Mustafa Kemal ve erken cumhuriyet dönemi eğitim ve kültür hayatına Abdullah Cevdet'in etkileri

Mustafa Kemal, modern Türkiye’nin inşasında siyasî, askerî, kültürel, eğitim ve ideolojik yapının teşekkülü bakımından şüphesiz en önde gelen isimlerin başındadır. Ancak yeni devletin farklı bir üslupla tesisinde çok farklı görüş, ideoloji ve meslekten kişilerin de önemli katkıları söz konusudur. Bu gün bunlardan birçoğunun bilinmesi, yaşaması ve canlı tutulması için gayret edilmektedir. Buna karşın, devlet ve toplumun inşasında önemli katkıları olanlardan bazılarının bilerek ya da bilmeyerek unutulması yakın tarihin, fikirler ve aktörler bakımından anlaşılmasını zorlaştırmaktadır. Bu durum bir yönüyle monolitik bir tarih, toplum ve devlet algısı ortaya koyarak modernliğin farklılıklar üzerine oturan doğasını gölgelemektedir. Bunun böyle olmasında farklı sebeplerle birlikte en başta, teleolojik tarih yazımının etkisinin olduğu düşünülmektedir. Erken Cumhuriyet dönemi kültür, eğitim, toplum ve ideoloji dünyasına kitapları, dergisi, tercümeleri ve çelişkili düşünceleriyle katkıları olan Abdullah Cevdet’in söz konusu etki ve katkısının üzerinde hakkıyla durulduğu söylenemez. Bu sebeple bu yazıda, fikirleri bir ‘tezatlar topluluğu’ olarak da görülen, adı geçen son dönem Osmanlı, erken dönem Cumhuriyet aydınının Cumhuriyet’in bir numaralı lideri hakkındaki görüşleri ve ona olan etkisi tartışılacaktır.

The effect of Abdullah Cevdet on the Mustafa Kemal and education and culture of early republican period

Mustafa Kemal is one of the most prominent lieder of the building of modern Turkey Republic in term of political, military, cultural, educational and formation of ideological structure. But, there were very different people from views, ideologies and occupation during the establishment of new state. Knowing that many of them these days, is trying to keep life and living. While intentionally forgetting or not knowing of some of the men who had important contributed to the construction of state and society, makes difficult to understand resent history in terms of ideas and actors. This case with a direction, suggests a perception of monolithic history, society and state. This case shades the nature of modernity which upon the differences. There are different reasons that this is but preeminently, the effect is thought to be teleological historiography. Abdullah Cevdet with books, journal, translations and polemics has lots of effects on the early republic. But, that can’t be said properly have been focused on his attributes and effects. Therefore in this paper argues connection and effect between Abdullah Cevdet who is famous controversial ideas and Mustafa Kemal the first number lieder of Republic.

PDF

___

Abdullah CEVDET. “Büyük Millet Meclisinin Açılması Münasebetiyle Gazi Paşa Hazretlerinin Nutku”, İçtihad, No: 216.
Abdullah CEVDET. “Din, Dua, Halk”, İçtihad, No: 338, 1 Şubat 1932.
Abdullah CEVDET. “Dinî Terbiye”, İçtihad, No: 224, 15 Mart 1927.
Abdullah CEVDET. “Edouard Herriot Mütefekkir ve Türkiye Dostu”, İçtihad, No: 348, 1 Temmuz 1932.
Abdullah CEVDET, “Gazi Hazretlerinin Nutku ve İsmet Paşa‟nın Beyanatı”, İçtihad, No:239, 1 Teşrin-i Sâni [1]927.
Abdullah CEVDET. “İçtihad‟ın 24. Sene-i Devriyesi”, İçtihad, No: 259, 1 Eylül 1928.
Abdullah CEVDET. “İktisadi dertlerimizle mücadele”, İçtihad, No: 294, 1 Nisan 1930.
Abdullah CEVDET. “İnkılâbın Felsefesi”, İçtihad, No: 252, 1 Mart 1928.
Abdullah CEVDET. “İş Üniversitesi”, İçtihad, No: 285, 15 Kanun-ı evvel 1329..
Abdullah CEVDET. “İşimiz Bitmemiştir”, İçtihad, No: 351, 1 Temmuz 1932.
Abdullah CEVDET. “Mustafa Kemal, Aydın Türk Ocağında”, İçtihad, No: 321,15 Mayıs 1931.
Abdullah CEVDET, “Yaratmalı”, İçtihad, No: 284, 1 Teşrin-i Sâni 1329, s.5290.
Abdullah CEVDET, “Zî Şevket Müceddidimiz İstanbul‟da”, İçtihad, No: 231, 1 Temmuz 1927, s.4399.
Abdullah CEVDET. “Asrî Talim ve Terbiye”, İçtihad, No:220, 15 Kanun-ı Sâni 1927.
Abdullah CEVDET. “Bize lazım Olan Felsefe, 1”, İçtihad, No: 327, 15 Ağustos 1931, s.5524.
Abdullah CEVDET. “Daima Daha İleri, Daima Daha Yüksek”, İçtihad, No:188, 15 Eylül 1925.
Abdullah CEVDET. “Gayemiz ve Yeni Programımız”, İçtihad, No: 235, 1 Eylül 1927.
Abdullah CEVDET. “Gazi‟nin Köşkünde”, İçtihad, No:194, 15 Kanun-ı Evvel 1925.
Abdullah CEVDET. “Yirmi Üçüncü Sene”, İçtihad, No: 235, 1 Eylül 1927.
AKYÜZ, Yahya. “Atatürk‟ün Düşünce Yapısının Kökenleri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi,1992, S.23, s.233-240.
ARIKAN, Zeki. “Dr. Abdullah Cevdet‟in Bir Mektubundan: „Gazi Paşa İle Dört Saat Görüştük‟”, Toplumsal Tarih, Nisan 2005, S.136.
BUYSE, Omar. Amerika Terbiye Usulleri, 2 Cilt, (Çev.: A.Cevdet, İstanbul: 1925). Dr. AB. DJ[Abdullah CEVDET], “Asie Mineure”, İçtihad, No: 284, 1 Teşrin-i Sani 1929.
CELKAN, Hikmet Yıldırım. Ziya Gökalp’in Eğitim Sosyolojisi, MEB Yay., İstanbul, 1990.
ERGİN, Osman. Türk Maarif Tarihi, Eser Mat., C.1-2, 1977.
ERGÜN, Mustafa. Atatürk Devri Türk Eğitimi, Ankara: Ocak Yay., 1997.
FEHMİ, Nuri. “Büyük Dosta”, İçtihad, No: 358.
GENCER, Bedri. “Türkiye‟de Laikliğin Tarihi Dinamikleri”, Toplum Bilim, S. 84, Bahar, s.151-171
GENCER, Bedri. İslam’da Modernleşme, 1839-1939, Ankara: Lotus Yay., 2008.
GUYAU, Jean M. Bir Filosofun Şiirleri, İstanbul: 1930, (Çev.: Abdullah Cevdet).
GUYAU, Jean M. Terbiye ve Veraset, (Çev.: A.Cevdet, İstanbul: 1927).
HULUSİ, Fuat. “Abdullah Cevdet Şahsiyeti”, İçtihad, No: 358.
[İÇTİHAD] “Cumhuriyetimizin Hars Sahasında Bir Feth-i Mübini, Latin Harflerinin Kabulüne Karar Verildi”, İçtihad, No: 252, 1 Mart 1928.
[İÇTİHAD] “Kanun-ı Medenî”, İçtihad, No: 199, 1 Mart 1926.
[İÇTİHAD] “Vasıf Bey”, İçtihad, No: 268, 1 Mart 1929.
İLERİ, Celal NURİ. “Abdullah Cevdet‟e Dair”, İçtihad, No: 358.
KILIÇ, Selami, II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Türk Devrimi ve Fikir Temelleri, Kaynak Yay., İstanbul, 2005.
Le BONN, Gustave. Dün ve Yarın, (Çev.: Abdullah Cevdet, İstanbul, 1921).
Le BONN, Gustave. Avrupa Harbinden Alınan Psikolocai Dersler, İstanbul: 1918 (Çev: Abdullah Cevdet).
MARDİN, Şerif. Jön Türklerin Siyasi Fikirleri, İstanbul: İletişim Yay., 2001.
MESLİER, Jean. Aklıselim, İstanbul: 1929, (Çev.: Abdullah Cevdet).
ÖZTÜRK, Cemil. Atatürk Dönemi Öğretmen Yetiştirme Politikası, Ankara: TTK Yay., 1996.
[ÖZTÜRK] Halil Nimetullah. İnkılâbın Felsefesi, İstanbul: İkdam Matbaası, 1928.
SÖNMEZ, Cemil. Atatürk ve Okuma Sevgisi, Ankara: Kültür Bak. Yay., 1994.
ŞÜKRÜ, İsmail. “Asrî Türk Harfleri Hakkında”, İçtihad, No:189, 1 Teşrin-i Evvel 1925.
TURAN, Şerafettin. Atatürk’ün Düşünce Yapısını Etkileyen Olaylar, Düşünürler, Kitaplar, TTK Yay., Ankara, 1999.
[TURAN] Hüseyinzâde Ali. İçtihad, No: 358.
ÜLKEN, Hilmi Ziya. Şeytanla Konuşmalar, Ülken Yay., İstanbul: 2002.
ZÜRCHER, Erik-Jan. “Ottoman Sources of Kemalist Thought”, Late Ottoman Society, The Intelectual Legacy, Edited by Elisabeth Özdalga, London And New York: RoutledgeCurzon, 2005.