KAMER, BURÇLAR VE MENZİLLERLE İLİŞKİSİ HAKKINDA İKİ RİSALE
Yeryüzünde meydana gelen olayların, gök cisimlerinin özellikleri ve hareketleri ile ilgili olduğu prensibi üzerine kurulu astroloji bilimi, İslâm literatüründe ilm-i nücûm, ilm-i ahkâm-ı nücûm, ilmü't-tencîm gibi isimlerle anılır. İlm-i ahkâm-ı nücûmun temeli sayılan yedi gezegen, (seyyâre) Kamer'e (Ay'a) olan uzaklıklarına göre Zuhal (Satürn), Müşteri (Jüpiter), Mirrih (Merih), Şems (Güneş), Zühre (Venüs), Utarid (Merkür) şeklinde sıralanır Arapların çölde yaptıkları gözlemlere göre Kamer, felekleri yirmi sekiz gecede kateder. Kamer'in, her gece bulunduğu bu yerlere göre tespit edilmiş yirmi sekiz menzili vardır. Bu yirmi sekiz menzil sırasıyla şunlardır: Şerateyn, Butayn, Süreyya, Deberân, Hek'a, Hen'a, Zirâ', Nesre, Tarfe, Cebhe, Zübre, Sarfe, Avvâ, Simâk, Gafr, Zubânâ, İklîl, Kalb, Şevle, Ne'âyim, Belde, Sa'd-ı zâbih, Sa'd-ı Bulâ', Sa'dü's-su'ûd, Sa'dü'l-ahbiye, Ferg-i evvel, Ferg-i sânî ve Rişâ. Bu menzillerin kimi uğurlu, kimi uğursuz olarak nitelendirilmiş, buna göre her menzilde yapılması gereken işler tespit edilmiş ve bu konuda pek çok kitap yazılmıştır. Yazma kütüphanelerinde bu konuda, çoğunun yazarı belli olmayan, büyük kısmı muhtasaran tercüme edilmiş pek çok risale bulunmaktadır. İşte bunlardan biri manzum, biri mensur iki örnek İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Kütüphanesi'nde yer alır. Bu iki risalenin de yazarı belli değildir. Dilleri oldukça sade ve rahat anlaşılabilir bu iki risale, birbirlerini tamamlar niteliktedir. Bu yazıda bu iki eserin tanıtılması amaçlanmıştır. Bu iki risaleden ilki, Şerh-i dânisten-i sülûk-i Kamer, 70 beyitten oluşur. Konusu Kamer'in burçlara göre ahkâmı hakkındadır. Şerh-i menâzilü'l-Kamer adlı risale ise, Kamer'in burçlara ve menzillere göre ahkâmı hakkındadır. Giriş kısmında verilen bilgilere göre; bu ilimle uğraşanlar Kamer'e çok önem vermişlerdir, işlerini Kamer'in menzillerine göre yapmışlar ve isteklerine ulaşmışlardır. Bu binlerce kez tecrübe edilmiştir.
TWO TREATISES ABOUT KAMER, ITS RELATIONSHIP WITH ASTROLOGICAL SIGNS AND DWELLINGS OF KAMER
Astrology is founded on the principle that the events on earth are connected with the characteristics and movements of planets. It is called ilm-i nücûm, ilm-i ahkâm-ı nücûm, ilmü’t-tencîm in İslamic literature. The seven planets, the main factor of ilm-i ahkâm-ı nücûm are Zuhal (Saturn), Müşteri (Jupiter), Mirrih (Mars), Şems (Sun), Zühre (Venus), Utarid (Mercury). According to the observations made by Arabs in desert, it is observed that the moon travels over the seven heavens in twenty eight nights and it has twenty eight dwellings. These dwellings are Şerateyn, Butayn, Süreyya, Deberân, Hek‘a, Hen‘a, Zirâ‘, Nesre, Tarfe, Cebhe, Zübre, Sarfe, Avvâ, Simâk, Gafr, Zubânâ, İklîl, Kalb, Şevle, Ne‘âyim, Belde, Sa‘d-ı zâbih, Sa‘d-ı Bulâ‘, Sa‘dü’s-su‘ûd, Sa‘dü’l-ahbiye, Ferg-i evvel, Ferg-i sânî and Rişâ. Some of them are fortuitous and some of them are evil. A lot books or treatises were written on this subject in Islamic area. There a lot of treatises in the libraries, the writer of some of them are unknown, some of them are translated briefly. The two of them are in the Library of İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, one is written in verse and the other is in prose. Their languages are simple and clear. They complement each other in terms of the subject. In this article this two treatises will be introduced. Şerh-i dânisten-i sülûk-i Kamer consists of 70 verses. It deals with “ahkâm” of Kamer, concerned with astrological signs. Şerh-i menâzilü’l-Kamer deals with “ahkâm” of Kamer, concerned with astrological signs and dwellings of Kamer. According to the information given in the introduction, Kamer has of prime importance in this science. This was tested a thousand times
___
- ADIVAR Adnan (1970), Osmanlı Türklerinde İlim, 2. bs., Remzi, İstanbul.
- ALTINIŞIK Işıl Uçman (2012), “Osmanlı’da Zaman-Mekân Kavrayışının Değişimi: Edebi Metinler Üzerinden Bir İrdeleme”, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 7/4, Fall 2012, www.turkishstudies.net, DOI Number : http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4091, p. 3059- 3091.
- BÜYÜKKARCI Fatma (1995), Firdevsî-i Tavîl ve Da‘vet-nâme’si, Harvard Üniversitesi, Yakın Doğu Araştırmaları ve Medeniyetleri Bölümü, Cambridge Mass.
- ÇELTİK Halil, haz. (1998), Ömer Ferit Kâm ve Âsâr-ı Edebiye Tetkikatı, Kültür Bakanlığı, Ankara.
- DURMAZ Gülay (2013), “Pergelin Bir Ayağı Şair, Diğer Ayağı Hayal Dünyası: Divan Şiirinde Pergel”, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 8/9, Summer 2013, www.turkishstudies.net, DOI Number : http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4941, p. 1251-1270.
- FEHD Tevfîk (2000), “İlm-i Ahkâm-ı Nücûm”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 22, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul, s. 124-26.
- FEHD Tevfîk (2000), “İlm-i Felek”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 22, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul, s. 126-29.
- LEVEND Agâh Sırrı (1943), Divan Edebiyatı: Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar, 2. bs., İnkilâp Kitabevi, İstanbul.
- YEKBAŞ Hakan (2009). “Zâtî Divanında Halk İnanışları”, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 4/2, Winter 2009, www.turkishstudies.net, DOI Number : http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.664, p. 1085-1125.