OSMANLI SEFERLERİNE ESNAF KESİMİNİN KATKISI VE XVIII. YÜZYILIN İLK YARISINDA KONYA ESNAFINDAN ÖRNEKLER

Osmanlı ordusunun sefere çıkması çok büyük hazırlıkları kapsayan bir organizasyondu. On binleri hatta yüzbinleri bulan mevcuduyla Osmanlı ordusu, uzun süreli seferlerde yaşamlarını sürdürebilmek için birçok hizmete ihtiyaç duymaktaydı. Bu ihtiyaçların giderilebilmesi için çeşitli görevliler seferde hazır bulunurdu. Bunların en önemlisi de orducu esnafı adı verilen gruplardı. Bu esnaf grubunun seçilmesi ve sefere katılması oldukça titiz bir çalışma sonrası gerçekleşmekteydi. Hemen her esnaf kolundan seçilen ve kayda geçirilen orducular seferde orduyla birlikte hareket ederek gündelik yaşamın devamını sağlardı. Bu hizmeti belirli bölgelerdeki esnaf fiili olarak yerine getirirken, başka yerlerdeki esnaf nakdi yani bedelini ödemek suretiyle de icra ediyordu. İkinci gruba giren yerlerden biri de Konya şehriydi. Konya şehrinde de devletin birçok şehrinde olduğu gibi ordubazar akçesi adı altında esnaftan toplanan paralar, seferlerin lojistik desteği için kullanılmaktaydı. Bu işlemler sırasında bazı sıkıntılar ve anlaşmazlıklar da çıkmış ve bunlar mahkemeye intikal etmiştir. Resmi görevliler tarafından kayıt altına alınarak düzenli şekilde uygulanması sağlanan bu sistemin, Konya’daki uygulanışında yerel esnaf teşkilatının da önemli bir rolü bulunmaktaydı. Bu çalışmada öncelikle sefer organizasyonlarında görev alan orducu esnafı hakkında genel bilgi verilecek, sonrasında ise bu hizmeti bedelini ödemek suretiyle gerçekleştiren Konya esnafından, XVIII. yüzyılın ilk yarısına ait örnekler verilecektir. Konya şer’iyye sicillerindeki kayıtlardan verilecek bu örneklerle sistemin buradaki işleyişine ışık tutulmaya çalışılacaktır. Ayrıca imdâd-ı seferiyye kayıtlarından da esnafın payına düşenler ortaya konulacaktır. Böylece Konya esnafının, Osmanlı ordusunun seferlerine verdiği destek anlatılmaya çalışılacaktır.

THE CONTRIBUTION OF THE TRADESMEN TO THE OTTOMAN EXPEDITIONS AND EXAMPLES FROM THE KONYA TRADESMEN IN THE FIRST HALF OF THE XVIII. CENTURY

The Ottoman army's going on a expedition was an organization that covered very large preparations. With the presence of tens of thousands or even hundreds of thousands, the Ottoman army needed a lot of services in order to survive in long term campaigns. Several officials were used to attend to address these needs. The most important of these were the tradesmen who were called “orducu”. The election of this craftsman group and participation in the expedition was made after a very meticulous work. “Orducu”s who were selected from every tradesman branch at once and registered, kept the continuation of the daily life by acting together with the army. While tradesmen in certain regions were fulfilling this service practically with the army, some tradesmen in other places performing it by paying a fee. One of the places in the second group was the city of Konya. In Konya city, as well as being in many cities of the country, the money collected in the name of the “ordubazar akçesi” was used for the logistical support of the military expeditions. Some troubles and disputes have also arisen during these proceedings and they have been brought to court. The local trades organization also played an important role in the implementation of this system, which was enrolled and carried out in a regular way by the officers. In this study, firstly general information will be given about the tradesman who took part in these expedition organizations. Afterwards, examples will be given from the Konya tradesmen in the first half of the century who performed this service by paying the fee. With the examples which will be given from the “Cadi registries” of Konya, it will be tried to shed light on the operation of the system. Also, with the records of the “imdad-ı seferiye” the amounts which put to the tradesmen’s share will be exposed. Thus, the support which the Ottoman tradesmen had given to the expeditions of the Ottoman army will be tried to explained.

PDF

___

BOA, A.E. SMST. II, 70/7506.
BOA, C.AS., 494/20648.
BOA, C.AS., 1121/49711.
BOA, DVN. MHM., 7/2252.
BOA, DVN. MHM., 12/1116., 63/5.
BOA, DVN. MHM., 32/93.
BOA, DVN. MHM., 34/143.
BOA, DVN. MHM., 35/590.
BOA, DVN. MHM., 38/144.
BOA, DVN. MHM., 39/216.
BOA, DVN. MHM., 44/453.
BOA, DVN. MHM., 48/541.
BOA, DVN. MHM., 58/72.
BOA, DVN. MHM., 58/161.
BOA, DVN. MHM., 80/835.
Konya Şer’iyye Sicilleri 45-47-49-56
Aktepe, M. Münir, “Ahmed III. Devrinde Şark Seferine İştirâk Edecek Ordu Esnafı Hakkında Vesikalar”, Tarih Dergisi, C.7,Sayı:10, 1954.
Cezar, Yavuz, “Osmanlı Maliyesinde XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısındaki İmdâdiyye Uygulamaları”, İÜ Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi, II/2, İstanbul 1984, s.83.
Çelik, Bülent, Osmanlı Seferlerinin Lojistik Sorunlarına Kentli Esnafın Getirdiği Çözümler; Orducu Esnafı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2002.
Çelik, Bülent, “Osmanlı Lonca Sistemi İçinde Yamaklık Olgusu”, Tarih Araştırmaları Dergisi, XXIII/36, Ankara 2004.
Ergin, Osman Nuri, Mecelle-i Umur-ı Belediyye, İBB Kültür İşl. Yay.,C.2, İstanbul 1995.
Faroqhı, Suraiya, Osmanlı Zanaatkarları, Kitap Yayınevi, İstanbul 2011.
(Haz.) Kahraman, S.A. - Dağlı, Y., Evliya Çelebi Seyahatnamesi, I. Cilt II. Kitap, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2008.
Kılıç, Orhan, “1585 Yılında Tebriz Seferine Çıkan Osmanlı Ordusunun İkmal ve İaşesi”, Askeri Tarih Bülteni, Sayı: 46, Ankara 1999.
Koçu, Reşad Ekrem, Tarihte İstanbul Esnafı, Doğan Kitap, İstanbul 2002.
Kurtaran, Uğur, “Osmanlı seferlerinde Organizasyon ve Lojistik”, Turkish Studies- International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/4, Ankara 2012.
Mantran, Robert, 17. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul, C.1, Çev. Kılıçbay, Özcan, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1990.
Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.2, MEB Yay., 2004. İstanbul
Türkiye Diyanet Vakfı, İslam Ansiklopedisi, C.22, İstanbul 2000.
Türkiye Diyanet Vakfı, İslam Ansiklopedisi, C.33, İstanbul 2007.
Türkmen, Mustafa Nuri, “XVII. Yüzyıl Sefer Menzillerinin Ekonomik Yönü ve Esnafın Katkısı”, Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı:34, Ankara 2003