MODERN SANAT BAĞLAMINDA İSLAM YAZI SANATINA RESİMSEL BİR BAKIŞ VE SÜRREALİST YAKLAŞIMLAR

Matbaanın ülkemize gelmesi ile birlikte teknolojiyle buluşan özellikle kitap sanatlarımız bir bakıma kaderine terk edilerek eski önemini yitirmiş ilgi ve sevgiden yoksun bırakılmışlardır. Bu süreç içerisinde bir dönem için neredeyse kaderine terk edilen geleneksel sanatlarımızın belki de en müstesna yerinde bulunan olan hat sanatı Türk sanatçılarının elinde en son ve mükemmel formunu alarak günümüze kadar uzanan periyodik bir bütünde birbirinden muhteşem örnekler sergilemiştir. Batı sanatının farklı boyutlar ve tekniklerde eserler ürettiği dönemlerde Doğu sanatları özellikle İslam sanatı farklı bir boyuta girmiştir. İslam sanatı çizgiyle oluşan şekiller anlamındaki işaret’e önem vererek benzeri ifade ve duyguların tasvirini ikinci plana atmıştır. İslamiyet’le tanışarak sanat dağarcıklarına farklı bir üslup katan Türk milleti İslam yazı sanatını da milli bünyelerine alarak diğer İslam ülkelerini bu alanda geride bırakmışlardır. Özellikle aklamı sitte diye anılan altı yazı çeşidine nihai ve son formu vererek adeta bu sanatla anılmış ve özdeşleşmişlerdir. Tüm bunlara ilaveten Anadolu’nun Türkleşmesinde etken olan iki önemli tarikat ehlinin (Mevlevilik ve Bektaşilik) elinde Türkün engin sınırsız hoşgörüsü, mizahı ve kültürüyle yorumlanarak farklı üslup ve biçimler halinde sürrealist bir anlayış içinde yorumlanması ile mayla resimsel boyuta ulaşmıştır. Bu gün Dünya müzelerinde, sanat galerilerinde, koleksiyonlarda başköşemizde yer alan bu ulvi sanatımız Picasso, Paul Kleee, Joan Miro, Hans Hartung vb. batılı çağdaş sanatçıların eserlerinde plastik bir biçim anlayışı içerisinde kaligrafik bir unsur olarak yerleşmiştir.

A PICTORIAL VIEW AND SURREALIST APPROACHES TO THE İSLAMIC CALLIGRAPHY WITHIN THE CONTEXT OF MODERN ART

Together with the coming of printing press to our country, especially our book arts that meet with technology were left to their fate in a sense and deprived from interest and love. In this process, the Turkish calligraphy art, which is perhaps the most exceptional one of our traditional arts and which was left to its fate, has exhibited examples that are excellent from each other in a periodic whole coming until today by taking the latest and perfect shape in the hands of Turkish artists. Eastern arts, especially Islamic art, entered a different dimension in periods in which the Western art produced works in different dimensions and techniques. The Islamic art attached importance to the mark in the meaning of shapes created with lines and pushed the description of emotions into the background. Turks added a different style in their art repertoire by meeting with Islam left other Islamic countries behind by including the Islamic Calligraphy in their national structure. Especially they were memorialized and identified with this art by giving the last and final form to the types of script that is especially called as Aklam-I sitte. In addition to all these, it reaches a pictorial dimension by a surrealist interpretation in different styles and shapes by interpreting broad tolerance, humour and culture of the Turk in the hands of two important religious sect competent (Mevleviyeh and Bektashism) in the Turkization of Anatolia. Today, our art that is the honour guest of collections in the arts galleries of the world museums has places as a calligraphic component for the works of modern wester artists such as Picasso, Paul Klee, Joan Miro, Hans Hartung.

___

  • Aktulum, K., (2011).“Metinlerarasılık//Göstergelerarasılık”, Kanguru Yayınları, 1. Basım.
  • Baudrıllard, J. (2010).“Sanat Komplosu”, İletişim Yayınları, 2. Basım.
  • Aksel, M. (1954). “Ah Minel Aşk”, Kültür Dünyası, Sayı 36, Mart 1954.
  • Aksel, M. (1967). Ah Minel Aşk. “Yazı Resim Tabiatı” Türk Folklor Araştırmaları, C-10. S.4378- 4381-4378.
  • Arseven, C. (1965). “Esat Sanat Ansiklopedisi”, C-11, Milli Eğitim Basımevi,İstanbul.
  • Baltacıoğlu, İ.H. (1958).“Türklerde Yazı Sanatı”, A.Ü.İlahiyat Fakültesi Türk Ve İslamSanatları Tarihi Enstitüsü Yayınları, 5, Ankara.
  • Baltacıoğlu, İ.H. (1969). “Plastik Sanatlarda Figüratifmi Nonfigüratifmi”, Türk Dili,208,S.589-592.
  • Baykal, İ. (1950).“Arap Yazısıyla Resim Yapma Hüneri” Tarih Hazinesi. C.1 Sayı 1,S.34Millî Folklor, Yıl 28, Sayı 112.
  • Berk, N. (1962).“Çağdaş Sanatın Bazı Biçimleri Ve Türk İslamYazıları” Milletlerarası Birinci Türk Sanatları Kongresi,S.63,86,Ankara.
  • Boydaş, N. (1982). “Hat Sanatınız Ve Batıya Tesiri” Vakıflar Dergisi, S.16, Bingöl Yüksel Sempozyum,S.68.
  • Dağlı, Ş. (2015 ). “Hat Satımızda Resim” Antalya Büyükşehir Belediyesi Yayınları,Antalya.
  • Demirci, M. (2015). “Resim Sanatında Mevleviler”, 7 Aralık,mehmet.demirci@yeniasir.com
  • De Jong, F. (2005). “Bektaşilik’te İkonografi.” Tarihten Teolojiye: İslamİnançlarında Hz.Ali. Haz. Ahmet Yaşar Ocak, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
  • Edgü, F. (1976).“İslamHat Sanatının İncelikleri ve Batıya Etkileri Yazı Sanatının Resim Sanatından Ayrımı Yoktur” Milliyet Sanat Dergisi,Sayı 206,Kasım,S.6-11.
  • Erseven, İ. C. (2010).“Bektaşi Folklorunda Resim Yazı Sanatı” Belleten, 1986. İstanbul. 1986, S.119-153.
  • Grobar, O. (1988). “İslamSanatının Oluşumu” (Çev. Nuran Yavuz) İstanbul.
  • Harman, M. (2014). “Yazı Resimlerinin İkonografik Ve Sembolik Anlamlarına Dair Bir Çözümleme” Türk Kültürü Ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Sayı 70.
  • İnsan-I Kâmil (1983). İbn-İ Haldun Mukaddime (Ter. Süleyman Uludağ). C.II, İstanbul.
  • Köksal, A. (1984).“Türk Ve İslam Dünyasında El Yazması Hat Ve Tasfir Sanatı” Milliyet Sanat Dergisi, Sayı 102,Ağustos,S.31-32.
  • Michon, J-L. (1985). "The Message Of Islamic Art.", Studies İn ComparativeReligion, Vol. 17, No. 1 & 2 (Winter-Spring, 1985), Pp. 1-11.
  • Nas, E. (2016).“Türk Halk Resminde Eklektik Bir Üslup: Camaltı Resimler” -“An Eclectic Style İn Turkish Folk Painting: ReveRseGlassPaintings” Millî Folklor, Yıl 28, Sayı 112.
  • Nasr, S. H. (1992). “İslâm Sanatı Ve Maneviyatı”,(Çev. Ahmet Demirhan), İnsan Yayınları, İstanbul.
  • Özsayıner, Z. C. (2015). “Büyülü Resim Sanatı Hat” 2 Haziran. İsmek El Sanatları Dergisi.
  • Rado Ş. “Türk Hat Sanatı Bir Resim Sanatıdır”.
  • Tansuğ, S. (1964).“Sanatın Görsel Dili”Urart Sanat Galerisi Yayınları, İstanbul,1982, S. 64. (Türk Ansiklopedisi, 457.).
  • Uygungöz, M. (2002).“Cumhuriyet Dönemi Türk Kaligrafisi Türkler” Cilt-18 Cumhuriyet, Yeni Türkiye Yayınları,Ankara.
  • Yazır, M. (1978). “Yazıyla Resim Yapmak” Sebil,Sayı 1444,Eylül,S.13.