ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN TRAVMA SONRASI GELİŞİMLERİNDE İÇSEL DİNÎ MOTİVASYON, DİNÎ BAŞA ÇIKMA, SABIR VE ŞÜKRÜN ROLÜ
İnsanlar travmatik etki yaratan olumsuz bir deneyim yaşadıklarında bazı bireyler travma sonrası stres yaşarken bazıları bu yaşantı sonrası psikolojik anlamda gelişme ve olgunlaşmayı deneyimleyebilmektedir. Bu gerçekten hareketle bazı psikoloji ekolleri, travma yaşayan bireylerin pozitif karakter güçleriyle hayata çok daha farklı bakan, psikolojik anlamda gelişip olgunlaşan, psikolojik dayanıklılığı yüksek bireyler olabileceklerine ve travmayı gelişimleri için fırsata dönüştürebileceklerine işaret etmektedir. Travma sonrası gelişim kendilik algısı, kişilerarası ilişkiler, yaşamın anlamı ve değerini anlama, yeni seçenekleri fark etme, inanç sistemi ve maneviyat olmak üzere beş alanda gerçekleşen pozitif değişim ve gelişimlerden meydana gelmektedir. Buna göre din ve maneviyat, travma sonrasında bireylerin gelişim gösterebilecekleri alanlardan biridir. Araştırmanın amacı üniversite öğrencilerinde içsel dinî motivasyon, dinî başa çıkma, sabır ve şükrün travma sonrası gelişimi yordamadaki rolünü tespit etmektir. Bu amaçla araştırmada kişisel bilgi formunun yanı sıra Travma Sonrası Gelişim Ölçeği, Dinî Başa Çıkma Ölçeği, İçsel Dinî Motivasyon Ölçeği, Sabır Ölçeği ve Şükür Ölçeğinin içerisinde yer aldığı bir veri seti kullanılmıştır. Araştırmaya Afyon Kocatepe Üniversitesinin çeşitli fakültelerinde öğrenim görmekte olan öğrenciler arasından tesadüfi örnekleme yoluyla seçilen 445 öğrenci katılmıştır. Ancak gelişi güzel cevaplanmış ve ölçeklerin tamamına cevap verilmemiş veri setleri analize dahil edilmediğinden 357 katılımcının cevapları t- testi, one-way Anova, korelasyon ve çoklu doğrusal regresyon analizi yöntemleriyle istatistiksel analize tabi tutulmuştur. Araştırmada sonuç olarak içsel dinî motivasyon, dinî başa çıkma, sabır ve şükür değişkenleri ile travma sonrası gelişim arasında pozitif yönlü anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir. Bu dört değişken travma sonrası gelişimdeki toplam varyansın % 27.6’sını açıklamaktadır. Regresyon katsayılarının anlamlılığına ilişkin t testi sonuçları incelendiğinde ise dinî başa çıkma, sabır ve şükür değişkenlerinin travma sonrası gelişim üzerinde anlamlı bir yordayıcı olduğu, içsel dinî motivasyon değişkeninin ise anlamlı bir yordayıcı olmadığı görülmüştür. Standardize edilmiş regresyon katsayılarına göre yordayıcı değişkenlerin travma sonrası gelişim üzerindeki göreli önem sırası ise dinî başa çıkma, sabır ve şükürdür.
THE ROLE OF INTRINSIC RELIGIOUS MOTIVATION, RELIGIOUS COPING, PATIENCE AND GRATITUDE IN THE DEVELOPMENT OF UNIVERSITY STUDENTS AFTER TRAUMA
When people have a negative experience causing traumatic influence, some of them get stressed after the trauma and some others may experience psychological development and maturation following this experience. From this fact, some psychology theories point that the traumatised people may become individuals who look at life from different perspectives, experience psychological development and maturation, have a high psychological strength, and may turn the trauma into an opportunity for their development through their positive character strength. Posttraumatic growth arises from positive changes and developments occurring in five fields including sense of selfhood, interpersonal communications, understanding the meaning and value of life, being aware of new options and belief system, and spirituality. Accordingly, religion and spirituality is one of the fields in which individuals may show posttraumatic growth. The purpose of the current study was to detect the role of intrinsic religious motivation, religious coping, patience, and gratitude in predicting the development of university students after trauma. For this purpose, a data set including the Posttraumatic Growth Inventory, Religious Coping Scale, Intrinsic Religious Motivation Scale, Patience Scale, and Gratitude Scale along with a personal information form was used in the current study. In the study, a total of 445 students attending various faculties of Afyon Kocatepe University were chosen by random sampling. However, as the data sets that were answered randomly and in which all items of the scales were not responded were not included in the analysis, responses of 357 participants were evaluated through t- test, one-way Anova, correlation and multilinear egression analysis. As a result of the study, positive and significant relationships were detected among the variables intrinsic religious motivation, religious coping, patience, and gratitude with the posttraumatic growth. These four variables explained the 27.6% of the total variance in development after trauma. As the t-test results related to the significance of regression coefficients were investigated, it was found that the variables of religious coping, patience, and gratitude were significant predictors for the development after trauma while intrinsic religious motivation was not detected as a significant one. According to the standardized regression coefficients, the order of importance of the predictive variables on the development after trauma was religious coping, patience, and gratitude.
___
- Affleck G, Tennen H. (1996). Constructing benefits from adversity: adaptational significance and
dispositional underpinning. Journal of Personality, 64(4), 899-922.
- Allport, G. W. (1968). The Person in Psychology- Selected Essays. Boston: Beacon Press.
- Altan, C. (2013). Üniversite öğrencilerinde travma sonrası gelişimi etkileyen faktörlerin incelenmesi, (
Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Arıkan, G. (2007). Prevalence of traumatic events and determinants of posttraumatic growth in
university students (Unpublished master’s thesis). Ankara: Middle East Technical University.
- Ayten, A. (2012). Tanrı’ya Sığınmak- Dinî Başa Çıkma Üzerine Psiko-Sosyal Bir Araştırma. İstanbul:
İz Yayıncılık.
- Budak, S. (2005). Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
- Çolak, B., Kokurcan, A. ve Özsan, H. H. (2010). DSM’ler boyunca travma kavramının seyri. Kriz
Dergisi, 18 (3): 19-25.
- Dirik G, Karanci A.N. (2008). Variables related to posttraumatic growth in Turkish rheumatoid
arthritis patients. J Clin Psychol Med Settings, 15, 193-203.
- Doğan, M., Gülmez, Ç. (2014). Sabır ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik
çalışması. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 42, 263- 279.
- Doğan, M. (2016). Sabır Psikolojisi- Pozitif Psikoloji Bağlamında Bir Araştırma, İstanbul: Çamlıca
Yayınları.
- Dursun, P., Saraçlı, S. ve Konuk, O. (2014). The roles of meaningful life and posttraumatic stress in
posttraumaticgrowth in a sample of Turkish university students. Procedia-Social and
Behavioral Sciences, 159, 702-706.
- Dursun, P., Konuk, O., Saraçlı, S. (2016 a). Üniversite öğrencilerinde yaşamın anlamı boyutları ve
travma sonrası stresin travma sonrası büyüme üzerindeki rolleri. Afyon Kocatepe Üniversitesi
Bilimsel Araştırma Projesi Sonuç Raporu. Proje no:13.
- Dursun, P., Steger, M. F., Bentele, C. and Schulenberg, S. E. (2016 b). Meaning and posttraumatic
growth among survivors of the Semtember 2013 Colarado Floods. Journal of Clinical
Psychology, 72(12), 1247-1263).
- Dürü, Ç. (2006). Travma Sonrası Stres Belirtileri ve Travma Sonrası Büyümenin Çeşitli Değişkenler
Açısından İncelenmesi ve Bir Model Önerisi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara:
Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- El- Isfahanî, R. (2012). Müfredat Elfazi’l Kur’an-Kur’an Kavramları Sözlüğü, (3. Baskı), (çev. Y.
Türker). İstanbul: Pınar Yayınları.
- Emmons, R., Shelton, C.M. (2002). Gratitude and the science of positive psychology. In Handbook of
Positive Psychology, (459-471). New York: Oxford University Press.
- Emmons, R. A.(2013). Duygu ve din, (Çev. Göcen, G), (Ed. Paloutzian, R. F. Crystal L. Park), Din ve
Maneviyat Psikolojisi- Temel Yaklaşımlar ve İlgi Alanları, (469-501). (çev. Ed. İ. Çapçıoğlu,
A. Ayten). Ankara: Phoenix Yayınevi.
- Gizir, C. A. (2006). Bir kayıp sonrasında üniversite öğrencilerine yönelik bir yas danışmanlığı modeli.
Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2/2, 195-213.
- Göcen, G. (2014). Şükür- Pozitif Psikolojiden Din Psikolojisine Köprü. İstanbul: Dem Yayınları.
- Herman, J. (2017).Travma ve İyileşme. (Çev. Tosun, T.) İstanbul: Literatür Yayınları.
- Hökelekli, H. (2008). Din Psikolojisine Giriş. Bursa: Düşünce Kitap Kırtasiye.
- Hökelekli, H. (2013). Psikoloji, Din ve Eğitim Yönüyle İnsanî Değerler. İstanbul: Dem Yayınevi.
- İnci, F., Boztepe, H. (2013). Travma sonrası büyüme: Öldürmeyen acı güçlendirir mi?. Psikiyatri
Hemşireliği Dergisi, 4(2), 80-84.
- Jones, E., Wesseley, S. (2007). A paradigm shift in the conceptualization of psychological trauma in
the 20th century. Journal of Anxiety Disorders, 21, 164-175.
- Kağan, M, Güleç, M., Boysan, M., Çavuş, H. (2012). Travma Sonrası Büyüme Envanteri’nin Türkçe
versiyonunun normal toplumda hiyerarşik faktör yapısı. TAF Preventive Medicine Bulletin,
11(5), 617-624.
- Karaca, F. (2001). Din psikolojisinde metot sorunu ve bir dindarlık ölçeğinin Türk toplumuna
standardizasyonu. Ekev Akademi Dergisi, 3(1), 187-201.
- Karaca, F. (2011). Din Psikolojisi. Trabzon: Eser Ofset Matbaacılık.
- Karasar, N. (2010). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
- Kokurcan, A. ve Özsan, H. H. (2012). Travma kavramının psikiyatri tarihindeki seyri. Kriz Dergisi, 20
(1-2-3): 19-24.
- Lazarus, R. And Folkman, S. (1984). Stress, Appraisal and Coping. New York: Springer Publishing
Company.
- Linley, P.A. and Joseph, S. (2004). Positive change following trauma and adversity: A review. Journal
of Traumatic Stress, 17(1), 11-21.
- Matthews, L.T, Marwit, S.J. (2004). Examining the assumptive world views of parents bereaved by
accident, murder, and illness. Omega, 48(2), 115-136.
- Merriam- Webster’s Dictionary of Synonyms. (1984). Merriam- Webster, USA: Incorporated
Springfield Massachusetts.
- McCullough, M., Emmons, R.A., Tsang, J. (2002). The grateful disposition: A conceptual and
emprical topography. Journal of Personality and Social Psychology, 82(1), 112-127.
- Özen, E. (2016). Temel benlik değerlendirmesi, başa çıkma stratejileri ve psikolojik sağlamlık.
Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of
Turkish or Turkic Volume 11/14 Summer 2016, p. 587-606 DOI Number:
http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9536 ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY
- Özpolat Yılmaz, A. G. ve Biçer Kanat, B. (2016). Kanser hastalarında travma sonrası büyüme
kavramı. Turkish Journal of Clinics and Laboratory, 7/4, 106-110.
- Prati, G., Pietrantoni, L. (2009). Optimism, social support, and coping strategies as factors
contributing to posttraumatic growth: A meta-analysis, Journal of Loss and Trauma, 14(5),
364-388.
- Pargament K. I., Brant, C. R. (1998). Religion and coping. In Handbook of Religion and Mental
Health (Ed: H. G. Koenig). San Diego: Academic Press.
- Pargament, K. I. Tarakeshwar, N., Ellison, C. G., Wulf, K. M. (2001). Religious coping among the
religious: The relationships between religious coping and well-being in a national sample of
Presbyterian clergy, elders, and members. Journal for the Scientific Study of Religion, 40(3),
497-513.
- Pargament, K. (2005). Acı ve tatlı: Dindarlığın bedelleri ve faydaları üzerine bir değerlendirme. (çev.
Mehmedoğlu, A.U.). Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi,5(1), 279-313.
- Redhouse, İngilizce-Türkçe Sözlük. (1993). ( 20. baskı). İstanbul: Redhouse Yayınevi.
- Ruglass, L.M., Kendall-Tackett, K.A. (2014). Psychology of Trauma 101.
Publishing Company.
Newyork: Springer
- Schnitker, S. A., Emmons, R. (2007). Patience as virtue: Religious and psychological perspectives.
Research in the Social Scientific Study of Religion, 18, 176-207.
- Schnitker, S. A. (2010). An Examination of Patience and Well-being, (Dissertation Doctor of
Philosophy in Psychology). Davis: Universty of California.
- Seyrek, D. Ö., Ersanlı, K. (2017). Üniversite öğrencilerinde yaşamın anlamı ile psikolojik esneklik
arasındaki ilişki. Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and
History of Turkish or Turkic Volume 12/4, p. 143-162 DOI Number:
http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.10053 ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY
- Şar, V. (2010). DSM-5 Taslak Tanı Ölçütlerine Genel bir Bakış: "Batı Cephesinde Yeni bir şey Yok"
mu? Klinik Psikiyatri, 13:196-208.
- Şimşir, Z., Boynueğri, S. B., Dilmaç, B. (2017). Religion and spirituality in the life of individuals with
paraplegia: Spiritual journey from trauma to spiritual development. Spiritual Psychology and
Counseling, 2, 89–110.
- Tedeschi, R. G. & Calhoun, L. G. (1996). The Post-Traumatic Growth Inventory: Measuring the
positive legacy of trauma. Journal of Traumatic Stress, 9, 455-471.
- Tedeschi, R. G. & Calhoun, L. G. (2004). Posttraumatic growth: Conceptual foundations and
empirical evidence. Psychological Inquiry, 15, 1-18.
- Turfe, T. A. (1996). Patience in İslam: Sabr, ( 1st used ), New York: Tahrike Tarsile Qur’an
Inc.,Elmhurst.
- Türk Dil Kurumu. (1988). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basım Evi.
- Yılmaz, B. (2006). Arama-Kurtarma Çalışanlarında Travma Sonrası Stres Belirtileri ve Travma
Sonrası Büyüme ile İlişkili Değişkenler, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Ankara
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Yılmaz, M. (2014). Travmatik Kayıplar Sonrası Gelişim: Yas Süreci ile İlgili Faktörlerin, Baş Etme
Stilleri ve Kişilik Özelliklerinin Travma Sonrası Gelişim Üzerindeki Etkisi, (Yayımlanmamış
Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Yılmaz, M., Zara, A. (2016). Traumatic loss and posttraumatic growth: the effect of traumatic loss
related factors on posttraumatic growth. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 17, 5-11.