Amerikan belgelerine göre I.dünya savaşı ve mütareke dönemlerinde Osmanlı Hükümetleri

I.Dünya Savaşı sırasında görev yapan Sait Halim Paşa ve Talat Paşa kabinelerinden sonra, 1918-22 döneminde çok sayıda hükümet İstanbul’da iktidara gelmişti. Bu 4 yıl içerisinde 11 hükümetin iktidara gelip gitmesinin ve istikrarsız bir yönetim sergilemelerinin temel nedeni, İstanbul’u işgal etmiş bulunan İtilaf Devletleri’nin tutumu ve Ankara merkezli milli hareketin başarılarıydı. İtilaf Devletleri, İstanbul’daki temsilcileri vasıtasıyla, gerek bu hükümetler gerekse Padişah üzerinde kotrolü sağlamak için ellerinden geleni yapmışlardı. İstanbul’daki bu temsilciler, hükümetlerin göreve gelişleri, genel karakterleri ve üyelerinin kimlerden oluştuğu konusunda elde ettikleri bilgileri anında başkentlerine aktarmaktaydı. Her ne kadar İngiltere, Fransa ve İtalya’nın gölgesinde kalsa da, İstanbul’daki Amerikan temsilcileri de bahsedilen konularda Washington’u bilgilendirmekteydi. Başlangıçta İstanbul’daki Amarikan büyükelçileri bu görevi yaparken, ilişkilerin kesildiği 1917-18 döneminde Avrupa başkentlerindeki Amerikan büyükelçileri İstanbul hakkında elde ettikleri bilgileri merkeze ulaştırıyordu. 1918’den sonra ise İstanbul’da kurulan Amerikan Yüksek Komiserliği devreye girdi. Bu çalışma belirtilen sürecin Amerikan arşiv belgelerine dayanılarak yapılan kısa analizinden ibarettir.

In world war I and the periods of truce according to American archive documents Ottoman Governments

After the Sait Halim Pahsa and Talat Pahsa governments serving during World War I, many governments came into power between 1918 and 1922. The main reason why 11 governments came into power and displayed an inconsistent administration in this 4 year period was that the attitude of Allied Powers, which invaded Istanbul and the success of Ankara-centered nation-wide movement. Allied Powers did their best to control both Padishah and these governments through their representatives. These representatives in Istanbul transferred all the information about the governments’ arrival, their characteristics, and members immediately. American representatives in Istanbul informed Washington about above-mentioned issues, although they were in the shadow of England, France, and Italy. At the beginning the American Embassy performed this duty. Then in the period of 1917-18, when diplomatic relations were cut off, The American Embassies in European Capitals transferred the information on Istanbul to the center. After 1918, American High Commissioner came on the scene. This study is a short analysis of that period based on American archive documents.

PDF

___

Arşiv Belgeleri
NARA (National Archives and Records Administration), M: 353, Roll: 20, IB: 867.002/32 Kitap ve Makaleler
AKŞİN, Sina, İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele, Cilt: I, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 1998.
BAYUR, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, Cilt: III, 1914-1918 Genel Savaşı, Kısım: I, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1991.
Cemal Paşa, Hatıralar, Hazırlayan: Alpay Kabacalı, Türkiye İş Bankası Yayınları, Temmuz 2006.
DEMİREL, Ahmet, Birinci Mecliste Muhalefet, İletişim Yayınları, İstanbul, 1995.
DEMİRYÜREK, Mehmet, Tanzimat‟tan Cumhuriyet‟e Bir Osmanlı Aydını: Abdurrahman Şeref Efendi (1853-1925), Phoenix Yayınevi, Ankara, 2003.
KİLİ, Suna – Gözübüyük, Şeref, Türk Anayasa Metinleri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2000.
OKUR, Mehmet – Küçükuğurlu, Murat, İngiliz Yüksek Komiserlerinin Gözüyle Milli Mücadele, 1918/1920, Serander Yayınları, Trabzon, 2006.
ÖZÇELİK, Ayfer, “Saltanatın Kaldırılmasından Sonra İstanbul‟da Durum (Felah-ı Vatan Raporlarına Göre)”, Atatürk Yolu Dergisi, Cilt: III, Sayı: 9, 1992.
Talat Paşa‟nın Anıları, Hazırlayan: Alpay Kabacalı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2000.
TEPEYRAN, Ebubekir Hazım, Belgelerle Kurtuluş Savaşı, Sarayın İdama Mahkûm Ettiği Dahiliye Nazırı Anlatıyor, İstanbul, 2009.
TUNAYA, Tarık Zafer, Türkiye‟de Siyasal Partiler, Cilt: 2, Mütareke Dönemi, İletişim Yayınları, İstanbul, 2003.
TÜRKGELDİ, Ali Fuat, Görüp İşittiklerim, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1984.
http://en.wikipedia.org/wiki/United_States_Ambassador_to_Switzerla nd_and_Liechtenstein