Kumuk Türkçesinde Oğuzca unsurlar

Kumuk Türkçesi, Türk dilinin Kıpçak grubu içinde yer alır. Ancak bu lehçe bulunduğu coğrafyanın etkisi, tarihî, sosyal ve siyasî olayların neticesinde Oğuzcadan etkilenmiştir. Bu etki onların söz varlığına, ses ve şekil özelliklerine kadar girmiştir. Kumuk Türkleri, Kıpçak özelliklerinin yanında Oğuzlara has özellikleri de azımsanmayacak ölçüde kullanmışlardır. Bu makalede, Kumuk Türkçesindeki Oğuzca unsurlar “Söz Varlığı”, “Ses Bilgisi” ve “Şekil Bilgisi” açısından incelenmiş ve örneklerle desteklenmiştir.

Oghuz elements in Kumuk Turkish

Kumuk Turkish participates in Kipchak group of the Turkish language. On the other hand, this dialect is affected Oghuz elemets as a result of geographic effects, historical, social and political events. This effect enters into their vocabulary, phonetics and morphology. Kumuk Turks, use their Kipchak features besides they mainly use Oghuz features. In this article, Oghuz elements in Kumuk language were examined in terms of “Phonetics”, “Morphology” and “Vocabulary” and were supported examples.

___

  • ARAT, Reşid Rahmeti, “Türk Şivelerinin Tasnifi”, Makaleler, C.I, TKAE Yay., Ankara 1987, s.69-149.
  • ATA, Aysu, “Karaçay, Balkar ve Kumuk Türkçelerinin Karşılaştırmalı Ses Bilgisi”, Türkoloji Dergisi, C.X, S.I, Ankara 1992, s.227-269.
  • ATALAY, Besim, Divanü Lûgat-it-Türk, C.I-IV, TDK Yay., Ankara 2006.
  • BALA, Mirza, “Kumuklar”, İslam Ansiklopedisi, C.VI, s.986-990.
  • BENZİNG, Johannes, “Kumuk Türkçesi” (Çeviren: İlhan ÇENELİ), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C.26, 1986-1993, s.165–188.
  • CAFEROĞLU, A., Türk Kavimleri, Enderun Kitabevi, İstanbul 1988.
  • CLAUSON, Sir Gerard, An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford University Press, London 1972.
  • ÇOBANZADE, Bekir, Kumuk Dili ve Edebiyatı Tedkikleri, Bakü 1926.
  • EREL, Şerafeddin, Dağıstan ve Dağıstanlılar, İstanbul Matbaası, İstanbul 1961.
  • EREN, Hasan, “Kumuk Edebiyatı”, Türk Ansiklopedisi, Cilt.XXII, s.347-349.
  • EREN, Hasan, “Kumuk Türkçesi”, Türk Ansiklopedisi, Cilt.XXII, s.349-351.
  • ERGİN, Muharrem, Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yay., İstanbul 2000.
  • GÜLENSOY, Tuncer, Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü I-II, TDK Yay., Ankara 2007.
  • GÜLSEVİN, Gürer, “Yusuf Has Hacib‟in Dilinde Oğuzca Unsurlar”, Günümüz Dünyasında Yusuf Has Hacip ve Fikirleri II, Elaralık Atatürk-Alatoo Üniversiteti, Bişkek, Kırgızistan, 8-9 Haziran, 2006, s.39-55.
  • GÜLSEVİN, Gürer, “Oğuzca Olmayan Tarihi Metinlerde Oğuzca Unsurlar ve „Nehcü‟l- Feradis‟ Örneği”, 46th Meeting of Permanent International Altaistic Conference, 22-27 Haziran, Ankara 2003.
  • GÜLSEVİN, Gürer, “Kutadgu Bilig‟in Dilinde Lehçelerin Özellikleri: „Denk Çiftler‟ ”, Turkish Studies/ Türkoloji Araştırmaları, Volume 2/2, Spring 2007, s.276-299.
  • GÜLSEVİN, Gürer, “Oğuzca Olmayan Türk Lehçelerindeki Oğuzca Unsurlar ve Bunlara Teorik Bir Yaklaşım”, Büyük Türk Dili Kurultayı, Ankara 2006, s.75-93.
  • GÜLSEVİN Gürer, Eski Anadolu Türkçesinde Ekler, TDK Yay., Ankara 1997.
  • GÜLSEVİN, Selma, “Karay Türkçesinde Oğuzca Unsurlar”, Turkish Studies/ Türkoloji Araştırmaları, Volume 2/2, Spring 2007, s.300-306.
  • İNAN, A., “Kumuklar”, Türk Ansiklopedisi, Cilt.XXII, s.351-352.
  • KARAMAN, Erdal, “Kumuk Türkçesi ve Yırçı Kazak”, Uluslararası Doğu Üniversitesi Dergisi, C.1, S.1, Ocak 1999, s.87–107.
  • Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Grameri I Fiil-Basit Çekim (Hazırlayan: Komisyon), TDK Yay., Ankara 2006.
  • Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü I, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1992.
  • KAYMAZ, Zeki,“Kumuklar ve Kumuk Türkçesi”, Yeni Türkiye 97/16, s.2067–2071.
  • KAYMAZ, Zeki, “Kumuk Türkleri ve Kumuk Türkçesi”, I. Milli Kafkasya Sempozyumu ve Âşıklar Şöleni, 25-31 Ekim 1995, Kars (Basılmamış Bildiri).
  • KAYMAZ, Zeki, “Kumuk Türkçesinde İsim Hâl Ekleri”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Sayı.III, İzmir 1999, s.113-120.
  • KAYMAZ, Zeki, “Kumuk Atasözleri”, Kardeş Ağızlar Türk Lehçe ve Şîveleri Dergisi, S.II, Kastamonu 1997, s.5-11.
  • KAYMAZ, Zeki, “Çağatay Türkçesindeki Oğuzca Unsurlar Üzerine”, C. Amanjolov Okuvları- 2004 Attı Halkaralık Gılımi- Praktikalik Konferentsiyanın Materialları, Öskemen 2004, s.204–209.
  • KORKMAZ, Zeynep, “Kâşgarlı Mahmud ve Oğuz Türkçesi”, Türk Dili Üzerine Araştırmalar, C.I, TDK Yay., Ankara 2005, s.241-253.
  • KORKMAZ, Zeynep, “XI-XIII. Yüzyıllar Arasında Oğuzca”, Türk Dili Üzerine Araştırmalar, C.I, TDK Yay., Ankara 2005, s.268-273.
  • KORKMAZ Zeynep, “ Eski Türkçedeki Oğuzca Belirtiler”, Türk Dili Üzerine Araştırmalar, C.I, TDK Yay., Ankara 2005, s.205-216.
  • KORKMAZ, Zeynep, Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), TDK Yay., Ankara 2007.
  • KORKMAZ, Zeynep, Gramer Terimleri Sözlüğü, TDK Yay., Ankara 2007.
  • Kumukça-Rusça Sözlük (Red. R. Z. Z. Bammatov), Moskva 1969.
  • ÖZTÜRK, Erol, “Kumuk Türkçesi Deyimleri”, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.15, Güz 2007, s.108-124.
  • ÖZTÜRK, Erol, “Türkiye Kumuklarından Nazım Örnekleri”, Bilig Bilim ve Kültür Dergisi, Sayı.3, Güz 1996, s.178-181.
  • ÖZTÜRK, Erol, Kumuk Halk Şairi Yırçı Kazak, Akçağ Yay., Ankara 2008.
  • ÖZTÜRK, Rıdvan- UYANIK Osman, Kumuk Atasözleri ve Deyimleri, Çizgi Kitabevi, Konya 2006.
  • PEKACAR, Çetin, Kumuk Türklerinin Atasözleri, Meyil Matbaacılık, Ankara 2006.
  • PEKACAR, Çetin, “Kumuk Türkçesi‟nde Fiil”, TDAY- Belleten 1996, TDK Yay., Ankara 1999, s.221-235.
  • PEKACAR, Çetin, Kumuk Türkçesi Sözlüğü, Ankara 2000 (Basılmamış).
  • TAVKUL, Ufuk, “Kumukça ve Karaçayca Arasındaki Başlıca Benzerlikler”, TDAY- Belleten 1991, s.31-45.
  • TEKİN, Tekin-ÖLMEZ Mehmet, Türk Dilleri, İstanbul 2003. Türk Lehçeleri Grameri (Editör: Ahmet B. Ercilasun), Akçağ Yay., Ankara 2007.
  • Türkçe Sözlük, TDK Yay., Ankara 2005.
  • TÜRKEŞ-GÜNAY Umay, Türklerin Tarihi, Akçağ Yay., Ankara 2006.
  • TEKİN, T.-ÖLMEZ M.- CEYLAN E.-ÖLMEZ Z.- EKER S., Türkmence-Türkçe Sözlük, Türk Dilleri Araştırma Dizisi:18, Ankara 1995.
  • UYANIK, Osman, “Kumuk Ağızlarının Yeni Bir Tasnifi”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.12, 2002, s.229-250.
  • UYANIK, Osman, “Kumuk Ağızlarında Uzun Kelimeler ve Ana Türkçedeki Bazı Uzun Ünlülerin Kumuk Ağızlarında Farklı Ünlüye Geçişi”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.11, 2002, s.115-127.
  • UYANIK, Osman- ÖZTÜRK, Erol, Kumuk Şairi Şeyit Hanum Alişeva‟dan Seçme Şiirler, Dizgi Ofset, 2006.