MUHAMMED TURHAN, YUSUF CELAL EROL, MURAT DEMİRKOL, TUNCAY YAVUZ ÖZDEMİR

ÖRGÜTSEL BAĞLILIK, İŞ DOYUMU VE İŞ STRESİ ARASINDAKİ İLİŞKİ

Eğitim örgütleri, bireylerin ve toplumların hayatlarını şekillendirmede önemli bir yere sahiptir. Bu örgütlerin amaçlarına ulaşabilmeleri için işgörenlerinin örgütlerine bağlılık hissetmesi, işlerinden doyum sağlaması ve iş stresinden uzak durmaları gerektiği öngörülebilir. Örgütlerine bağlı, işlerinden doyum sağlayan ve iş stresinden uzak işgörenlerin görevlerini daha iyi bir şekilde yapacakları düşünülmektedir. Bu araştırma, 2016-2017 eğitim-öğretim yılında Elazığ ilinde ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenler ile gerçekleştirilmiştir. Çalışma evreni, 2989 ortaöğretim öğretmeninden oluşmaktadır. Basit tesadüfi örnekleme yöntemi kullanılarak seçilen 390 ortaöğretim öğretmeninden veri toplanmıştır. Araştırmada veri toplama araçları olarak, Örgütsel Bağlılık, İş Doyumu ve İş Stresi ölçekleri kullanılmıştır. Araştırma ilişkisel tarama modelinde tasarlanmış nicel bir çalışmadır. Araştırmada, öğretmenlerin, iş doyumu, iş stresi ve örgütsel bağlılık düzeyleri (duygusal ve normatif bağlılık) ortaya konmuş ve iş doyumu, iş stresi ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Çalışma bulgularına göre, öğretmenlerin iş doyumu düzeylerinin yüksek, ancak iş stresi ve örgütsel bağlılık algılarının orta düzeyde olduğu görülmektedir. Ayrıca, örgütsel bağlılık algısı ile iş doyumu algısı arasında orta düzeyde anlamlı ve pozitif ilişki tespit edilmiştir. Örgütsel bağlılık ve iş doyumu ile iş stresi arasında ise düşük düzeyde anlamlı ve negatif ilişki olduğu görülmektedir. Öğretmenlerin işlerinde yaşadıkları stres arttığı zaman, iş doyumu ve örgütsel bağlılık algıları azalmaktadır. Çalışma bulgularına uygun şekilde, uygulayıcılara öneriler sunulmuştur.

THE RELATIONSHIP AMONG ORGANIZATIONAL COMMITMENT, JOB SATISFACTION AND JOB STRESS

Education organizations have an important role in shaping the lives of individuals and societies. In order for these organizations to reach their goals, it can be foreseen that employees of the training organization feel a commitment to their organizations, provide satisfaction with their jobs and stay away from work stress. It is thought that the employees who are committed to their organizations and who are satisfied with their jobs and who are far from the job stress will perform their duties better. This research was carried out with the teachers working in high schools in Elazığ province in 2016-2017 academic year. The study population consists of 2989 secondary school teachers. Data were collected from 390 secondary school teachers using simple random sampling method. In the research, Organizational Commitment, Job Satisfaction and Job Stress scales were used as data collection tools. The research is a quantitative study designed in relational survey model. In this study, job satisfaction, job stress, and organizational commitment (emotional and normative commitment) of teachers were examined and the relationships between job satisfaction, job stress and organizational commitment were examined as well. According to the study findings, teachers' job satisfaction levels are high, but their work stress and organizational commitment perceptions are at a moderate level. In addition, a moderate, significant and positive correlation was found between the perception of organizational commitment and perception of job satisfaction. There is a low and significant negative relationship between organizational commitment and job satisfaction with job stress. When the stress of teachers' in their work increases, job satisfaction and organizational commitment perception of them decrease. Recommendations are presented to the practitioners in accordance with the findings of the study.

PDF

___

Abdelmoteleb, S. A. (2018). A new look at the relationship between job stress and organizational commitment: A three-wave longitudinal study. Journal of Business and Psychology, 1-16.
Alipour, F. ve Kamaee Monfared, M. (2015). Examining the relationship between job stress and organizational commitment among nurses of hospitals. Journal of Patient Safety & Quality Improvement, 3(4), 277-280.
Allen, N., J ve Meyer, J., P. (1990). The measurement and antecedents of affective, continuance and normative commitment to the organization. Journal of Occupational Psychology. 63, 1-18.
Altınkurt, Y. ve Yılmaz, K. (2012). Ortaöğretim okullarında değerlerle yönetim, örgütsel adalet ve iş doyumu arasındaki ilişki. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(4), 50-68.
Ansari, M. E., Miramadi, S. M. R. ve Zabihzadeh, K. (2011). Investigating the relatıonsiıps between job stress, job satisfaction, organizational commitment and organizational citizenship behavior. Management & Human Resource in Oil Industry, 4(13), 153-166.
Aydın, A., Sarıer, Y. ve Uysal, Ş. (2013). Okul müdürlerinin liderlik stillerinin, öğretmenlerin örgütsel bağlılığına ve iş doyumuna etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(2), 795-811.
Bağcı, Z. (2013). Çalışanların örgütsel adalet algılarının örgütsel bağlılıkları üzerindeki etkisi: Tekstil sektöründe bir inceleme. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 9(19), 163-184.
Balcı, A. (2003). Örgütsel sosyalleşme: Kuram, strateji ve taktikler. 2. Baskı. Ankara: PegemA Yayıncılık.
Barak, M. E. M., Levin, A., Nissly, J. A., & Lane, C. J. (2006). Why do they leave? Modeling child welfare workers' turnover intentions. Children and Youth Services Review, 28(5), 548-577.
Başol, G., ve Yalçın, B. (2009). Eğitim örgütlerinde Meyer ve Allen Üç Boyutlu Örgütsel Bağlılık Ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. International Balkan Educational and Science Congress Full Text Book, 2, 497- 507.
Bayındır Koçak, A. ve Gökler, R. (2018). Bursa ili özel eğitim merkezlerinde görev yapan uzmanların iş stresi ve iş doyumları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(55), 793-808.
Bayram, L. (2005). Yönetimde yeni bir paradigma: Örgütsel bağlılık. Sayıştay Dergisi, 59, 125–139.
Brayfield, A. H. ve Rothe, H. (1951). An index of job satisfaction. Journal of Applied Psychology, 35, 307-311.
Buluç, B. (2009). Sınıf öğretmenlerinin algılarına göre okul müdürlerinin liderlik stilleri ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 15(57), 5-34.
Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö., E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
Chaplain, R. P. (1995). Stress and job satisfaction: A study of English primary school teachers. Educational psychology, 15(4), 473-489.
Chen, C. F. ve Kao, Y. L. (2011). The antecedents and consequences of job stress of flight attendants– Evidence from Taiwan. Journal of Air Transport Management, 17(4), 253-255.
Choi, S. E. ve Kim, S. D. (2016). A meta-analysis of the variables related to job satisfaction among Korean nurses. Contemporary nurse, 52(4), 462-476.
Cohen, S., Kamarck, T. ve Mermelstein, R. (1983). A global measure of perceived stress. Journal of Health and Social Behavior, 24, 385-396.
Çelik Keleş, H. N. (2006). İş tatmininin örgütsel bağlılık üzerindeki etkisine ilişkin ilaç üretim ve dağıtım firmalarında yapılan bir araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Demircan Çakar, N. ve Yıldız, S. (2009). Örgütsel adaletin iş tatmini üzerindeki etkisi: "Algılanan örgütsel destek" bir ara değişken mi? Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(28), 68-90.
Demirtaş, H. (2010). Dershane öğretmenlerinde örgütsel bağlılık ve iş doyumu. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 177-206.
Demirtaş, Z. (2015). The relationship between job satisfaction and organizational commitment: A study on elementary schools. Kastamonu Education Journal, 23(1), 253-268.
Demirtaş, Z. (2018). The relationships between organizational values, job satisfaction, organizational silence and affective commitment. European Journal of Education Studies, 4(11), 108-125.
Dilek, H. (2005). Liderlik tarzlarının ve adalet algısının; örgütsel bağlılık, iş tatmini ve örgütsel vatandaşlık davranışı üzerine etkilerine yönelik bir araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gebze.
Ekinci, Yusuf (2006). İlköğretim okulu yöneticilerinin sosyal beceri düzeylerine göre öğretmenlerin iş doyumu ve iş stresinin karşılaştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
Eren, E. (2000). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi, genişletilmiş 6. baskı, Beta, İstanbul.
Erşan, E. E., Yıldırım, G., Doğan, O. ve Doğan, S. (2013). Sağlık çalışanlarının iş doyumu ve algılanan iş stresi ile aralarındaki ilişkinin incelenmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 14, 115-121.
Eskin, M., Harlak, H., Demirkıran, F. ve Dereboy, Ç. (2013, Ekim). Algılanan stres ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Güvenirlik ve geçerlik analizi. New/Yeni Symposium Journal, 51(3), 132-140.
Gamsız, Ş., Yazıcı, H. ve Altun, F. (2013). Öğretmenlerde a tipi kişilik, stres kaynakları, öz yeterlik ve iş doyumu. Turkish Studies - International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(8), Summer 2013, p. 1475-1488, Ankara-Turkey.
Gedik, A. ve Üstüner, M. (2017). Eğitim örgütlerinde örgütsel bağlılık ve iş doyumu ilişkisi: Bir meta analiz çalışması, E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8(2), 41-57.
Gider, Ö., Şimşek, G., Ocak, S. ve Top, M. (2011). Hastane organizasyonlarında örgütsel bağlılık ve iş doyumunun analizi: Hemşireler ve tıbbi sekreterler üzerine bir araştırma. Öneri Dergisi, 9(35), 93-101.
Griffin, M. L., Hogan, N. L., Lambert, E. G., Tucker-Gail, K. A. Ve Baker, D. N. (2010). .Job involvement, job stress, job satisfaction, and organizational commitment and the burnout of correctional staff. Criminal Justice and Behavior, 37(2), 239-255.
Güçlü, N. ve Zaman, O. (2011). Alan dışından atanmış rehber öğretmenlerin iş doyumları ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(3), 541-576.
Gül, H., Oktay, E. ve Gökçe, H. (2008). İş tatmini, stres, örgütsel bağlılık, işten ayrılma niyeti ve performans arasındaki ilişkiler: Sağlık sektöründe bir uygulama. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, 20, 1-11.
Günbayı, İ. ve Tokel, A. (2012). İlköğretim okulu öğretmenlerinin iş doyumu ve iş stresi düzeylerinin karşılaştırmalı analizi. ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 3(5), 77-95.
Hakim, L. ve Hidayat, A. S. (2018). The effect of job stress and job satisfaction on organizational commitment. Indonesian Journal Of Business And Economics, 1(1), 110-119.
Ho, W. H., Chang, C. S., Shih, Y. L., Liang, R. D. (2009). Effects of job rotation and role stress among nurses on job satisfaction and organizational commitment. BMC Health Services Research, 9(8), 1-10.
Johnson, R. B. Christensen, L. B. ve Turner, L. A. (2014). Research methods, design and analysis. Saddle River, NJ: Pearson.
Kadıoğlu Ateş, H. ve Vatansever Bayraktar, H. (2018). Sınıf öğretmenlerinin okul kültürü algısı ile iş doyumu arasındaki ilişki. Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 13(19), Summer 2018, p. 127-162, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.14153, ANKARA-TURKEY.
Karabağ Köse, E. (2014). Dezavantajlı okullarda örgütsel öğrenme ile örgütsel bağlılık ve iş doyumu arasındaki ilişkiler. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(2-3), 21-29.
Keklik, B. ve Coşkun Us, N. (2013). Örgütsel adalet algılamalarının iş tatminine etkisi: hastane çalışanları üzerinde bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(2), 143-161.
Kılıç, K. C., Efeoğlu, İ. E., Mimaroğlu, H. ve Özgen, H. (2008). Adana ilindeki özel sağlık merkezlerinde çalışan personelin iş-aile yaşam çatışmasının örgütsel bağlılık, iş doyumu ve iş stresine etkisi üzerine bir araştırma. ÇÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 241-254.
Knoop, R. (1995). Relationships among job involvement, job satisfaction, and organizational commitment for nurses. The Journal of Psychology, 129(6), 643-649.
Kumaş, Volkan (2008). Öğretmenlerin iş doyum düzeyleri ile stres düzeyleri arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Lambert, E. G. ve Hogan, N. L. (2010). Wanting change: The relationship of perceptions of organizational innovation with correctional staff job stress, job satisfaction, and organizational commitment. Criminal Justice Policy Review, 21(2), 160-184.
Lambert, E. G. ve Paoline, E. A. (2008). The influence of individual, job, and organizational characteristics on correctional staff job stress, job satisfaction, and organizational commitment. Criminal Justice Review, 33(4), 541-564.
Madenoğlu, C., Uysal, Ş., Sarıer, Y. ve Banoğlu, K. (2014). Okul müdürlerinin etik liderlik davranışları ile öğretmenlerin iş doyumlarının örgütsel bağlılıkla ilişkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 20(1), 47-69.
Meyer, J. P. ve Allen, N. J. (1991). A three-component conceptualization of organizational commitment. Human Resource Management Review, 1(4), 61-89.
Özdevecioğlu, M.(2003). Algılanan örgütsel destek ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkilerin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(2), 113 -130.
Özkaya, M. O., Yakın, V. ve Ekinci, T. (2008). Stres düzeylerinin çalışanların iş doyumu üzerine etkisi: Celal Bayar Üniversitesi çalışanları üzerine ampirik bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(1), 163-179.
Park, C. G., Park, K. S. ve Kang, Y. S. (2013). Job stress, job satisfaction, and organizational commitment of customized home health care nurse. Journal of Agricultural Medicine and Community Health, 38(1), 39-48.
Selvitopu, A. ve Şahin, H. (2013). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 171-189.
Sığrı, Ü. ve Basım, N. (2006). İşgörenlerin iş doyumu ile örgütsel bağlılık düzeylerinin analizi: kamu ve özel sektörde karşılaştırmalı bir araştırma. SÜ İİBF Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 6(12), 131-154.
Şişman, M. (2011). Örgütler ve kültürler. 3. Baskı. Pegem Akademi Yayınları, Ankara.
Tekingündüz, S. ve Kurtuldu, A. (2015). İşten ayrılma niyeti, iş tatmini, örgütsel bağlılık, liderlik ve iş stresi arasındaki ilişkilerin analizi: Bir hastane örneği. Journal of Human Sciences, 12(1), 1501- 1517.
Top, M. (2012). Hekim ve hemşirelerde örgütsel bağlılık, örgütsel güven ve iş doyumu profili. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 41(2), 258-277.
Tutar, H. (2007). Erzurum’da devlet ve özel hastanelerde çalışan sağlık personelinin işlem adaleti, iş tatmini ve duygusal bağlılık durumlarının incelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(3), 97-120.
Uğurlu, C. T. ve Üstüner, M. (2011). Öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeylerine yöneticilerinin etik liderlik ve örgütsel adalet davranışlarının etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 434-448.
Ülbeği, İ. D. ve Yalçın, A. (2016). Örgütsel bağlılık ve iş doyumu ilişkisinin meta analiz yöntemiyle incelenmesi. Türk Psikoloji Dergisi, 31(77), 80-98.
Yapraklı, Ş. ve Yılmaz, M. K. (2007). Çalışanların iş stresi algılarının iş tatminleri üzerindeki etkisi: Erzurum’da ilaç mümessilleri üzerinde bir saha araştırması. Atatürk Üniversitesi İİBF Dergisi, 21(1) 155-83.
Yılmaz Doğan, M. ve Şahin Fırat, N. (2018). Ortaokul öğretmen ve yöneticilerinin örgütsel bağlılık düzeyleri. Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 13(4), Winter 2018, p. 1361-1383, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12568, ANKARA-TURKEY.
Yılmaz, K. (2012). İlköğretim okulu öğretmenlerinin iş doyumu düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi (Anadolu Journal of Educational Sciences International), 2(2), 1-14.
Yüksel, İ. (2003). İş stresi, işe bağlılık ve iş doyumu arasındaki ilişkinin analizi (Teknisyenlere yönelik bir uygulama). Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 17(1-2), 213-224.
Yürür, S. (2008). Örgütsel adalet ile iş tatmini ve çalışanların bireysel özellikleri arasındaki ilişkilerin analizine yönelik bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 295-312.