Ahmet ADIGÜZEL

RÂHATU’N-NÜFUS'TA CİNSEL SAĞLIK İLE İLGİLİ TERİMLER

Sosyokültürel ve ekonomik gelişmelerde, ilerleme, konuşurların standart dillerinin oluşmasına ve dil gelişimine yardımcı olur. Çünkü bu iki unsur meslekleşme yani, meslek birliğinin, grupların oluşmasını sağlar. Bilim ve teknolojide ilerleme, beraberinde yaşamsal bir zenginlik getirir. Bu zenginlik hayatın her şubesine aks eder. Bu yaşam şubelerinin başında da dil gelir. Yapılan yeni keşifler, icatlar ve kavramlar, tanımlanmak için bilinçli ve kontrollü terim oluşturma eylemine götürür. Makalede bâhnâme ilgili bilgi verildi. XV. Yüzyılda Arapça ve Farsçanın XIX. Yüzyılda Fransızcanın Türkçeye etkilerine değinildi. Gelibolulu Mustafa Alî'nin Kayseri Râşid Efendi kütüphanesindeki nüshası Râhatu'n-Nüfûs'ta yer alan cinsellik ile ilgili Türkçe, Arapça ve Farsça terimlere yer verildi. Bu terimlerin açıklamaları yapılarak, içinde bulundukları cümleler aktarıldı. Özellikle Türkçe terim olarak yer alan kelimelerin genel halk dilinde konnotasyonları bulunduğuna değinildi. Bâhnâmelerin cinsel sağlığı ve cinselliği anlatan eserler olmanın yanı sıra; anatomi, farmakoloji, zooloji, botanik ve halk edebiyatı disiplinleriyle sıkı bir ilişki içinde olduğu, bu durumda yazmaların bir ansiklopedi niteliği taşıdığı vurgulandı. Tarihî Türk bilim dilinin gün ışığına çıkarılmada önemli bir rol oynayabileceği görüşü ifade edildi. Bâhnâmeler, bu bağlamda değerlendirildiğinde, Tarihî Türk bilim dili ve kültürü açısından ciddi katkılar kazandırabileceği görüşü belirtildi. Genelde tarihî tıp metinlerinin özelde ise cinsel sağlığı, cinselliği anlatan Bâhnâmelerin hak ettikleri ilgiyi belki de konu içerikleri açısından görmedikleri ifade edildi. Osmanlı coğrafyasının merkezlerinde uzun yıllar görev yapan velut ve aynı zamanda birçok türde eser kaleme alan ve devrin bilgesi olarak kabul gören Gelibolulu Mustafa Alî'nin Bâhnâmesi, bu türe ayrı bir zenginlik katmaktadır. Bu eser birçok sahada olduğu gibi özellikle Tarihî Türk dili ve kültürü açısından önemli bir değere sahiptir. Diğer bilim alanlarında hazaırlanan Terim sözlüklere değinildi. Tıp Terimleri Sözlüğünün eksiksiz oluşturulabilmesi için Bâhnâmelerin taranarak söz varlıklarının gün ışığına çıkarılması gerekliliği ifade edildi

THE TERM OF SEXUAL HEALTH IN RÂHATU’N-NUFUS

Progress helps to the speakers of the language and the creation of the standart language in socio-cultural and economic development. Because these two elements leads to the formation of groups, professionalization that is professional unions. Progress in science and technology brings together a wealth of life. Among the branches of this life is coming language. New discoveries, inventions and concepts that are made, takes actions to create conscious and controlled terms defined. It was informed about Bahn in article. It was referred about the effects of French to Turkish in XIX and XV. centuries Arabic to Persian. It was included about Turkish, Arabic and Persian terms that related to sexuality in a copy of Mustafa Ali from Gallipolli’s Rahatu-n Nüfus of the library sir Rashid from Kayseri. Phrases in which were transferred that made an explanation of these terms. Especially, it was mentioned about colloquial as Turkish terms of the words in general public language. Besides the works as well as describing sexual health and sexuality of Bahn, anatomy, pharmacology, zoology, botanic and folk literature disciplines was closely associated with, in this case that it was emphasized the natüre of writing encyclopedia. It was expressed playing an important role that brought to light the history of the Turkish language of science. Bahns were descripted when considered in this context, it was indicated a significant contribution in terms of historical Turkish science and culture. It was referred that in general medical history text and in particular sexual health, Bahns that explain the sexuality were not regarded as important according to its issues. Mustafa Ali from Gallipolli who was a prodactive that served for many years in the center of Ottoman geography and also writes many works and accepted as a wise man of the century and whose Bahns adds to this type a special richness. This work has an important value as well as in many fields, especially historical Turkish language and culture. The term which was prepared in other fields of science referred. In order to establish complete distionary of medical terms was expressed brought to light the necessity of the question being scanned clicks Bahn.

PDF

___

Adıgüzel, A., (2015) Bâhnâmeye Bir Bakış ve Gelibolulu Mustafa Alî’nin Bâhnâmesi, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/8 Spring 2015, p. 299-322, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8281, ANKARA-TURKEY
Adıvar, A., (1970), Osmanlı Türklerinde İlim, İstanbul (2. Baskı).
Ağırakça, A., (2004), İslâm Tıp Tarihi, İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri.
Aksan, D., (1995), Her Yönüyle Dil - Ana Çizgileriyle Dilbilim, TDK yayınları Ankara.
Aksan, D., (2004), Türkçenin Sözvarlığı, Ankara: Engin Kitabevi.
Aksoyak, İ., H., (2014), Uluslararası Gelibolulu Mustafa Âlî, Çalıştay Bildirileri (28-29 Nisan 2011), TDK
Alkan, M., (2014), Manisa’da Hafsa Sultan Dârüşşifası (Bîmarhanesi), volüm 9/10 Fall 2014, p. 19-31, Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Ankara-Turkey
Arda B., (1979), Ankara Üniversitesi Tıp fakültesi Dentoloji Anabilim Dalı Kütüphanesi’ndeki Tıpla ilgili Yazma eserler, Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları. İstanbul.
Atalay, B., (1985), Dîvânü Lûgat-it-Türk Tercemesi, Ankara: TDK.
Bardakçı, M., (1992), Osmanlı’da Seks-Sarayda Gece Dersleri, Gür yayınları, İstanbul.
Başkan, Ö., (1974), “Terimlerde Özleşme Sorunu”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı: Belleten, Ankara: TDK Yay.
Batu, A., (2015), Türk-İslâm Kültüründe ve Günümüz Dengeli, Sağlıklı ve Helal Beslenmede Hz Muhammed Öğretisi, Volum 10/2 Winter 2015, p. 69-100, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/Turkish-Studies.7450 ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY
Bayat, A. H., (2003), Tıp Tarihi, İzmir: Sade Matbaa.
Bayat, A. H., (2003), Tıp Tarihi, Sade Matbaa, İzmir.
Baylav, N., (1968), Eczacılık Tarihi. İstanbul: Yörük Matbaası
Baytop, T., (2007), Türkçe Bitki Adları Sözlüğü, TDK yayınları, Ankara.
Boz, E., (2006), “Sözlük ve Sözlükçülük Sorunu”, (Ed. Prof. Dr. Gürer GÜLSEVĠN, Doç. Dr. Erdoğan BOZ) Türkçenin Çağdaş Sorunları, s.5-44, Gazi Kitabevi, Ankara.
Bulut, S., (2014), Cerrâh-nâme (İnceleme-Metin-Dizin-Tıpkıbasım), Volume 9/3 Winter 2014, p. 1671-1673, http://dx.doi.org/10.7827/Turkish-Studies.7450 ISSN: 1308-2140, ANKARATURKEY
Canpolat, M., Zafer Önler (2007), İshâk bin Murâd, Edviye-i Müfrede, TDK yayınları, Ankara.
Çetin, Engin (2005), “Dîvânü Lûgat-it-Türk‟te Yiyecek İçecek Adları ve Bu Adların Türkiye Türkçesindeki Görünümleri”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S: 2, s. 185-200.
Derleme Sözlüğü, TDK yayınları, Ankara. TDK (2005), .
Devellioğlu, F., (2005), Osmanlıca- Türkçe Lûgat, Aydın yayınları, Ankara.
Dilçin, C.,(1983), Yeni Tarama Sözlüğü, TDK yayınları, Ankara.
Doğan, Ş., (2009) 15. Yüzyıla Ait Bir Tıp Terimleri Sözlüğü: Terceme-i Akrabâdîn’in ıstılah Lûgati, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/4 Summer 2009
Ebu Alî İbn Sînâ, (1982), Tıp Kanunları, II. Kitap 2. Neşri Özbekistan SSR Fen Neşri hayatı Taşkent.
Eker, S., (2006), Çağdaş Türk Dili, Ankara: Grafiker Yayınları.
Eren, H., (1999), Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Ankara: Bizim Büro Basımevi
“Erotik Müzayede”, Milliyet [gazete] 26 Eylül 2011
Filizok, R., Bilim Hayatımızın Önündeki Engel: Terim Meselesi. Erişim: 20 Ağustos 2007, http://www.ege-edebiyat.org/modules.php?name=Downloads& lid=132.
Gümüşatam, G., (2010) Eski Anadolu Türkçesinde Eczacılık Terimleri ve Bu Terimlerin Tıp, Botanik, Zooloji, Madencilik, Kimya Terimleriyle İlişkileri, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 5/2 Spring 2010
Gümüşatam, G., (2013), Edirnevî’nin “Levâzımü’l-Hikmet”i ve Kıbrıs’ta Tıp Konulu Yazma Eserler, Volume 8/9 Summer 2013, P. 1571-1583 DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/Turkish-Studies.7450 ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY
Gümüşatam, Gürkan (2009) “15. Yüzyıl Tıp Kitaplarından Tertìb-i MuèÀlece‟nin Söz Varlığı, Dil ve Anlatım Özellikleri” Turkish Studies, V: 4/8, s. 1411-1443.
Gümüşatam, Gürkan (2009), Haza KitÀb u HükemÀ-yı Tertìb-i MuèÀlece Adlı Eser Üzerine Bir Dil İncelemesi, Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Doktora Tezi).
Güven, M., (2008), “Kitabu’l-Mühimmat fi’t-Tıb’daki Türkçe Organ Adları”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S:23, s: 112-135
Hooper, D., (1937), Useful Plants and Drugs of İran and Iraq, Field Museum of Natural History, Volume IX, Number 3, Chicago.
İhsanoğlu, E. ve Diğerleri, (2004), Osmanlıca Tıp Terimleri Sözlüğü. Ankara:
İleri, C., (2007), “Dîvânü Lûgat-it-Türk‟te Geçen Meyve Sebze Adları ve Türklerin Bunlardan Yararlanma Biçimleri”, Türk Dili, S: 669, s. 542-572.
Korkmaz, Z., (2007), Gramer Terimleri Sözlüğü, TDK yayınları Ankara.
Mütercim Asım Efendi (2000), Burhân-ı Katı (Haz. M. Öztürk, D. Örs), TDK yayınları, Ankara.
Osmanlı Ansiklopedisi (1999), Hanedan, C. 12, Yeni Türkiye yayınları, Ankara.
Önler, Z., (1985), “Eski Anadolu Türkçesi Döneminde Yazılmış İki Tıp Kitabında Yer Alan Sağlık Bilgisi Terimleri”, TDAY Belleten, s.89-130.
Önler, Z., (1990), “14 ve 15. Yüzyıl Anadolu Türkçesi Botanik Terimleri”, Journal of Turkish Studies, Volume 14, (Fahir İz Armağanı), Harvard, s.357-392.
Önler, Z., (1998), “XIV-XV. Yüzyıl Türkçe Tıp Metinlerinin Dili ve Söz Varlığı”, Kebikeç, Ankara.
Önler, Z.,r (1999), Celâlüddin Hızır Paşa, Müntahab-ı Şifâ II Sözlük, Simurg yayınları, Ankara.
Özkan, M., (2000), Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, Ġstânbul: Filiz Kitabevi.
Parlatır, İ., (2006), Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Yargı Yayınevi.
Sabuncuoğlu, Ş., Terceme-i Akrabâdîn, Fatih (Süleymaniye Ktp.) No. 3536, İstanbul.
Sami, Şemseddin (2005), Kamusu Türkî, Çağrı yayınları, İstanbul. TDK (1993),
Sarı, M., (1984), El-Mevârid, Arapça Türkçe Lûgat, İpek yayınları, İstanbul.
Şehsuvaroğlu, B. N., (1957), “Anadolu’da Türkçeleşme Cereyanları ve Türkçe İlk Tıp Yazmalarındaki Terimler”, VIII. Türk Dil Kurultayında Okunan Bilimsel Bildiriler 1957, s. 25 35
Tokat, F., Ceyhun Vedat UYGUR, Hezârfen Hüseyin Efendi’nin “Tuhfetü’l-erîbi’n-nâfia li’r-rûhânî ve’t-tabîb”iTurkish Studies -International Periodical ForThe Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/3, Summer 2012, p. 2445-2454, ANKARA-TURKEY
Tuzlacı, E., (2006), Türkiye Bitkileri Sözlüğü, Alfa yayınları, İstanbul.
Türkçe Sözlük, (2005) TDK yayınları, Ankara
Türkmen, S., (2006), Eski Anadolu Türkçesinde Tıp Terimleri, Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
Uzel İ., (2000), “Yeni Bulunan Bir Bâhnâme: Tuhfe-i Müteehhilin”, IV. Türk Tıp Tarihi Kongresi (18-20 Eylül 1996), Bildiri Özetleri, İzmir.
Uzel İ., Türkçe Bâhnâmeler Hakkında Bir İnceleme, Kebikeç, S. 13, 2002.
Uzel, İ., Kenan Süveren (1999), Sabuncuoğlu Şerefeddin Mücerreb-Nâme (İlk Türkçe Deneysel Tıp Eseri - 1468), Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara.
Vardar, B., (2001), Dilbilimin Temel Kavram ve İlkeleri, MULTILINGUAL YABANCI DİL YAYINLARI, İst.
Vardar, B., (2007), Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, MULTILINGUAL YABANCI DİL YAYINLARI, İst.
Zülfikar, H., (1991), Terim Sorunları ve Terim Yapma Yolları, Ankara: TDK