Mesnevilerdeki Hasb-i Hal bölümleri ve Taci-Zade Cafer Çelebi'nin Heves-Namesi'ndeki Hasb-i Haller

Mesnevi nazım şekli divan şiirinin önemli nazım şekillerindendir. Divan edebiyatı döneminde bu nazım şekliyle yazılmış farklı içerik ve türde eserler bulunmaktadır. Mesneviler arasında kurgusu, içeriği, dili ve üslubu açısından değişik özellikler taşıyan örnekler de vardır. Söz konusu örneklerin ele alınıp incelenmesi mesnevi nazım şeklinin ve bu nazım şekliyle yazılmış türlerin tanımlanabilmesi açısından önemlidir. Bazı mesnevilerde alışılmış bölüm başlıkları yerine başka başlıklar kullanılmıştır. Hasb-i hâl başlıklı bölümler de bu tür bölümlerdendir. İçinde hasb-i hâl bölümleri bulunduran mesnevilerde bu bölümlere çeşitli işlev ve amaçlarla yer verilmiştir. Tâcizâde Cafer Çelebi’nin kimi özellikleri nedeniyle özgünlük iddiası taşıyan Heves-nâme’si de içerdiği hasb-i hâl bölümlerinin hacmi ve çokluğuyla dikkat çeker. Makalemizde bazı mesnevilerdeki hasb-i hâl bölümlerini genel olarak değerlendirdikten sonra Cafer Çelebi’nin Heves-nâme’sindeki hasb-i hâllerin özellikleri üzerinde duracağız.

Sections of Hasbihals (conversing with self) in masnawis and Hasbihals of Cafer Çhelebi in his Hevesname

Masnawis are of important genres of diwan poetry. There are many works of different contents written with this genre. Among them, there are variety of samples that have different contents, set-ups, and use of language. Assesments of those works are important in uderstanding the masnawi genre and works written with this genre. Some masnawis use peculier section headings. Hasbihals are one of them. These hasbihals serve different funtions and purposes in those masnawis. Tacizade Cafer Chelebi’s Hevesname, which claims to be original due to some peculiarities, requires special attention for the volume and abundance of its hasbihal sections. In this paper, after having a general assesment of hasbihal sections of some masnawis, we will examine the hasbihal sections of Cafer Chelebi’s Hevesname.

PDF

___

ATAY, Hakan, (2003), Heves-nâme’de Aşk Oyunu: Tâcî-zâde Cafer Çelebi’nin Özgünlük İdeali, Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
BATİSLAM, H.Dilek, (2006), “Hasbihâllerdeki Sosyal Tarih Ögeleri”, Türk Dili, Dil ve Edebiyat Dergisi, C.XCII, S.660, Aralık, Ankara, s.557-563.
BATİSLAM, H.Dilek, (2007), “Tarih ve Kültür Kaynağı Olarak Hasb-i Hâller", Türklük Bilimi Araştırmaları, S.22, Niğde, s.29-42.
BATİSLAM, H.Dilek, (2003), Hasbihâl-i Sâfî, Kitabevi, İstanbul.
COŞKUN, Menderes, (2007), “Sergüzeştname ve Hasbihâl Türünde Yazılan Manzum Seyahatnameler”, Türk Edebiyatı Tarihi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını, İstanbul, C.2, s.329-346.
GÖKALP, Haluk, (2009), Mûyî Nâlân u Handân, Karahan Kitabevi, Adana.
GÖKALP, Haluk, (2009), Eski Türk Edebiyatında Manzum Sergüzeşt-nâmeler, Kitabevi, İstanbul.
KARTAL, Ahmet, (2008) “ Eski Türk Edebiyatında Mesnevi”, Şiraz’dan İstanbul’a, Türk-Fars Kültür Coğrafyası Üzerine Araştırmalar, Kriter Yayınevi, İstanbul, s.579-595.
KARTAL, Ahmet, (2008) “ Mesnevi Bibliyografyası”, Şiraz’dan İstanbul’a, Türk-Fars Kültür Coğrafyası Üzerine Araştırmalar, Kriter Yayınevi, İstanbul, s.597-661.
KARTAL, Ahmet, “Türkçe Mesnevilerin Tertip Özellikleri”, Şiraz’dan İstanbul’a, Türk-Fars Kültür Coğrafyası Üzerine Araştırmalar, Kriter Yayınevi, İstanbul, s. 529-576.
ÖZYILDIRIM, Ali Emre, (2009), “Sergüzeşt-nâmeler Üzerine Hasbihâl veya Hasbihâlin Sergüzeşti”, Nazımdan Nesire Edebî Türler, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları 4, Hazl. Hatice Aynur, Müjgân Çakır, Hanife Koncu, Selim S. Kuru, Ali Emre Özyıldırım, Turkuaz Yay. İstanbul, s.134-165.
Refî-i Âmidî, (2000), Cân u Cânân, (hzl. Nihat Öztoprak), Türk Gençlik Vakfı Yayını, İstanbul.
Tâcî-zâde Cafer Çelebi, (2006), Heves-nâme (İnceleme-Tenkitli Metin), (hzl. Necati Sungur), TDK. Yayını, Ankara.
Vücudî, (2007), Hayâl u Yâr, (hzl. Yaşar Aydemir), Birleşik Kitabevi Yay., Ankara.