OSMANLI İPEK ÜRETİCİLİĞİNİN İTHAL İPEK KARŞISINDAKİ DURUMU PROBLEMİ

Osmanlı ipekçiliği, İrandan yapılan ithalat ile başlamıştır. İran’ın Şirvan, Mazenderan gibi bölgelerinde üretilen kozalar genelde ham olarak getirilmekteydi. Bu hususta araştırılması gereken en önemli konu, ithal olarak getirilen, ipeğin yerel üretiminin ne zaman başladığı ve üretimin dönemlere göre değişen hacmidir. Bu durumun hiç sorgulanmamış olması ilginçtir. İpek, Osmanlı- Safevi ilişkilerinde stratejik bir emtia olarak kullanıldığı dönemler bilinmektedir. Bu durum İpekyolu güzergâhında 1650’lerden itibaren, derin sarsıntılara neden olmuştur. Siyasi olayların sebep olduğu bu iktisadi hercümerç karşısında, Osmanlı imalatçılarının gerekli önlemleri aldığı düşünülmelidir. Yürütülen araştırma iki aşamada ele alınmıştır. İlkin mevzunun problem olarak takdim edilmesinin nedenleri üzerinde durulmuştur. Ardından, önemli ipek üreticisi şehirlerden biri olan Amasya’ya odaklanılmıştır. Osmanlı arşiv belgelerinde, Amasya ipek üreticiliğine dair ilk bilgi, 1712 yılına ait bir arşiv vesikasında geçmektedir. Amasya, diğer ipek üreticisi şehirler için bir model hüviyetinde incelenmiştir. Şehre ait siciller, 1770-1880 yılları arası nisbeten anlamlı zaman periyotlarıyla incelenmiştir. Belirlenen sonuçlar, diğer dönemlerle kıyaslanmıştır. Yapılan bu çalışma 1700 yılları öncesi Amasya havalisi ipek üreticiliğine bir projeksiyon sunsa da, bu dönem henüz yeterli oranda berraklaşmamıştır. Ancak 1700 yılları sonrası büyük oranda ortaya çıkmıştır. 1750’li yıllardan itibaren ipekçiliğin yapıldığı dut bağlarının sayısının ve değerinin her geçen gün yükseldiği görülmektedir. Çalışmanın ikinci kısmında ise Amasya örneği üzerinden yola çıkarak Osmanlı kozacılığının, hacmi ile ilgili bir problem mahiyetini alan, durum ile ilgili bir kısım çözümleme ve varsayımlar geliştirilmiştir. Amasya ipekçiliği numunesinde nispi oranda saydamlaşan husus, ipek üreticisi şehirle üzerinede yoğunlaşılırsa Osmanlı ipekçiliğinin serencamı ortaya çıkacaktır.

THE PROBLEM OF THE STATUS OF LOCAL OTTOMAN SILK PRODUCTION VIS-A-VIS IRAN SILK

Ottoman silk production started with the import of silk made from Iran. The cocoons produced in Iran's areas such as Şirvan and Mazenderanwere generally brought to be raw. The most important issue to be examined in this regard is the starting time of the production of silk in the country and the volume of production. It is interesting not to be questioned. Ipek was used as a strategic commodity in the Ottoman- Safavid relations. This situation caused deep shocks on the Silk Road from the 1650s onwards. It should be considered that the Ottoman manufacturers took the necessary measures in the face of this economic shock caused by political events. The research is done in two stages. In the first stage, the reasons of this problem are explained. Then, we focused on Amasya, one of the most important silk producing cities. In the Ottoman archival documents, the first information proving Amasya silk production is given in an archive document dated 1712. Amasya has been studied as a model for other silk producing cities. The registers belonging to the city were examined in ten years periods between 1770-1880. The results were compared with other periods. The study conducted before the year of 1700 in the region of Amasya silk production, though a little has revealed. However, this period has not yet been sufficiently clarified. However, after 1700s, it became clear. It is seen that the number and value of mulberry vineyards, which were made from silk during the 1750s, have been increasing day by day. In the second part of the study, the estimation of the size of the Ottoman silk production was made by using the example of Amasya city. Because it has become a problem. Amasya silkiness in the case of the subject of being opened in other silk-producing cities in the case of the story of the Ottoman silkwashing will be revealed.

PDF

___

BOA., MAD.d.., 229.
BOA., MAD.d.., 5170.
BAO.,C..İKTS, 10-455, 29.6.1246.
BOA, AE.SMHD.II., Kutu:35, Gömlek: 2242, H.26.06.1224.
H.1192-1194( M.1778-1780) Tarihli 57 Numaralı Amasya Şer’iyye Sicili.
H. 1198-1199(M. 1784-1786) Tarihli 61 Numaralı Amasya Şer’iyye Sicili.
H.1200-1201 (M.1785-1787) Tarihli 62 Numaralı Amasya Şer’iyye Sicili.
H. 1234-1237 (M. 1818-1821) Tarihli 71 Numaralı Amasya Şer’iyye Sicili.
H. 1241-1243 (M. 1825-1827) Tarihli 72 Numaralı Amasya Şer’iyye Sicili.
Akgündüz Ahmet,(1988), Şer’iyye Sicilleri, C. I, İstanbul.
Baş Ergin,(2008), “62 Numaralı Amasya Şer’iye Sicil defterinin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi”,(Yüksek Lisans Tezi), Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
Bayer Seniha Sadet, (1999), “61 Numaralı Amasya Şer’iyye Sicili”, (Yüksek Lisans Tezi), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
Bostan İdris, (2009), TDV.İA., “Salyane”, İstanbul.
Davis PH (ed.), (1982), Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Vol.7, pp. 641– 642. Edinburgh Univ. Press.
Erdoğan Ahmet,(1999), “71 Numaralı Amasya Şer’iyye Sicili H. 1234-1236/ M. 1818-1821”, (Yüksek Lisans Tezi), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
Faroqhi, Suraiya,(2000) “Krizler ve Değişim 1590-1699” Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, (edt. Halil İnalcık-Donald Quataert), C. II, 1600–1914, İstanbul.
Faroqhi, Suraiya, (2004), Osmanlı’da Kentler ve Kentliler, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 4. 1. Baskı, İstanbul.
İnalcık Halil,(2008), Türkiye Tekstil Tarihi Üzerine Araştırmalar, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1.Baskı, İstanbul.
Kılınç Hidayet,(2005), “72 Numaralı Amasya Şer’iyye Sicili (1818-1821 M./1241-1243 H.)”, (Yüksek Lisans Tezi), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
Kıvrım İsmail, Süleyman Elmacı, (2011)“Osmanlı Döneminde Amasya’da İpekçilik”, Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic C.6/4 Fall 2011, s.716-719.
Kök Mustafa, (2006), “1200-1201(m.1785-1787) Tarihli Şer’iyye Siciline Göre Amasya’nın İdari, Sosyal Ve İktisadi Yapısı”, (Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Yılmaz, Fikret, (1987), Amasya’nın Bir Numaralı Şer’iye Sicili, (Yüksek Lisans Tezi), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Özdemir Yılmaz, (2003), “H. 1109-11I0 (M.1697-1699) Tarihli Ve 22 No’lu Amasya Şer’iyye Sicilinin Transkripsiyonu ve Tahlili”, (Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Şahin Ahmet, (2010), “62’nolu (H.1200-1201/M.1785-1787) Amasya Şer’iye Sicilinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi”, (Yüksek Lisans Tezi), 19 Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, , Samsun.
Şahin Levent, (2008), “26 No’lu Amasya Şer’iyye Sicil Defterinin Analizi”, (Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Quataert Donald, (1999), Sanayi Devrimi Çağında Osmanlı İmalat Sektörü, İletişim yay. İstanbul.
Tuncel Yakup, (2001), “Amasya Şer’iyye Sicili”, (Yüksek Lisans Tezi), İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
Yılmaz, Fikret, (1987), Amasya’nın Bir Numaralı Şer’iye Sicili, Ege Üniversitesi Sosyal BilimlerEnstitüsü, (Yüksek Lisans Tezi), İzmir.
Yolcu Selin, (2001), “Amasya’nın 2191 Numaralı Şer’iyye Sicili (1054/1059-1645/1650)” (Yüksek Lisans Tezi), Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
Yücekaya Hüsnü, (2012), “Şer’iyye Sicillerine Göre: 19. Yüzyılda Amasya Kayseri, Tokat ve Trabzon Şehirlerinde Dokumacılık”,(Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.