POLONYA BAROK EDEBİYATINDA SULTAN II. OSMAN VE SULTAN I. MUSTAFA

Edebiyat tarihinde Barok dönemi olarak geçen 17.yüzyılda Osmanlı ve Lehistan arasında yaşanan yoğun savaşlar Polonya Barok edebiyatında geniş yankılara yol açmıştır. Askeri - politik olayların dışında Osmanlı maddi ve manevi kültürü, Osmanlı Devleti'nin tarihi, yapısı ve işleyişi ve dönemin tarihi kişilikleri ilgi odağı olmuştur. İlk Osmanlı -Lehistan savaşı ile ilgili Waclaw Potocki tarafından yazılan, Polonya Barok edebiyatının en başarılı epik yapıtı olan "Hotin Savaşı" ve barış görüşmelerine şahsen katılan Samuel Twardowski'nin büyük bir ölçüde tarihi belge niteliğinde olan "Cesur Elçilik" başlıklı şiirsel destanında dönemin iki padişahı ( Sultan II. Osman ve Sultan I. Mustafa ) tasvir edilmektedir. Bu çalışmanın amacı, Osmanlı Padişahlarından Sultan II. Osman ve Sultan I. Mustafa üzerine Polonya okuyucularına sunulan portrelerin kapsamı ve niteliğini geniş alıntı temelinde tasvir etmek, Osmanlı Padişahlarına ilişkin imgeleri ortaya koymaktır. Bu bağlamda adı geçen padişahların dış görünüşü, biyografileri, karakter özellikleri ve davranış tarzlarıyla ilgili olarak elde edilen bilgiler incelenmiştir. Analiz sonuçları ışığında düşman konumundaki Osmanlı'ya karşı Avrupa Barok edebiyatında yer alan genel olumsuz yaklaşımın incelenen eserlerde de mevcut olduğu söylenebilir. Buna karşın tarihi kişiliklerin tasvirlerinde Avrupa edebiyatlarında hâkim olan Osmanlılar (kötü) - Avrupalılar (iyi) şemasına uyulmadığı vurgulanmalıdır. Analiz edilen eserlerde yer alan iki padişahın tasvirleri oldukça gerçekçi olup belirgin bir acıma duygusu uyandırmaktadır. Sultan I. Mustafa konusunda hastalığı sebebiyle uygulanan insanlık dışı muamele ve devlet işleri için çaresiz elverişsizliği baskındır. İncelenen yapıtlarda gaddar fakat hırslı padişah olarak geçen Genç Osman ise kapsamlı planlarından ve idealist düşüncelerinden çevresindeki büyük baskıya rağmen inatçı bir şekilde hayatının sonuna kadar vazgeçmek istemez. Gençliğine bağlı olan tecrübesizliği ve aceleciliği ve etrafındaki profesyonel desteğin yokluğu ilk önce hayal kırıklığına sonra da trajik ölümüne yol açar. Bunun dışında çalışmanın sonuçları Osmanlı tarihi açısından da önem taşımaktadır

SULTAN OSMAN II. AND SULTAN MUSTAFA I. IN THE POLISH BAROQUE LITERATURE

Intensive battles encountered between the Ottoman Empire and Poland in the 17th century, which is known in the history of literature as the Baroque period, found wide reflection in the Polish Baroque literature. The focus of attention rested besides on military – political events on the Ottoman material and spiritual culture, the history, structure and functioning of the Ottoman Empire and the historical personalities of that period. Two Ottoman monarchs of the 17th century ( Sultan Osman II. and Sultan Mustafa I.) were portrayed in the following epic poems handling the issue of the first Ottoman – Polish war (1620 – 1621): the most successful epic work of the Polish Baroque literature – “Battle of Khotyn” by Wacław Potocki and the work entitled “Brave Mission”, which is qualified as a historical documentary to a great extent, by Samuel Twardowski, who had personally participated in the peace negotiations.The main purpose of this analysis based on extensive quotations is to specify the range and nature of the portraits presented to the Polish readers, to exhibit images of two sultans. Thus the obtained information about appearance, biographical data, character features and behavior manner of the mentioned sultans has been examined. Based on the results of this analysis can be concluded that the general negative approach towards enemy Ottomans prevalent in the European Baroque literature is also present in the analyzed works. Despite of that should be emphasized that the Polish writers didn’t comply with the schema Ottomans (bad) – Europeans (good) which was common in the European literatures by portraying historical personalities. The quite realistic portraits of two sultans in the analysed works evoke a distinct compassion. In the descriptions of Sultan Mustafa I. the inhuman treatment because of his illness and the helpless disability of sultan for state affairs are in the foreground. Sultan Osman II. is portrayed as a cruel but ambitious monarch who doesn’t want to give up his extensive plans and idealistic ideas stubbornly until the end of his life despite the enormous pressure surrounding him. The inexperience and impetuosity due to his youth and the absence of professional support result first in disappointment and then in his tragic death. Furthermore the research results are important for the Ottoman history

___

  • Buttanrı, Müzeyyen (2009), “Yeni Türk Edebiyatı - Tarih İlişkisi Bağlamında Türk Tiyatro Eserlerinde Genç Osman Vak’ası”, Turkish Studies, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/1-II, s. 1765-1806 ISSN: 1308-2140, www. turkishstudies.net, DOI number: http://dx.doi.org/10.7827/ TurkishStudies.600, Ankara-Turkey
  • Gajda, Malgorzata Maria (2015), Polonya Barok Edebiyatında Türk Etkisi: Waclaw Potocki’nin “Hotin Savaşı” ve Samuel Twardowski’nin “Cesur Elçilik” adlı yapıtları çerçevesinde ilk Osmanlı – Lehistan savaş dönemi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
  • Hammer, Joseph von (2011), Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C. II, İstanbul: Kumsaati Yayınları
  • İmber, Colin (2006), Osmanlı İmparatorluğu 1300-1650, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları
  • İslam Ansiklopedisi (1993), C.8 ve 9, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi
  • İslam Ansiklopedisi (2014), Türkiye Diyanet Vakfı
  • Katip Çelebi (1286-87), Fezleke I-II, İstanbul
  • Naîma, Mustafa (1280), Tarih II, İstanbul
  • Osmanlı (1999), C.12, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları
  • Peçevî, İbrahim (1283), Tarih-i Peçevî II, İstanbul
  • Tavukçu, Orhan Kemal (2007), “Edebi Metinler Işığında Doğu Kültürlerinin Batıya Etkileri ve Batıda Türk İmgesi”, Turkish Studies, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 2/4, s.750-762 ISSN: 1308-2140, www. turkishstudies.net, DOI number: http://dx.doi.org/10.7827/ TurkishStudies.204, AnkaraTurkey
  • Uluçay, Mustafa Çağatay (1992), Padişahların Kadınları ve Kızları, İstanbul: Ötüken Neşriyat
  • Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1995), Osmanlı Tarihi, C.III, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi
  • Yaşaroğlu, Hasan (2013), “Osmanlı’da Bir Darbe ve Tahlili: Genç Osman Örneği”, Turkish Studies, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/7, s.705-732 ISSN: 1308-2140, www. turkishstudies.net, DOI number: http://dx.doi.org/10.7827/ TurkishStudies.5369, Ankara-Turkey
  • Yılmazer, Ziya (2003), Topçular Kâtibi Abdülkâdir (Kâdri) Efendi Tarihi: Metin ve Tahlil, C.2, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi