions, was a gift to the Turkish language. Runic inscriptions on letter within the country as well as abroad need many have done valuable work Turcologist from each other. Aramaic origin and is estimated to come to us through Soğd, konsonant very rich in terms of the runic alphabet, although an alphabet, lips and teeth-lip tones b, m, p marks curbed. Thus, arguments, sav, suv, yavlak, yavız words like, runic letter texts by scientists working on many sab, sub, yablak, yabız format was adopted. Gansu migrate to and there is a new religion under the influence of the Uyghur alphabet accepting the Uighurs of the remaining manuscripts have sound for one particular sign because Uighur manuscripts in the sab, sub, yablak, yabız of words like sav, suv, yavlak, yavız format has written seen that. In this study, a sound change is not about the spelling of the spelling and allophone that the issue was mentioned

PDF

___

AKSAN, Doğan, Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2000.
ATALAY, Besim, Divan-ı Lügat-it-Türk, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1998.
AYDIN, Erhan, Uygur Kağanlığı Yazıtları, Kömen Yayınları, Konya, 2011.
BERTÁ, Árpád, Sözlerimi İyi Dinleyin… Türk ve Uygur Runik Yazıtlarının Karşılaştırmalı Yayını, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2010.
CAFEROĞLU, Ahmet, Türk Dili Tarihi, Enderun Yayınları, İstanbul, 1998.
CLAUSON, Sır Gerard, An Etymological Dictionary Pre-Thirteenth Century, Oxford At The Clarendon Press, London, 1972.
DEMİRCİ, Ümit Özgür, “g’li Damak ŋ’si ve Bunun Ardahan Yerli Şivesinde Çözülmesi Üzerine”, Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 9/6 Spring, p. 275-289, ANKARA-TURKEY, 2014.
ERASLAN, Kemal, Eski Uygur Türkçesi Grameri, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2012.
ERDAL, Marcel, A Grammer of Old Turkic, Brill Press, Leiden-Bostan, 2004.
ERDAL, Marcel, Old Turkic Word Formation I, II, Otto Harrassowitz, Wiesbaden, 1991. ERGİN, Muharrem, Orhun Abideleri, Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 1970.
KIRAN, Ayşe Eziler, “Dilbilim, Anlambilim ve Edimbilim,” Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/6 Spring, p. 275-289, ANKARA-TURKEY, 2014.
KORKMAZ, Zeynep, Gramer Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2013.
MALOV, S. E., Pamyatniki Drevnetyurkskoy Pis’mennosti, teksti issledovaniya, MoskovaLeningrad: İzdatel’stvo Akademi Nauk SSSR.
MERT, Osman, Ötüken Uygur Dönemi Yazıtlarından Tes, Tariat, Şine Us, Belen Yayıncılık Matbaacılık, Ankara, 2009.
NURİEVA, Feruze, “İdil Boyunda Bulunan Runik Harfli Yazıtların Dili,” Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/6 Spring, p. 789-796, ANKARA-TURKEY, 2014.
ORKUN, Hüseyin Namık, Eski Türk Yazıtları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1994.
ÖLMEZ, Mehmet, “Eski Türk Yazıtlarının Yeni Bir Yayını Nasıl Olmalıdır?” I. Uluslararası Uzak Asya’dan Ön Asya’ya Eski Türkçe Bilgi Şöleni, Afyonkarahisar, 2009.
ÖLMEZ, Mehmet, Orhon-Uygur Hanlığı Dönemi Moğolistan’daki Eski Türk Yazıtları, Bilgesu Yayınları, İstanbul, 2012.
STAROSTIN, Sergei, Anna DYBO, Oleg MUDRAK, Handbook of Oriental Studies Hnadbook Der Orientalistik, Brill Press, Lienden-Boston, 2003.
TEKİN, Talat, Irk Bitig, Öncü Kitap Yayınları, Ankara, 2004.
TEKİN, Talat, Orhon Yazıtları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2008.
THOMSEN, V., Orhon Yazıtları (Çev: Vedat Köken), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2002.
TOPALOĞLU, Ahmet, Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü, Ötüken Yayınları, İstanbul, 1989.
USER, Hatice Şirin, Köktürk ve Ötüken Uygur Kağanlığı Yazıtları Söz Varlığı İncelemesi, Kömen Yayınları, Konya, 2009.