EDEBÎ METİNLERDE BAĞDAŞIKLIK VE TUTARLILIK: “SİSLER BULVARI”, “TUTUNAMAYANLAR” VE “MÜTHİŞ BİR TREN” ÖRNEĞİNDE TÜRK EDEBİYATINA METİN DİLBİLİMSEL BİR YAKLAŞIM

Metin kavramı, metin dilbilim çalışmalarıyla birlikte çok yönlü bir biçimde ele alınmaya başlanmıştır. Geleneksel dilbilim çalışmalarında tümce seviyesinde incelenen metin, metin dilbilimin ortaya çıkmasıyla birlikte, tümcenin ötesindeki birimlerin etkileşimlerini de içeren karmaşık bir yapı olarak incelenmeye başlanır. Böylece, edebiyatın, dili malzeme olarak kullandığı varlık alanı ile dilbilim için malzeme oluşturduğu edebî metin düzleminde bir araya gelir. Edebî metin, mesajın özel biçimde düzenlendiği bir metin türü olması yönüyle, metin dilbilimin araştırma ve inceleme alanına girmektedir. Metin dilbilimsel açıdan bakıldığında, edebî metnin değişik seviyelerdeki birimleri farklı biçimlerde etkileşimlere girerek ahenkli bir bütün oluşturmaktadır. Metin dilbilimin önemle üzerinde durduğu bağdaşıklık ve tutarlılık kavramları, edebî metnin bütünselliğinin anlaşılmasında gerekli birer süreçtir. Metin dilbilimin sunduğu kuramsal çerçeve, metin üretici, metin ve metin çözücü arasındaki ilişkinin daha derinlemesine incelenmesini sağlamaktadır. Bu da edebiyat araştırmacısının ve eleştirmenin öncelikle edebî metnin bütünlüğünü keşfetmesini ve metin üzerinde yapılacak yorumların daha sağlıklı bir zeminde gelişmesini sağlayacaktır. Bu çalışmada, öncelikle metin kavramı ve Beaugrande ve Dressler'in ortaya koyduğu metinselliğin ölçütleri ele alınacak, ardından edebî metnin dilbilimsel incelemesi ile birlikte bağdaşıklık ve tutarlılık kavramları irdelenecek, son olarak Attila İlhan'ın Sisler Bulvarı adlı şiiri, Sait Faik Abasıyanık'ın Müthiş Bir Tren adlı uyarlama öyküsü ve Oğuz Atay'ın Tutunamayanlar adlı romanı üzerinde metin dilbilimsel incelemeler yapılacaktır

COHESION AND COHERENCE IN LITERARY TEXTS: A TEXT LINGUISTIC APPROACH TO TURKISH LITERATURE IN THE CASE OF “BOULEVARD OF MISTS”, “AN AMAZING TRAIN” AND “THE DISCONECTED”

Since the rise of text linguistics, the notion of text has been described from a multi-directional perspective. Text, which was analysed from the level of sentence under general linguistics, has become a field of interest in modern text linguistics, which regards the text as a unity whose elements are interconnected at various capacities. Literature is a realm in which language is recreated in a specific context, which, as an end result makes literature an object for linguistic inquiry. From a text linguistic perspective, a literary text is considered a unified whole, whose units are interconnected at different levels. Among those levels, cohesion and coherence play a crucial role in the perception of literary texts and their holistic processes. The methodological framework proposed by text linguistics provides a more detailed exploration of text producer, text and the receiver. This will contribute to both literary scholars’ and critics’ assessment of the text, by showing them the text in its entirety. In this study, I will first introduce text as an interdisciplinary realm of inquiry and will draw on Dressler and Beaugrande’s seven standards of texuality. I will then elaborate on the text linguistic notions, cohesion and coherence. Finally, I will conduct text linguistic analyses of three literary texts, Atilla İlhan’s poem Boulevard of Mists, Sait Faik’s adapted story An Amazing Train and Oğuz Atay’s novel The Disconnected

PDF

___

Akbal, O. (1976). “Müthiş Bir Tren Üzerine” Cumhuriyet, 21 Ocak 1976, -2-.
Aksan, D. (2013). Şiir Dili ve Türk Şiir Dili, Dilbilim Açısından Bakış, İstanbul: Bilgi.
Aksan, M. (19838) “A Text Linguistic Approach to the Study of Texts in Turkish: Preliminaries to the Study of Coherence in Terms of Procedural Approach”, Hacettepe Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi.
Aktulum, K. (1999). Metinlerarası İlişkiler. Ankara: Öteki.
Altmann, G. (2001). “Theory Building in Text Science”, Text as a Linguistic Paradigm, Ed. Ludmilia Uhlirova et. al, Vol. 60, Trier: Wissenschaftlicher Verlag Trier.
Apaydın, M. (2007). “Oğuz Atay’ın Tutunamayanlar Romanında Mizah ve Hiciv Ögeleri”, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 16, Sayı 1, 45-68.
Atay, O. (2001). Tutunamayanlar, İstanbul: İletişim.
Ayata, C. Ş. (2005). Metin dilbilim ve Türkçe, İstanbul: Multilingual.
Aytaç, G. (1999). Genel Edebiyat Bilimi, İstanbul: Papirüs.
Balcı, Y. (2009/2007). “Tutunamayanlar ve Bilinçaltının Dili”, İstanbul Kültür Üniversitesi Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi UTEK: 27–28 Ağustos 2007. Ed. Hayati Develi, 2. Baskı, İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi.
Bloomfield, L. (1979). Language, London: George Allen-Unwin.
Coşkun, E. (2005). İlköğretim Öğrencilerinin Öyküleyici Anlatımlarında Bağdaşıklık, Tutarlılık Ve Metin Elementleri, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.
Coşkun, E (2007). Türkçe Öğretiminde Metin Bilgisi. İlköğretimde Türkçe Öğretimi. (Ed. Ahmet Kırkkılıç, Hayati Akyol). Ankara: Pegem Yayıncılık, 233-279.
Çelik, Y. (2007). Şubat Yolcusu: Attilâ İlhan’ın Şiiri, Ankara: Akçağ.
Dostoyevski, F. N. (2004). Suç ve Ceza, Türkçesi: Hasan Âli Ediz, İstanbul: Engin.
Dressler, W., De Beaugrande, R. (1981). Introduction to Text linguistics, London: Longman.
Ecevit, Y. (2005). Ben Buradayım… Oğuz Atay’ın Biyografik ve Kurmaca Dünyası, İstanbul: İletişim.
Ecevit, Y. (2011). Türk Romanında Postmodernist Açılımlar, Yedinci Baskı, İstanbul: İletişim. Söker, G. E. (2002). “Attila İlhan' da Kültür Sorunsalı”, Ankara: Bilgi.
Flaubert, G. (2003). Madame Bovary, Çevirenler: Nurullah Ataç ve Sabri Esat Siyavuşgil, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Giora, R. (1985). “Notes towards a Theory of Text Coherence”, Poetics Today Vol. 6: 4, 699–715.
Göktürk, A. (1979). Okuma Uğraşı, Yazın Metninin Kavranışında Okur-Metin-Yazar, İstanbul: Çağdaş.
Green, K., LeBihan, J. (1996). Critical Theory and Practice, London, New York: Routledge.
Gutwinski, W. (1976). Cohesion in Literary Texts. A Study of Grammatical and Lexical Features of English Discourse, Paris: Mouton.
Halliday, M., Hasan, R. (1976). Cohesion in English, London: Longman.
Harris, Z. (1963). Discourse Analysis, The Hague: Mouton.
Harris, Z. (1999). “Dönüşümler”, Çev. Berke Vardar, Yirminci Yüzyıl Dilbilimi, İstanbul: Multilingual, 269-271.
Hendrick, W. O. (1967). “On the Notion Beyond the Sentence”, Linguistics, The Hague, Paris, 12- 51.
İlhan, A. (1993). Sisler Bulvarı, Bütün Şiirleri 2, Ankara: Bilgi.
Jakobson, R. (1960). Closing Statements: Linguistics and Poetics, Style in Language, Massachusetts, 350-377.
Jakobson, R. (1999). Dilbilim ve Yazınbilim, Çev. Osman Senemoğlu, Yirminci Yüzyıl Dilbilimi, Haz. Berke Vardar, İstanbul: Multilingual, 204-216.
Korkut, E. (2003). Dilbilimsel Şiir Çözümlemeleri, Günümüz Dilbilim Çalışmaları 1, Haz: Ayşe Kıran, Ece Korkut, Suna Ağıldere, İstanbul: Multilingual, 133-142.
Kundera, M. (1989). Roman Sanatı. Çev.: İsmail Yerguz, İstanbul: Afa.
Kurt, M. (2011). “Modernı̇ zm ve Gerçeküstücülük Bağlamında Saı̇t Faı̇ k’in Son Hı̇ kâyeleri”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/3, 1463-1475. ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8020, ANKARA-TURKEY
Longacre, R. E. (1979). “Texts and Text linguistics”, Text-Sentence, Basic Questions of Text Linguistics, Ed. János Petöfi, Band 20, 1, Volume 20, 1, Hamburg: Helmut Buske.
Lohafer, S. (2003) Reading for Storyness. Preclosure Theory, Empirical Poetics, and Culture in the Short Story, Baltimore and London: Johns Hopkins University Press.
Lotman, J. M. (1972). Dir Struktur literarischer Texte, München: Rolf-Dietrich.
Lüleci, M. (2010). “Bilişsel Dilbilim, Şiirin Bilişsel Söylemi ve Sisler Bulvarı'nda Bilişsel Etkinleştime”, Turkish Studies - International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 5.4, 479-501. ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8020, ANKARA-TURKEY.
Moran, B. (2008). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış, İstanbul: İletişim.
Mowitt, J. (1992). Text, the Genealogy of an Anti disciplinary Object, N.C. Duke University Press, Durham.
Onursal, İ. (2003). Türkçe Metinlerde Bağdaşıklık ve Tutarlılık, Günümüz Dilbilim Çalışmaları 1, Haz: Ayşe Kıran, Ece Korkut, Suna Ağıldere, İstanbul: Multilingual, 121-132.
Oomen, U. (1979). “Text and Sentences”, Text-Sentence: Papers in Text linguistics, Volume 2, 1, Helmut Buske Verlag, Hamburg.
Petöfi, J. S., Hannes, R. (1974). “Probleme der modelltheoretischen Interpretation von Texten”, Hamburg: Buske.
Reinhart, T. (1980). “Conditions for Text Coherence”, Poetics Today 1-4, 161-180.
Richardson, B. (1997). Unlikely Stories, Causality and the Nature of Modern Narrative, Newark: University of Delaware Press.
Riley, G. R. (1993). “A Story Structure Approach to Narrative Text Comprehension”, The Modern Language Journal 77, 417-431.
Sait Faik (1997). Müthiş Bir Tren. Çeviriler–Uyarlamalar, Bütün Eserleri 11, Haz. Muzaffer Uyguner, İstanbul: Bilgi.
Scinto, L. F. M. (1983). Functional Connectivity and the Communicative Structure of Texts, Micro and Macro Connexity of Texts, Ed. János Petöfi, Emel Sözer, Hamburg: Helmut Buske, 73- 116.
Titscher, S., (et al.) (2000). Methods of Text and Discourse Analysis, Trans. by Bryan Jenner, London: SAGE Pub.
Toklu, M. O. (2007). Dilbilime Giriş, Ankara: Akçağ.
Tosun, İ. (2014) “Sait Faik’in Sinağrit Baba Adlı Öyküsüne Metin Dilbilimsel Bir Yaklaşım”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/3 Winter 2014, 1451-1465, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8020, ANKARA-TURKEY.
Tunalı, İ. (1971). Sanat Ontolojisi, İstanbul: İÜ Edebiyat Fakültesi.
Türkçe Sözlük (1999). Dil Derneği Türkçe Sözlük, Yayıma Haz. Sevinç Koçak, Kadriye Alkan, Ankara: Dil Derneği.
Valéry, P. (1945). “De l’enseignement de la poétique au Collège de France”, Variété V, Paris.
Van Der Linde, G. (2001). “Remarks on the Literary Text as a Vehicle for Knowledge Production”, Internet journal for cultural sciences, 10 Nr, August.
Van Dijk, T. A. (1979). “Cognitive Processing of Literary Discourse”, Poetics Today, Vol. 1, (Autumn), 143–159.
Van Dijk, T. A. (1980). Macrostructures. An Interdisciplinary Study Of Global Structures In Discourse, Interaction, And Cognition. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
Wéllek, R. (1983). Edebiyat Biliminin Temelleri, Çev.: Ahmet Edip Uysal, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
Yalçın, A. (2004) Sosyal ve Siyasal Değişmeler Açısından Cumhuriyet Dönemi Türk Romanı, 1946–2000, Ankara: Akçağ.
Yılmaz, E. (2007) “Sait Faik’in İlkbaharı: Bir İlkbahar Hikayesi”, Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Mayıs, Sayı: 13, 125-136.