TEREKE KAYITLARINA GÖRE ÇORUMLU KADINLARIN XIX. YÜZYILDA GİYİM-KUŞAM KÜLTÜRÜ (1842-1909)
Osmanlı tarihi kaynakları arasında Şer’iyyeSicilleri’nin önemli bir yeri vardır. Şer’iyye Sicilleri Osmanlı Devletinde toplumun tümüyle ilgili olayları ve bunlarla ilgili mahkeme kararlarını içeren kaynaklardır. Bu siciller içerisinde bulunan tereke kayıtları sosyal ve iktisadi tarih hakkında bize çok önemli veriler sunarlar. Ölen kişilerin mirasçılarına bıraktıkları her türlü menkul ve gayrimenkulleri içeren tereke kayıtları, kaydedildiği yerin sosyo-ekonomik yapısının aydınlatılması bakımından önemli kaynaklardandır. Çorum Şer’iyye Sicillerine göre tespiti yapılmaya çalışılan 1258-1324/1842-1906 arası Çorum kadınlarının giyim kuşam kültürü için on altı tane sicil incelenmiştir. Bu siciller incelendiğinde konuyu aydınlatacak 103 tane kadın tereke kaydı olduğu görülmüştür. 103 kaydın, tereke yekûnlarının belirlenmesinden sonra toplumdaki farklı grupların temsil edilebilmesi için en zengin, en fakir ve ortalama terekesi olan üçer kişi seçilmiştir. Bu kişilerin belirlenmesinde tereke olarak farklı aralıkların seçilmesine dikkat edilmiştir. Bu terekelerin hepsi Müslüman kadın terekesidir. Kadınların günlük yaşantısında birbirinden farklı tür ve özelliklerde giyim kuşam eşyaları kullanmıştır. Bu eşyalar muhallefatlarında önemli bir yer tutmaktadır. Eşyaların ekonomik anlamda değerli oldukları kıymetlerinden anlaşılmaktadır. Kullanılan bu eşyalar iç giyim eşyası, dış giyim eşyası ve diğer eşyalar olmak üzere olarak üç başlıkta toplanabilmektedir. İncelediğimiz terekelerde kadınların giyim eşyası olarak kullandıkları arasında bağlama şalvar, paça, delme, ceket, salta, içlik, sıktırma, mes, pabuç, fes, püskül, peştamal, peçe, peçe bağı, çeki, kıvrak, cenber, hamam bohçası, hamam takımı, dülbent, çar, katır, çizme, çorap, çarşaf, hamam kesesi, kıskı, enekçek, keçik, ipek harç gibi eşyalara rastlamaktayız. Bu sayede defterde bulunan kayıtlar vasıtasıyla Çorum tarihindeki bir kesite dair kadın giyimi hakkında fikir sahibi olunabilecektir. Böylece Çorum kültür tarihine katkı sağlanabilmesi umulmaktadır.
19th CENTURY CLOTHING CULTURE OF WOMEN LIVING IN ÇORUM ACCORDING TO THE TEREKE RECORDS
Among the Ottoman historical sources, Court Records have an important place. Court Records are the sources that include all the events of the society in the Ottoman Empire and the court decisions related to them. Tereke registers in these records provide us with very important data about social and economic history. Tereke registers containing all kinds of movables and real estates left to the heirs of deceased persons are important sources in terms of clarifying the socio- economic structure of the place where they are recorded. Sixteen records were examined for the clothing culture of Çorum women between 1258-1324/1842-1906 which were determined according to Çorum Court Records. When these records are examined, it has been seen that there are 103 female Tereke registers that will illuminate the subject. After the identification of the 103 records and the dictates, three people, the richest, the poorest and the average, were chosen to represent the different groups in the society. In order to determine these individuals, different intervals were chosen. These are all Muslim women. In women's daily life, she used different kinds of clothing and apparel. These items have an important place in terekes. It is understood from the value of the goods that they are economically valuable. These items can be grouped under three headings: underwear, outerwear and other items. Among the women we use in the terektaterekard of the ties of the bagging baggy, trotting, punching, jacket, salta, underwear, squeezing, mes, shoes, fes, tassel, loincloth, veil, veil, slack, cecs, cenber, bath bundle, bath team, we see pieces such as turbulence, czar, mule, boots, socks, sheets, bath sac, dumbbells, sackcloth, felt, silk mortar. In this way, through the records found in the book, you will have an idea about women's clothing on a section in Çorum history. Thus, it is hoped that contribution will be made to the history of Çorum culture.
___
- Çorum Şer’iyye Sicilleri (ÇŞS) 11: 308-1, Cemaziyelevvel 1312/31 Ekim 1894.
- ÇŞS 3: 91-170, 29 Cemaziyelahir 1281/29 Kasım 1864.
- ÇŞS 3: 103-193, 17 Zilkade 1281/13 Nisan 1865.
- ÇŞS 4: 189-532, 17 Şevval 1287/10 Ocak 1871.
- ÇŞS 12: 158-1032, 23 Zilkade 1313/6 Mayıs 1896.
- ÇŞS 3: 103-193, 17 Zilkade 1281/13 Nisan 1865.
- ÇŞS 4: 273-709, 11 Cemaziyelahir 1288/28 Ağustos1871.
- ÇŞS 16: 59-59, 16 Zilkade 1322/22 Ocak 1905.
- ÇŞS 4: 206-585, 7 Zilhicce 1287/28 Şubat 1871.
- ÇŞS 8: 206-463, 29 Şevval1296/16 Ekim 1879.
- ÇŞS 9: 199-332, 18 Rebiülahir 1300/26 Şubat 1883.
- Ayverdi, İ. (2011). Misalli Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Kubbealtı Yayınları.
- Barkan, Ö.L. (1966). “Edirne Askerî Kassamına Ait Tereke Defterleri (1545–1659)”, Belgeler, III, 1-
479.
- Bizbirlik, A. (2002). “Osmanlı Devleti’nde Ticaret ve Üretime Dair Değerlendirilebilir Bir Kaynak:
“Tereke Defterleri” ve Edirne Tereke Defterleri Üzerine Bir Deneme”, Türkler, X, Ankara:
Yeni Türkiye Yayınları.
- Canbakal, H. (2011). “Barkan’dan Günümüze Tereke Çalışmaları“, Ömer Lütfi Barkan: Türk
Tarihçiliğine Katkıları ve Etkileri Sempozyumu, İstanbul.
- Civelek, G. (2015). “XVII. Yüzyıl Ortalarında Elit Bir Kadının Terekesi: Manastır’lıAişe Hatun”
Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi Journal of
SocialSciencesSayı/Number54, Haziran/June, 241-260,
- Çorumlu Dergisi (2009), Cilt 1, Çorum: Çorum Belediyesi Kültür Yayınları.
- Demir, T. (2005). “Bir Tereke,Yetmiş Denizlili”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi
Tarih Bölümü Araştırma Dergisi, Cilt 24, Sayı 38, Ankara.
- Doğan, F. (2015). Bir Eğitim Tarihi Kaynağı Olarak Giresun Şer’iye Sicilleri: Tereke Kayıtlarına
Yansıyan
Kitaplar,
TurkishStudies
-
International
PeriodicalfortheLanguages,
LiteratureandHistory of TurkishorTurkic Volume 10/9 Summer 2015, p. 153-168, ISSN:
1308-2140,
www.turkishstudies.net,
DOI
Number:
http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8020, ANKARA-TURKEY
- Ertekin, E. (2009). Çorum Tarihinde Kadın Elbiseleri, Çorumlu Dergisi,Cilt 3, Çorum Belediyesi
Kültür Yayınları.
- Faroqhi, S. (2003). Osmanlı Dünyasında Üretmek, Pazarlamak, Yaşamak, Çev. Gül Çağalı Güven,
Özgür Türesay, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Gökmen, E., Akbel, M. (2012). “281 Numaralı KırkagaçSer’iyye Sicilindeki Tereke Kayıtları”,
Kırkağaç Araştırmaları Sempozyumu Bildiri Kitabı.
- İnalcık, H. (1996). “15. Asır Türkiye İktisadî ve İçtimaî Tarihi Kaynakları”, Osmanlı İmparatorluğu
Toplum ve Ekonomi, İstanbul: Eren Yayıncılık, 187-201.
- Koçu, R.E. (1967). Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü, Ankara: Sümerbank Kültür Yayınları,
Başnur Matbaası.
- Nostalji Çorum Fotoğrafları (2014), Ankara: Çorum Belediyesi Kültür Yayınları.
- Oğuz, G. (2014). Tereke Kayıtlarının Güvenilirliği ve Kadıların Mirastan Mal Kaçırma Yöntemleri,
TurkishStudies - International PeriodicalfortheLanguages, LiteratureandHistory of
TurkishorTurkic Volume 9/1 Winter 2014, p. 409-426, ISSN: 1308-2140,
www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8020,
ANKARA-TURKEY
- Oğuz, G. (2011). “61 Numaralı Edirne Şer’iyye Siciline göre 17. Yüzyılda Edirneli Kadınların Giyim
Kuşam Kültürü”, Milli Folklor Dergisi, 23/92, 106-116.
- Özdeğer, H. (1988). 1463-1640 Yılları Bursa Şehri Tereke Defterleri, İstanbul.
- Öztürk, S. (1995). Askerî Kassama Ait Onyedinci Asır İstanbul Tereke Defterleri (Sosyo-Ekonomik
Tahlil), İstanbul.
- Ünver, S. (1999). Geçmiş Yüzyıllarda Kıyafet Resimlerimiz, Ankara: TTK Yayınevi.
- Yağcı, Z.G., Genç, S. (2007). XIX. Yüzyılda Balıkesir’de Giyim-Kuşam Zevki ve Bir Kumaş Tüccarı,
TurkishStudies - International PeriodicalfortheLanguages, LiteratureandHistory of
TurkishorTurkic Volume 2/1 Winter 2007, p. 227-246, ISSN: 1308-2140,
www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8020,
ANKARA-TURKEY
- Yediyıldız, B. (1983). “Samsun Halkının Kullandığı Eşyalar Üzerinde bir Tahlil Denemesi”, II.
Milletler Arası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, Cilt V.Ankara.