KADİÇ KRONİĞİNDEKİ BOSNA ŞEHİR ŞİİRLERİ

Fatih tarafından 1463 yılında fethedilen Bosna Hersek, fetihten hemen sonra hızla Osmanlı kültür ve medeniyeti ile tanışmıştır. Toplu olarak Balkanlar'daki en imtiyazlı tebaalarından biri olmuştur. Boşnaklar uzun Osmanlı yönetimi boyunca devletin idarî, askerî, ilmî ve edebî alanlarında önemli konumlara yükselmiştir. Osmanlı kültür çevresine giren Boşnaklar edebiyat alanındaki ilk Türkçe eserlerini padişah II. Bayezid devrinde oluşturmaya başlamıştır. Boşnak şairler Türkçeyi çok güzel kullanarak genellikle samimi ve sade bir üslup ile kaside, gazel, mesnevi, şehrengiz, türünde örnekler ortaya koymuştur. 1878 Berlin Antlaşmasına kadar Osmanlı Devleti sınırları içindeHersek, hukuki olarak Osmanlı toprağı sayılsa da fiilen AvusturyaMacaristan yönetimine bırakılmıştır. Bu durum Boşnakların toplumsal ve kültürel hayatına önemli değişiklikler getirmiştir. Yaşanan olumsuzluklara rağmen Bosna Hersek'te Türkçe yazma geleneği 1930'lu yıllara kadar devam etmiştir. Bosna Hersek'te Türkçe yazma geleneğini sürdüren önemli isimlerden biri de tarihçi-yazar Muhammed Enver Kadiç'tir. "Tarih-i Enver?" veya "Kadiç Kroniği" olarak bilinen eser 28 cilttir. 1364-1927 yılları arasındaki Bosna tarihi ve edebiyatını kapsamaktadır. Muhammed Enver Kadiç'in "Kadiç Kroniği" adlı eserinde yer alan Meylî'nin Saraybosna, Derviş Paşa'nın Mostar ve Bülbülî'nin Travnik için yazdıkları şehir şiirlerini değerlendirdik. Makalemizde ele aldığımız bu üç şehir şiirinden hareketle 16. ve 17. yüzyıl Bosna'sını tanıma imkânı bulduğumuzu söylemek mümkündür

URBAN POETRY OF BOSNIA IN KADIC CHRONICLE

Conquered by Fatih in 1463, Bosnia and Herzegovina was rapidly introduced to Ottoman culture and civilization right after the conquest. They converted to İslam all together and Bosnians were one of the most privileged people Ottomans in the Balkan region. Bosnians were promoted to important positions in the administrative,military, scientific, and literary fields of the state during the long Ottoman reign. Bosnians, who entered into the Ottoman cultural space, started to produce their first literary works in Turkish during the period of Sultan Bayezid II. Using Turkish in a very beautiful way, Bosnian poets usually produced works in the literary genres such as kaside, gazel, mesnevi, and şehrengiz with a sincere and simple style. Bosnia and Herzegovina, which remained within the borders of Ottoman State until the Berlin Treaty of 1878, were left to Austro-Hungarian rule , despite it was still considered Ottoman land legally. This situation caused significant changes in the social and cultural lives of Bosnians. Despite all the negatives the tradition of producing literature in Turkish language continued in Bosnia and Herzegovina until the 1930s. One of the important literary figures who kept writing literary works in Turkish.In Bosnia and Herzegovina one of the most important historian and author Who kept tradition of writing in Turkish is Muhammed Enver Kadic. The literary work known as “Tarih-i Enveri”, or “Kadic Chronicle”, is comprised of 28 volumes. It covers the Bosnian history and literature between the years 1364 and 1927. In our study, we have evaluated the poems written by Meyli for the city of Sarajevo, by Derviş Paşa for the city of Mostar, and by Bülbüli for the city of Travnik, all of which are included in the “Kadic Chronicle” of Muhammed Enver Kadic. It is possible to conclude that with the help of movements of these poems our study enabled us to know more about the Bosnian cities of 16th and 17th centuries

PDF

___

Ak, Mahmut (1994) “Dervîş Paşa” maddesi, TDV İslam Ansiklopedisi, c. 9, s. 196, İstanbul.
Aruçi, Muhammed (2005) “Mostar” maddesi, TDV İslam Ansiklopedisi, c. 30, s. 296, İstanbul.
Aruçi, Muhammed (2009) “Saraybosna” maddesi, TDV İslam Ansiklopedisi, c. 36, s. 128, İstanbul.
Aydemir, Yaşar (2011) Bosna’dan Divan Şiirine Bakış, International Burch University, s. 45-54, Saraybosna.
Başagiç, Safvet Beg (1912) Bosnjaci i Hercegovci u İslamskoj Knjizevnosti, Sarajevo.
Çeltik, Halil (2011) Bosna’dan Divan Şiirine Bakış, International Burch University, s. 66-80 Saraybosna.
Devellioğlu, Ferit (1990) Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Kitabevi Yay., Ankara.
Gönel, Hüseyin (2012) “Divan Edebiyatı Açısından Bir Kültür Merkezi Olarak Bosna”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi/2012-2 (Temmuz-Aralık) (Balkan Özel Sayısı-II), s.6-21.
İsen, Mustafa (2009) Varayım Gideyim Urumeli’ne (Türk Edebiyatı’nın Balkan Boyutu), Kapı Yayınları, İstanbul.
Kadiç, Muhammed Enver, Kadiç Kroniği, c. III ve IV, Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi, R-7301-7310.
Kaya, Bayram Ali (2010) “Şehrengiz” maddesi, TDV İslam Ansiklopedisi, c. 38, s. 461, İstanbul.
Kesik, Beyhan (2010) “Yeni Nüshadan Hareketle Hacı Dervîş’in Mostar Şehrengîzi”, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 5/3 Summer.
Kresevljakovic, Hamdija (1931) ‘‘Dva Bosnjaka Povjesniçara’’ s. 273-275, Prosinac.
Kiel, Machiel (2012) “Travnik” maddesi, TDV İslam Ansiklopedisi, c. 41, s. 308, İstanbul.
Levend, Agâh Sırrı (2008) Türk Edebiyatı Tarihi, s. 163, Ankara.
Morina, İrfan (2013) “Bosna’da Osmanlı Dönemine Ait Edebiyat Araştırmaları Ve Namık Kemal’in Boşnakçaya Tercüme Edilen Eserleri”, Balkanlarda Türkçe, Bildiri Kitabı II, s. 185-186, Tiran/Arnavutluk.
Nametak, Fehim (1982) ‘‘Treci Program’’ Radio Sarajevo, s. 438-477, Sarajevo.
Pala, İskender (2004) “Şehrengiz” maddesi Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, s. 425-426, İstanbul.
Parlatır, İsmail (2011) Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Kapı Yayınları, Ankara.
Selçuk, Bahir (2014) “Bir Şehir Methiyesi: Nergisî’nin Saray Kasidesi” International Journal of Language Academy Volume 2/3 Autumn, p. 27/39.