FENÂFİLLÂH MERTEBESİNDEN BEKÂBİLLÂH MAKAMINA MEVLÂNÂ’DA İLAHÎ AŞK

Mevlânâ Celâleddin-i Rumî, on üçüncü yüzyılda hayatının önemli bir kısmını Anadolu'da geçirmiş bir şair ve düşünce insanı olarak sadece bu coğrafyada değil, dünyanın pek çok ülkesinde insanlar için dün olduğu gibi bugün de önemli bir değere sahiptir. Mevlânâ düşüncesinde, Allah'a duyulan sevginin yani ilahî aşkın çözümlemesi günümüze kadar yerli ve yabancı pek çok araştırmacının dikkatini çekmiş, bu sebeple de ilahî aşk çerçevesinde Mevlânâ, pek çok araştırmaya konu olmuştur. Mevlânâ'nın yaşamı ve Mevlânâ'nın Mevlânâ olmasına giden yoldaki yoldaşı Şems-i Tebrizî ile olan alakası yaşadığı dönemde pek çok tartışmaya neden olmuştur. Bu tartışmaların kökeni, insanların sahip oldukları bilginin sadece kendi akılları tarafından algılanıp yorumlanabiliyor olmasına dayanmaktadır. Bu doğrultuda Mevlânâ'nın "Testide ne varsa dışına o sızar" veya "Yay kötü oldu mu ok eğri gider" sözleri tam olarak bu gerçeği ifade etmektedir. Mevlânâ hakkında hem o dönemde hem de günümüzde şüpheci sorular ve yapılan tartışmalar sadece Şems ile ilgili değildir. Onun sahip olduğu inancı, yani ilahî aşkı ve Allah sevgisinin onda ulaştığı mertebe ile bu mertebenin onun inancındaki yeri arasındaki ilişki de sürekli olarak sorgulanmıştır. Hakikat şudur ki, kalbindeki Hakk aşkını "Ben ol ki bilesin" ile ifade etmesi, esasen tüm soruların cevabını teşkil etmektedir. Bu çalışmada aşkın, her kişide farklı tezahür eden "aşkın" hâli Mevlânâ çerçevesinde incelenmiş ve ondaki aşkın izahı ortaya konulmaya çalışılmıştır.

MEVLANA’S DIVINE LOVE FROM FENEFILLAH STAGE TO BEKABILLAH

Mevlana Celaleddin Rumi (Mawlana Jalal ad-Din Rumi) is a thirteenth century Anatolian mystic poet and sufi philosopher known not only in our country but also throughout the world for his exquisite poems and words of wisdom. In Mevlana’s thought, analysis of love of God, in other words, divine love has attracted the attention of many Turkish and foreign researchers and Mevlana has been subjected to many research in the framework of divine love. Mevlana's life and his relation with his companion Şems Tebrizî (Shams Tabrizi) have been a question of debate at that time. The origin of this debate is based on the thought that the knowledge of people can only be perceived and interpreted by their minds. In this regard, Mevlana's says "The pitcher leaks outside what it has inside”or "If the bow is bad, the arrow won’t hit the target” exactly refer to this fact. Both skeptic questions about Mevlana and the debates are not just about Sems. His belief, in other words divine love, and the relationship between love of Allah (the extent) and the place of this extent in his faith has been questioned continuously. The fact is that he expressed his love of God in his heart by the following statement; "if you want to know the love in my heart, be a Mevlana”. In this study, the state of love, manifesting differently in each person, was examined in the framework of Mevlana and the definition of love was tried to be introduced

PDF

___

AKARPINAR, B. (2005) “Mevlânâ Celâleddin-i Rumî’nin Mesnevi ve Rubâiyyat’ında “Meyve” ve “Üzüm” Sembolleri”, Bilig Dergisi, Sayı: 32, ss.145-164.
AKPINAR, S. (2011) “Modern Türk Romanında Şems-i Tebrizî ve Mevlânâ Celaleddin-i Rumî”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri Basımevi, Sayı:14, ss. 7-27, Ankara.
ALTIN, F. T. (2010) “Mevlânâ’nın Eserlerinde Dostluk ve Samimiyet Değerlerinin İşlenişi ve Eğitim Açısından Tahlili”, Selçuk Üniversitesi SBE Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Konya.
ALTINTAŞ, H. (1986) Tasavvuf Tarihi, Ankara: Ankara Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Yayınları.
ARSLAN, H. (2006) “İbni Sînâ ve Mevlânâ’nın Aşk Felsefelerinin Karşılaştırılması”, Fırat Üniversitesi SBE Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Elazığ.
ARSLANOĞLU, İ. (2000) “Mevlânâ’nın Aşk ve İnsan Felsefesi”, Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Sayı:16, ss.175-197.
ATALAY, M. (2008) “Hüdâvendigâr'ı Anlamak: Mevlânâ'nın Mirasını Anlamanın Bir Yöntemi”, İstanbul Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 18, ss.164-199.
AYVAZOĞLU, B. (2008) Ney’in Sırrı, İstanbul: Kapı Yayınları.
BARDAKÇI, M. N. (2007) “Mevlânâ’nın Tasavvufî Düşüncesinin Kaynakları”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi. 8(19), ss.5-77.
BAYRAKTAR, L. (2006) “Mevlânâ’da Ruh Beden İlişkisi Problemi”, Mevlânâ Araştırma Kültür Sanat Derneği (MAKSAD) 19-21 Aralık Uluslararası Mesnevi Mevlevihaneler Sempozyumu Bildirileri, ss.111-116.
BİLGİN, A. (2008) “Çağdaşımız Mevlânâ”, Oğuzeli Dergisi, Mevlânâ Özel Sayısı, ss.22-39.
CEBECİOĞLU E. (2005) “Psiko-Tarih Açısından Farklı Rûhî Tekâmül Mertebelerinin Mevlânâ’nın Anlaşılmasındaki Rolü-Metodolojik Bir Yaklaşım”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi, Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, ss.29-54.
CEBECİOĞLU, E. (BT) “Tasavvuf Terimleri ve Deyimler Sözlüğü” E.T.: 19. 07. 2014, http://dosyalar.semazen.net/e_kitap/tasavvuf_terımlerı_ve_deyımlerı_sozlugu.pdf.
CÜNDİOĞLU, D. (2009) “Aklın Kaleminden Kırk Kurallı Aşk”, Yenişafak Gazetesi, Yayın Tarihi: 30.08.2009. Erişim Tarihi: 17.07.2014.
ÇALIŞKAN, H. (2011) “Mesnevi-i Manevi” Tasavvuf Kültürü Dergisi Hernefes, S.24, ss. 20-24.
ÇELİK, İ. (2002) “Mevlânâ'nın Mesnevinin Tercüme ve Şerhleri”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 19, ss.71-93.
ÇELİK, İ. (2005) “Mesnevi-i Manevi, Klasiklerimiz XIII”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 6(14), ss.661-696.
ÇELİK, İ. (2008) “Muhammed İkbâl’de Akıl ve Aşk” İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, Tasavvuf 9 (22), ss. 23-57.
ÇELİK, İ. (2009) “Türk Tasavvuf Düşüncesinde Ölüm”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı:40, ss. 119-146, Erzurum.
ÇELİK, Z. (2006) Mevlânâ’da Akıl-Aşk İlişkisi, T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi SBE, Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
ÇETİNKAYA, B. A. (2005) “Benlik Duvarından Kerpiç Koparmak” Tasavvuf, İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, yıl: 6 [2005] ss. 179-220.
ÇETİNKAYA, B. A. (2007) “İkiz Ruhların Konuşma Dili Semâ” Tasavvuf, İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, yıl: 8 [2007], sayı: 20, Mevlânâ’ya Armağan Sayısı, ss. 93-115.
ÇITLAK F. (2012) “Mesnevi’nin İlk 18 Beytinin Arkasındaki Sır Aydınlanıyor”, Aktüel Dergisi, www.aktuel.com.tr. Yayın Tarihi: 21.11.2012. Erişim Tarihi: 15.07.2014.
DİDAR, E. (BT) “Hallac-ı Mansûr'u Anlamak” İndigo Dergisi, Erişim Tarihi: 10.07.2014, http://arsiv.indigodergisi.com/arsiv/erdal_01_19.html
DİZMAN, E. (2009) “Meşşâî Sistemde Aşk’ın Tecellîsi (Fârâbî Ve İbn Sînâ Modeli)”, T.C. Ankara Üniversitesi SBE, Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
DURAKOĞLU, A. (2013) “Mevlânâ ve Marcel’de İnsan Varlığı” Akademik Bakış Dergisi Sayı: 37, ss.1-19.
GÖLPINARLI, A. (1985) “Mevlânâ Celâleddin”, IV. Basım, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
GÖLPINARLI, A. (2000) Rumî, Mevlânâ Celaleddin, Divânı Kebir'den Seçmeler, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
GÜLLÜCE, H. (2007) “Mevlânâ ve Şems-i Tebrizî”, Uluslararası Mevlânâ ve Mevlevilik Sempozyumu, 26-28 Ekim, Bildiriler, ss.11-23.
GÜNEŞ, Y. (2004) “Hallac-ı Mansur”, Yayın Tarihi: 02.03.2004 http://sufizmveinsan.com/aksam/hallac.html
GÜVEN R. ve ARPAGUŞ S. (2004) “Mevlânâ Celaleddin ve Şems-i Tebrizî”, M. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 27 (2), ss. 135-148.
HATEMİ, H. (2014) “Şems-i Tebrizî Konya’da öldürülmedi, İran’da öldü”, Röportaj: Savaş Porgham, Yayın Tarihi: 24 Şubat 2014, Erişim Tarihi: 08.07.2014, http://vivahiba.com/article/show/profdr-huseyin-hatemi-sems-i-tebrizi-konyada-oldur/.
HORATA, O. (1999) “Mevlânâ ve Divan Şairleri”, Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Dergisi, Osmanlı’nın Kuruluşunun 700. Yılı Özel Sayısı, ss.43-56
İMAMOĞLU, T. (2014) “Mevlânâ Düşüncesindeki Zıtların Uyumunun Batı Düşüncesindeki Diyalektikle Karşılaştırılması”, Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 1, ss. 11-24.
KAPLAN, M. (2008), “Mevlânâ’nın Türk ve Dünya Kültürü Bakımından Taşıdığı Mânâ”, Yayın Tarihi: 13 Şubat 2008, Erişim Tarihi: 15.07.2014, http://akademik.semazen.net/article_detail.php?id=213.
KARAKÖSE, Ş. (2009) Mevlânâ’dan Düşündüren Sözler, İstanbul: Yakamoz Yayınları.
KARTAL, A. (2012), “Mevlânâ Celaleddin Rumî”, İslâmî Türk Edebiyatı Sempozyumu, İstanbul: Sütun Yayınları.
KAVAL, M. (2011) Mevlânâ’nın Mesnevi’sinde Dönemin Sosyo-Dini Yapısı ve Tasavvufi Hayatı, T.C. Ankara Üniversitesi, SBE, Temel İslam Bilimleri (Tasavvuf) Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Ankara.
KAYADİBİ, F. (2007) “Mevlânâ’da Sevgi, Birlik ve Barış” İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Sayı: 16, ss. 1-20.
KAZANCI, F. ve A., Ş. (2009) “Mevlânâ’nın Ölüm Algısının Kur’anî Arka Planı” Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi , Sayı:2, ss.67-79.
KILIÇ, C. ve ARSLAN, H. (2007) “İslam Düşüncesinde Aşk Metafiziği (İbn Sînâ ve Mevlânâ’da Aşk Felsefeleri)”, Social Sciences Theology-Islamic Phylosophy, 2(4), ss. 321-351.
KOÇİN, A. (2003) “Divan Şiirinde Şairlerin Aşka Yaklaşımları”, Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi, 11(2), ss. 395-423.
KONUR, H. (2005) “Mesnevî’de Mürîd-Mürşid İlişkisi”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 6 (14), ss. 149-157.
KÖLE, B. (2013) “Tasavvufa Göre İlâhî Hakikatlerin İdrâkinde Aklın Konumu”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Sayı:3, ss.81-96.
KUŞPINAR, B. (2009) Mevlânâ’da Akıl ve Aşk, Yayın Tarihi: 24 Haziran 2009. Erişim Tarihi: 14.07.2014 http://akademik.semazen.net/article_detail.php?id=523,
Mesnevi (2011) Mevlânâ Celaleddin-i Rumî, Nazmen Tercüme, Ahmet Metin Şahin, İstanbul: Kaynak Yayınları.
Nehcü’l-Belaga (2011) Hz. Ali, Hutbeler, Mektuplar, Sözler, Ankara, Sure Yayınları.
NURBAKİ, H. (BT) “Hz Şems ve Mevlânâ” Erişim Tarihi: 10.07.2014 http://www.semazen.net/sp.php?id=241.
ÖGKE, A. (2012) “Yiğitbaşı Velî Ahmed Şemseddîn-i Marmaravî’de Aşk”, Sufi Araştırmaları, Mevlânâ Düşüncesi Araştırmaları Derneği MEDAR, İzmir: Tibyan Yayıncılık Basım Yayım Matbaacılık.
ÖNDER, M. (2008) “Mevlânâ ile Şems’in Konya’da buluştukları Yer”, Yayınlanma Tarihi: 22 Ağustos 2008 http://akademik.semazen.net/article_detail.php?id=395. Erişim Tarihi: 17.07.2014.
ÖZDEMİR Ş. (2011) “Mevlânâ’nın Eğitimci Kişiliği”, T.C. Harran Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi 16(1), ss. 1-13.
PAKİŞ, Ö. (2002) “Tasavvufî Tefsir ve Vahdet-i Vücûdun Sembolik Dili”, M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 23(2), ss.5-27.
SOYSALDI, İ. (1998) “Tasavvufta Aşk ve Marifet”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı:3, ss. 187-216.
SARGUT, C. (2011) “Allah’ın Şems’deki Nurani Tecellisi Aşktır”, Tasavvuf Kültürü Dergisi Hernefes, Sayı:24, ss. 6-11.
SCHIMMEL, A. (1999) Ben Rüzgârım Sen Ateş: Mevlânâ Celâleddîn Rûmî Büyük Mutasavvıfın Hayatı ve Eseri, çev. Senail Özkan, İstanbul: Ötüken.
SCHIMMEL, A. (2001) İslâm'ın Mistik Boyutları, İstanbul: Kabalcı Yay.
SUBAŞI, M. İ. (2014) “Ben Rüzgârım Sen Ateş/Schimmel”, Erişim Tarihi: 25.08.2014, http://akademik.semazen.net/author_article_print.php?id=1420
ŞENGÜL, M. B. (2010) “Elif Şafak’ın Aşk Romanında Tasavvuf”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308- 2140, Volume 5(2) Spring 2010, p.644-673, Ankara/Turkey.
TAN, Y. (2012) “Mevlânâ Düşüncesinde Tanrı-İnsan İlişkisi” T.C. Süleyman Demirel Üniversitesi SBE Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
TAŞDELEN, V. (2013) “Mevlânâ ve Kierkegaard’da Birey ve Tanrı İlişkisi”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308-2140, Volume 8/6 Spring 2013, p. 717-728, Ankara, Turkey.
TAŞGETİREN, A. (2005) “Görüyormuş Gibi, Yakın, Beraber...”, Tasavvuf Dergisi, Sayı:14, İstanbul: Erkam Matbaası.
TİMUÇİN, A. (1998) “Felsefe Sözlüğü”, II. Baskı, İstanbul: İnsancıl Yayınları.
TOSUN, M. ve ERDOĞDU, Ş. (2013) “Mevlânâ Çevirilerinde Sembollerin Önemi: “Ney” ve “Gel” Örneğinde Mesnevi’nin Evrensel Hoşgörü Çağrısı”, Akademik İncelemeler Dergisi 8, Sayı(1), ss. 347-362.
TUNAGÖZ, T. (2013) “Mevlânâ’da İlâhı̂ Sıfatlar”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, ISSN: 1308-2140, Volume 8/3, Winter 2013, p. 583-608, Ankara, Turkey.
ULUDAĞ, S. (2008) “Hz. Mevlânâ'da Akıl, Nakil, Vahiy İlişkisi”, E.T.: 17.07.2014, www.akademik.semazen.net/author_article_detail.php?id=892.
YASA, M. (2012) “Mevlânâ’nın Mesnevi’sine Özel Atıfla Muamma Kavramının Tanrı’yı Anlamada Yüklendiği İşlevin Filo-Teolojik Kısa Bir Çözümlemesi”, Sufi Araştırmaları, Mevlânâ Düşüncesi Araştırmaları Derneği MEDAR, İzmir: Tibyan Yayıncılık Basım Yayım Matbaacılık.
YAVUZ, M. (2012) “Aşk Bir Hastalık mıdır?” Sabah Gazetesi, Yayın Tarihi: 15.01.2012, E.T.:25.08.2014, http://www.sabah.com.tr/yasam/2012/01/15/ask-hastalik-midir.
ZAVOTÇU, G. (2009) “Ney’in Öyküsü ve Dîvân Şiirinde İşlenişi”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi Sayı 39, ss.719-751.
URL-1: Ney’in Yapılışı, Erişim Tarihi: 20.07.2014, www.dinleneyden.com