MECMßèATÜéä- äANÁYİè VE DİL ÖZELLİKLERİ

Çalışmamızın konusu 17. yüzyılda Farsçadan Türkçeye tercüme edilen "Mecmÿèatüéã-äanÀyiè" adlı eserdir. Eser farklı alanlarla ilgili konuları ihtiva etmesi bakımından oldukça önemlidir. Çünkü bir dilin tarih içindeki gelişimini ortaya koyabilmek, farklı alanlarda yazılmış ve değişik dönemlerine ait eserlerin incelenmesi ile mümkün olabilmektedir. İncelemeye esas aldığımız eser de bu yönüyle önem taşımaktadır. Bu tür yazma eserlerin az sayıda olması da eserin önemini arttırmaktadır. Ayrıca eserin birden fazla nüshasının bulunması ve bu nüshaların farklı zamanlarda istinsah edilmesi eserin gördüğü ilgiyi göstermesi bakımından da ayrı bir değere sahiptir. Bunun yanı sıra eserde farklı alanlarla ilgili terimlerin yer alması da Türkçenin bu alanlardaki durumunu göstermesi bakımından ayrı bir önem taşımaktadır. Çalışmamızın giriş bölümünde eserin yazarı ve yazılış tarihi ile mütercimi ve müstensihleri hakkında bilgi verilmeye çalışılmış, daha sonra eserin konusu ve bölümleri üzerinde durulmuştur. Eserin adı ve yazılış amacı ile ilgili bilgiler ise nüshalardan hareketle verilmiştir. Bu bilgiler sonrası eserin nüshaları tek tek ele alınarak nüshalar hakkında ayrıntılı bilgi verilmeye çalışılmıştır. Giriş bölümünde verilen bu bilgiler sonrası eserin başlıca dil özellikleri ortaya konulmaya çalışılmış ve son olarak da bu incelemeler sonrası elde edilen bulgulardan hareketle değerlendirmeler yapılmıştır

MECMßèATÜéä- äANÁYİè AND ITS LINGUISTIC CHARACTERISTICS

The topic of this study is the treatise “Mecmÿèatüéã-äanÀyiè”, which in the seventeenth century was translated from Persian into Turkish. This treatise is quite important because it contains topics related to different areas. After all, being able to describe the development of a language over time depends on being able to analyse works that were written in different areas and different periods. The work on which this study is based is in this respect very important. The fact that such texts are rare further increases the importance of the treatise. Besides, the fact that the treatise has survived in more than one copy and that those copies were produced at different times is also of importance because it shows that the treatise was popular. Besides the fact that terms from different areas are found in the treatise it also is important because it shows the state of Turkish in those areas. In the introductory section of this study an attempt is made to give information about the author of the treatise, the date of its composition and the translator and copyists. Thereafter the focus is on the topic and the sections of the treatise. Information about the name of the treatise and the reason for its composition is given through analysis the copies. Then an attempt is made to give detailed information about the copies by examining them one by one. After this information, which is given in the introductory section, an attempt is made to establish the main linguistic characteristics. Finally after these examinations and based on what has been discovered a general evaluation will be given

PDF

___

ADIVAR A. Adnan, Osmanlı Türklerinde İlim, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1970
Ahterì Mustafa Muslihuddin el-Karahisarì, Ahterì-i Kebir ( Haz.: Ahmet Kırkkılıç, Yusuf Sancak), TDK Yay., Ankara, 2009
ARAT Reşit Rahmeti, Kutadgu Bilig III İndeks (Haz.: Kemal Eraslan, Osman F. Sertkaya, Nuri Yüce), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay., İstanbul, 1979
BANGUOĞLU Tahsin, Türkçenin Grameri, TDK Yay., Ankara, 2000
BİLGEGİL M. Kaya, Türkçe Dilbilgisi, Güzel İstanbul Matbaası, Ankara, 1963
BİLGİN Muhittin, Anlamdan Anlatıma Türkçemiz, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 2002
BİRAY Himmet, Batı Grubu Türk Yazı Dillerinde İsim, TDK Yay., Ankara, 1999
CLAUSON Sir Gerard, An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Türkish, Oxford, 1972 Derleme Sözlüğü, I-XII, 2. Baskı, TDK Yay., Ankara, 1993
DEVELLİOĞLU Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lÿgat, 13. Baskı, Aydın Kitabevi Yay., Ankara, 1996
DİLÇİN Cem, Yeni Tarama Sözlüğü, 2. Baskı, TDK Yay., Ankara, 2009
DİZDAROĞLU Hikmet, Tümce Bilgisi, Türk Dil Kurumu Yay., Ankara, 1976
DEVELİ Hayati, Evliya Çelebi Seyahatnamesine Göre 17. Yüzyıl Osmanlı Türkçesinde Ses Benzeşmeleri ve Uyumları, TDK Yay., Ankara, 1995
DUMAN Musa, Evliya Çelebi Seyahatnamesine Göre 17. Yüzyılda Ses Değişmeleri, TDK Yay., Ankara, 1995
Ed. Sachau - Hermann Ethé, Catalogue of the Persian, Turkish, Hindûstânî, and Pushtû Manuscrıpts in the Bodleian Library, Part I, Oxford University Press Warehouse, 1989
EREN Hasan, Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, 1. Baskı, Bizim Büro Basım Evi, Ankara, 1999
ERGİN Muharrem, Üniversiteler İçin Türk Dili, Bayrak Basım/Yayım/Tanıtım, İstanbul, 1997
ERGİN Muharrem, Türk Dil Bilgisi, Bayrak Basım/Yayım/Tanıtım, İstanbul, 2012
EvliyÀ Çelebi, Evliya Çelebi SeyahatnÀmesi Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 305 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu-Dizini (Haz.: Yücel Dağlı, Seyit Ali Kahraman), 4. Kitap, 1. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2001
FLÜGEL Gustav, Die Arabischen, Persischen Und Türkischen Handschrıften Der KaiserlichKöniglichen Hof-Bibliothek Zu Wien, Zweiter Band, Wien, 1865
GENCAN Tahir Nejat, Dilbilgisi, Ayraç Yay., Ankara, 2001
GÖTZ Manfred, Türkishche Handschriften, Franz Steiner Verlag Gmbh., Wiesbaden, 1979
GÜLSEVİN Gürer, Eski Anadolu Türkçesinde Ekler, TDK Yay., Ankara, 2007
HACIEMİNOĞLU Necmettin, Türk Dilinde Yapı Bakımından Fiiller, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 1991
İLKER Ayşe, Batı Grubu Türk Yazı Dillerinde Fiil, TDK Yay., Ankara, 1997
JOHNSON Francis, A Dictionary, Persian, Arabic And English, London, 1852
KANAR Mehmet, Arapça Türkçe Sözlük, 1. Baskı, Say Yay., İstanbul, 2009
KANAR Mehmet, Farsça Türkçe Sözlük, 2. Baskı, Say Yay., 2010
KARA Serdal, Mecmÿèatüéã- äanÀyiè (Giriş-Dil Özellikleri-Metin-Dizin), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van, 2013.
KARTALLIOĞLU Yavuz, Klasik Osmanlı Türkçesinde Eklerin Ses Düzeni(16, 17 ve 18. Yüzyıllar), TDK Yay., Ankara, 2011
KÀtip Çelebi, Keşfüéz-Zunÿn (Çev.: Rüştü Balcı), C. II, Türk Tarih Vakfı Yay., İstanbul, 2007
KOCAOĞLU Timur, “Tarihi Türk Lehçeleri Metinlerinin Transkripsiyonlanmasında Kapalı ė / i Meselesi”, Türk Kültürü, S. 483-484, Ankara, 2003, s. 266-281
KOÇ Nurettin, Yeni Dilbilgisi, İnkılap Yay., İstanbul, 1996
KORKMAZ Zeynep, MarzubÀn-nÀme Tercümesi, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1973
KORKMAZ Zeynep, Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi, 3. Baskı, TDK Yay., Ankara, 2009
KORKMAZ Zeynep, Türkçede Eklerin Kullanılış Şekilleri ve Ek Kalıplaşması Olayları, 5. Baskı, TDK Yay., Ankara, 2011
Mehmet Dursun Erdem – Münteha Gül, “Kapalı (ė) Sesi Bağlamında Eski Anadolu Türkçesi – Anadolu Ağızları ilişkisi”, Karadeniz Araştırmaları, S. 11, Ankara, s. 111-148
Mustafa Canpolat – Zafer Önler, Edviye-i Müfrede, TDK Yay., Ankara, 2007
MUTÇALI Serdar, Arapça Türkçe Sözlük, Dağarcık Yay., İstanbul, 1995
Nurettin Demir – Emine Yılmaz, Türk Dili El Kitabı, 6. Baskı, Grafiker Yay., Ankara, 2012
ÖNLER Zafer, Müntahab-ı ŞifÀ I, TDK Yay., Ankara, 1990
ÖNLER Zafer, Müntahab-ı ŞifÀ II Sözlük, Simurg Yay., İstanbul, 1999
ÖNLER Zafer, Revnak-ı Bustan, TDK Yay., Ankara, 2000
ÖNLER Zafer, “Eski Anadolu Türkçesi Döneminde Yazılmış İki Tıp Kitabında Yer Alan Sağlık Bilgisi Terimleri”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1985, Ankara, 1989, s. 87-130
ÖNLER Zafer, “XIV-XV. Yüzyıl Türkçe Tıp Kitaplarındaki Bitki Adları Üzerine”, Türk Dünyası Araştırmaları, S.52, 1988, s. 53-63
ÖNLER Zafer, “Türkçede + lA Zarf Eki”, Uluslararası Türk Dili Kongresi (26 Eylül – 1 Ekim 1992), TDK Yay., Ankara, 1996, s. 9-15
ÖNLER Zafer, “ XIV-XV. Yüzyıl Türkçe Tıp Metinlerinin Dili Ve Sözvarlığı”, Kebikeç, Yıl: 3, S. 6, 1998, s. 157-168
ÖNLER Zafer, “ Tarihsel Süreçte Anlam Değişmeleri”, Kuréan ve Dil-Dilbilim Sempozyomu, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, 17-18 Mayıs 2001, s. 369-375
ÖNLER Zafer, “ Türkçede +lX Eki”, V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri (20-26 Eylül 2004), C. II, TDK Yay., Ankara, 2004, s. 2203-2208
ÖNLER Zafer, “ Tarihsel Metinlerde Kim Ve Kaçan Kim Bağlaçlı Cümle Türü”, Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi ( 27-28 Ağustos 2007), C. I, İstanbul Kültür Üniversitesi Yay., İstanbul, 2009, s. 339-354
ÖNLER Zafer, “ Türkiye Türkçesinde Ad Durumu Kategorisi”, Prof. Dr. Mine Mengi Adına Türkoloji Sempozyumu (20-22 Ekim 2011) Bildirileri, Adana, 2012, s. 706-710
ÖNLER Zafer, “ + (X)n Zarf eki ve Kullanımı”, Türkoloji Dergisi, C. 17, 2010, s. 143-155
PAKALIN M. Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, I-III, MEB Yay., İstanbul, 1983
REDHOUSE James W., A Türkish And English Lexicon, Beyrut, 1987
REDHOUSE James W., MüntahabÀt-ı LügÀt-ı OsmÀniyye (Haz.: Recep Toparlı, Betül Eyövge Yılmaz, Yaşar Yılmaz), TDK Yay., Ankara, 2009
RİEU Charles, Catalogue of The Persian Manuscrıpts in The British Museum, Volume II, 1881
SAMİ Şemseddin, Kâmûs-ı Türkî, 5. Baskı, Çağrı Yay., İstanbul, 1995
SAMİ Şemseddin, Kamusu’l-A’lâm, Mihran Matbaası, İstanbul, 1306
STENGASS F., Persian – English Dictionary, Beyrut, 1998
ŞAHİN Hatice, Eski Anadolu Türkçesi, 2. Baskı, Akçağ Yay., Ankara, 2009
Tarama Sözlüğü, I-VIII, TDK Yay., Ankara, 2009
Tebrizi, BurhÀn-ı Katı (Çev.: Mütercim Ásım Efendi, Haz.: Mürsel Öztürk, Derya Örs), 2. Baskı, TDK Yay., İstanbul, 2009
TEKİN Talat, Türk Dillerinde Birincil Uzun Ünlüler, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 1995
TİETZE Andreas, Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı A-E, C. I, Simurg Yay., İstanbul, 2002
TİETZE Andreas, Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı F-J, C. II, Österreichische Akademie der Wissesnschaften, Wien, 2009
TİKEN Kamil, Eski Türkiye Türkçesinde Edatlar, Bağlaçlar, Ünlemler ve Zarf-Fiiller, Ankara, 2004
TİMURTAŞ Faruk Kadri, Eski Türkiye Türkçesi, 3. Baskı, Akçağ Yay., Ankara, 2005
TULUM Mertol, 17. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı, 1. Baskı, TDK Yay., Ankara, 2011
Türkçe Sözlük, 10. Baskı, TDK Yay., Ankara, 2005
TÜRKYILMAZ Fatma, Tasarlama Kiplerinin İşlevleri, TDK Yay., Ankara, 1999
Yazım Kılavuzu, 26. Baskı, TDK Yay., Ankara, 2009
http://opac.nlai.ir/opacprod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=781176&pageStatus=0&sort KeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author (Son erişim tarihi: 07/07/2014)
http://opac.nlai.ir/opacprod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=1088500&pageStatus=0&sor tKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author (Son erişim tarihi: 07/07/2014)
http://opac.nlai.ir/opacprod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=777740&pageStatus=0&sort KeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author (Son erişim tarihi: 07/07/2014)
http://opac.nlai.ir/opacprod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=1731566&pageStatus=0&sor tKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author (Son erişim tarihi: 07/07/2014)
http://dl.nlai.ir/UI/3ea294fd-6585-4fb5-b5f9-76fa2a42fd85/Catalogue.aspx (Son erişim tarihi: 07/07/2014)
http://opac.nlai.ir/opacprod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=2111537&pageStatus=0&sor tKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author# (Son erişim tarihi: 07/07/2014)