PLOTİNUS VE KİNDİ DÜŞÜNCESİNDE “BİR” KAVRAMI

Bu çalışmada felsefe tarihi içinde, iki farklı kültür ve inanca sahip iki filozofun “bir” olarak ifade ettikleri varlığın, nasıl anlaşılması gerektiği konusundaki, özellikle kendi dünyalarından bakılarak, Plotinus ve Kindi’nin görüşleri ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Bunu yaparken hem Plotinus’un ve hem de Kindi’nin kendi eserleri göz önünde bulundurulmuştur. Diğer taraftan Platinus’tan önce kavramla ilgili görüş ortaya koyan bazı filozofların da görüşleri hakkında, kısa da olsa, bilgi verilmiştir. Böylece “bir” kavramının Kindi’ye kadar geçirdiği aşama da göz önüne konulmaya çalışılmıştır. Diğer taraftan İslam felsefesinde ilk filozof olarak kabul edilen Kindi’nin Plotinus’tan etkilenip etkilenmediği tartışma konusudur. Özellikle onun Plotinus’un Ennades adlı kitabının IV-VI bölümlerinin Aristoteles’e ait Theologia adlı kitabı niyetiyle tercüme ettirmesi, iki filozof arasındaki etkileşimin önünü açmıştır. Bu bağlamda Kindi ile Plotinus, Platon, Aristoteles, Phytagoras gibi filozoflardan etkilenmiştir. Ancak Kindi bu filozoflar haricinde kendi kültürü içinde kalan değerlerden de etkilenmiştir. Bu yönü ile Kindi, varlığın ortaya çıkışı konusunda, çeşitli iddialar olsa da Plotinus’un ortaya koyduğu Sudur teorisinden etkilenmemiş, yoktan yaratma teorisini kabul etmiştir. Ayrıca Vahyi, bilgi elde etme yollarından biri olarak kabul etmesi Kindi’nin farklılığını ortaya koyması açısından önemlidir. Aynı şekilde Kindi, bu iki farklı konudaki düşüncelerini ile İslam felsefesinin ilk orijinalliğini oluşturmuş olması yanında diğer felsefî fikirleri ile de İslam Felsefesi tarihinde ilk filozof olarak kabul edilmiştir.

THE CONCEPT OF “ONE” IN THE THOUGHTS OF PLOTINUS AND AL-KINDÎ

This study aims to reveal the views of Plotinus and Al-Kindi, two philosophers from different cultures and faiths, through their own lenses on how to comprehend the creature they both refer to as “One” within a philosophical history. In doing so, both Plotinus and Al-Kindi’s own epistles were considered. Also, by presenting the views of some who came before Plotinus the phases the concept “one” passed through are addressed. On the other hand, it is a topic of discussion whether or not Al- Kindi, who’s considered as the first philosopher in Islamic philosophy, was influenced by Plotinus. Particularly the mistake al-Kindi made by requesting a translation of the IV-VI chapters of Plotinus’ Ennades book with the wrong title – Aristotle’s Theologia- led the way to interaction between the two philosophers. Within this context, Kindi was influenced by philosophers such as Platon, Aristotle, Phytagoras which can be clearly seen in his epistles. However, Kindi was also influenced by values of her own culture. From this aspect, Kindi was not influenced by Plotinus’ emanation theory although there are several claims related to how creatures emerged but he accepted the creation theory. Also, accepting Vahiy as a way to obtain knowlegde is important for Kindi in terms of revealing his difference.

PDF

___

Aristoteles (2014), Ruh Üzerine (Peri Psukhes), (çev: Zeki Özcan), Sentez Yayınları, Ankara.
Aras, Ömer (2015), İslam Öncesinden Hz. Peygamberin Vefatına Kadar Kinde Kabilesi, (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış YL Tezi).
Armstrong A. H. (1962), Plotinus, Coller Books, New York.
Aydınlı, Yaşar (2018), “Kindi’nin Tanrı Tasavvuru Üzerine”, Diyanet İlmi Dergi Kindi Özel Sayısı, 54/2 (2018), ss: 33-51.
Az M. Ata (2017), “Farabi’de Ruhun Ölümsüzlüğü Meselesi”, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 12/20 Summer 2017, p. 85-100, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7829/TurkishStudies.12419, ANKARA-TURKEY.
Bulut, Zübeyir (2017), Felsefî Kelâm’da Umur-î Âmme, Fecr Yayınları, Ankara.
Cengiz, C. Akın, (2018). “Aşkınlık ve İçkinlik Bağlamında Bhagavodarta Adlı Eserde Tanrı Anlayışı”, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 13/3 Winter 2018, p. 195-211, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7829/TurkishStudies.12882, ANKARA-TURKEY.
Cevizci, Ahmet (2015), Felsefenin Kısa Tarihi, Say Yayınları, İstanbul.
Gutbrie, K. Sylvan (1910), The Philosophy of Plotinos his Life, Times and Philosophy, Luzac and Company, London.
Franke-F-Klein, Felix (2011), Kindi (İslam Felsefe Tarihi içinde), (ed, S. Hüseyin Nasr, O. Leaman), Açılım Kitap, İstanbul.
Fahri, Macit (2000), İslam Felsefesi Tarihi, (trc: Kasım Turhan), Birleşik Yayıncılık, İstanbul.
Farabi (1997), İdeal Devlet el-Medinetü’l-Fazıla, (çev: Ahmet Arslan), Vadi Yayınları, Ankara.
Hines, Brian (2004), Return to the One (Plotinus’s Guide to God-Realization), Unlimited Publishing Bloomington, Indiana; Adrasteia Publishing Salem, Oregon, USA.
İbn Nedim (2017), el-Fihrist, [(ed: Mehmet Yolcu), (ter: Mehmet Yolcu, Ayşe Tokat)], Çıra Yayınları, İstanbul.
İbn Sina (2005), Kitabu’ş-Şifa Metafizik II, (çev: Ekrem Demirli, Ö. Türker), Litera Yayınları, İstanbul,
İbn Useybia (ts ) Uyunu’l-Enba fi tabagati’l-Etıbba, Beyrut.
Kılıç, Cevdet (2014), İslam Düşüncesinde Bir Metafiziği ve Farabi’nin el-Vahid ve’l-Vahde İsimli Eseri, Fecr Yayınları, Ankara.
Kılıç, Cevdet, “Farabi’nin Kitabu’l-Vahid ve’l-Vahde isimli Eserinde “Bir/lik” ve “Çok/luk” Kavramı”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13/2 (2008), ss, 377-402.
Kindî (1994), İlk Felsefe Üzerine, (Felsefî Risaleler İçinde), (trc. Mahmut Kaya), İz Yayıncılık, İstanbul.
Kindî (1994), Gerçek ve Mecazî Etkin Üzerine, (Felsefî Risaleler İçinde), (trc. Mahmut Kaya), İz Yayıncılık, İstanbul.
Kindî (1994), Âlemin Sonluluğu Üzerine, (Felsefî Risaleler İçinde), (trc. Mahmut Kaya), İz Yayıncılık, İstanbul.
Kindî (1994), Nefis Üzerine, (Felsefî Risaleler İçinde), (trc. Mahmut Kaya), İz Yayıncılık, İstanbul.
Kindî (1950), Resailu’l-Kindî el-Felsefiyye I, (nşr. Ebu Ride), Daru’l-Fikri el- Arabi, Kahire.
Koç, Turan, (1995), Din Dili, Rey Yayıncılık, Kayseri.
Maraş, İbrahim (2007) “İbn Sina Felsefesinde Bir (Vahid) ve Birlik (Vahde) Anlayışı”, Dini Araştırmalar Dergisi, 10/30 (2007), ss: 41-54.
Mutluel, Osman (2016), İlk İslam Filozofu Kindi, Boy Yayınları, Denizli
Nabi M. Noor (2010), “Plotinus ve İbn Sina’nın Felsefî Sistemlerinde Sudur Nazariyesi”, (trc. Osman Elmalı, H. Ömer Özden), Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 33,
Plotinus (2011), Dokuzluklar (Enneades), (çev: Zeki Özcan), Birleşik Yayınları, Ankara.
Plotinus (1984), Enneads V. 1-9, (Latincedan İngilizceye çev: A. H. Armstrong), Harvard University Press, London.
Reçber, M. Sait (2010), “Plotinus: Tanrı’nın Birliği ve Basitliği Üzerine”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 51/1 (2010), ss. 59-78.
Sarıtaş, K. (2016). “Muhammed Hamdi Yazır’ın Ruh Anlayışı / Muhammed Hamdı Yazır’s Underdtanding of the Soul”, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 11/12 Summer 2016, ANKARA/TURKEY, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9646, p. 181-204.
Sarıoğlu, Hüseyin (2012), İbn Rüşd Felsefesi, Klasik Yayınları, İstanbul.
Zeller, Eduard (2008), Grek Felsefesi Tarihi, (çev: Ahmet Aydoğan), Say Yayınları, İstanbul