SULTANGAZİ İLÇESİ’NİN (İSTANBUL) ŞEHİRLEŞME SÜRECİ

Sultangazi İlçesi, İstanbul’un kuzeybatısında yer alır. İlçe adını, Sultançiftliği Mahallesi ile Gazi Mahallesi’nin † birleştirilmesinden almıştır. 2008 yılında, Gaziosmanpaşa’ya bağlı 13, Eyüpsultan ve Esenler’e bağlı birer mahallenin katılımıyla kurulmuştur. Yeni kurulmuş bir ilçe olsa da aslında, bölge Bizans ve Osmanlı Devleti’nden beri İstanbul için önem taşıyan tarihi suyolları üzerinde yer almaktadır. Sultangazi’de şehirleşme hareketleri 1970’li yıllar ve sonrasında o dönemde kırsal alanlar arasında yer alan Atışalanı, Küçükköy, Cebeci, Habibler ve Mahmutbey gibi kırsal yerleşmelerde sanayi kuruluşlarının açılmasıyla ve bu bölgenin daha uzağındaki büyük sanayi kuruluşlarında çalışmak için gelenlerin bu kırsal alanlara yerleşmesiyle başlamıştır. O dönemde kırsal alanlar arasında sayılan bu yerleşmelerin nüfusu göçlerle artmış, zamanla kırsal niteliklerini kaybedip İstanbul’un merkez alanına katılmışlardır. Bu çalışma ile Sultangazi İlçesi’nin geçmişten günümüze, gerek coğrafi açıdan ve gerekse alınan idari kararlarla şehirleşme sürecinde geçirdiği evrelerin araştırılması amaçlanmıştır. Araştırma yapılırken coğrafya biliminin yöntem ve ilkelerine bağlı kalınmıştır. Araştırma sahasının topografik özellikleri incelenirken Harita Genel Komutanlığı’nın ilgili haritaları, şehirleşmeyle ilgili özellikler incelenirken, başta İstanbul Büyükşehir Belediyesi olmak üzere ilgili belediyelerin Şehir Planlama Müdürlükleri’nin nazım imar planlarından, nüfusun gelişimi için, nüfus müdürlükleri kayıtları ve TÜİK istatistik verilerinden faydalanılmıştır. Saha gezilerinden elde edilen fotoğraflar araştırmaya konulmuş, ayrıca mahalle muhtarları ve ilçe sakinleriyle yüzyüze görüşme tekniği ile yapılan mülakat sonuçları da değerlendirmeye alınmıştır. Sultangazi ilçesinin 2014 yılı toplam nüfusu 513.022’dir ve İstanbul’un nüfusu en hızlı artan ilçelerinden biridir. Bunda; doğum oranının yüksek olmasının yanında İstanbul’un yoğun göç alan bölgelerinden biri olması etkilidir. İstanbul’daki iş imkânları ve Sultangazi İlçesi’nin bazı bölgelerinde konut kiralarının daha uygun olması bu bölgeye göçü arttıran başlıca nedenlerdir. Dolayısıyla ilçe, hızlı nüfus artışına bağlı olarak gecekondulaşma, plansız şehirleşme, alt yapı yetersizliği, işsizlik gibi birçok problemle karşı karşıyadır.

URBANIZATION PROCESS OF SULTANGAZI DISTRICT (ISTANBUL)

Sultangazi District is located on the northwest side of Istanbul. It is named after the merging of Sultanciftliği and Gazi neighborhoods. It was founded in 2008 with the participation of 13 neighborhoods from Gaziosmanpaşa, one from Eyüpsultan and one from Esenler districts. Although it is a newly established district, it is located on historical waterways which are important for Istanbul since the Byzantine and Ottoman Empire. Urbanization movements in Sultangazi started with the establishment of industrial establishments in rural settlements such as Atişalani, Kucukkoy, Cebeci, Habibler and Mahmutbey which were located in the rural areas at the time of 1970s and after that the people who settled in these rural areas came to work in big industrial establishments farther than this region. The population of these settlements, which were accepted as rural areas in the that period increased gradually with migration. Over time, Sultangazi lost its own rural spesification and transformed into an urban. With this study, it was aimed to investigate the phases of Sultangazi District in terms of past, present and future geographical and administrative decisions. In the research, methods and principles of geography science are used. While the topographical features of the research area are examined, the relevant maps of the Map General Command are used. While analyzing the features related to urbanization, it was benefited from the master plans of the City Planning Directorates of the related municipalities, especially the Istanbul Metropolitan Municipality. For the development of population, records of population directorates and statistical data of TURKSTAT were used. The photographs taken in the research area were used in the article and the results of the interviews conducted with the village headmen and the residents of the district with the face-to-face interview technique were also evaluated. The total population of Sultangazi district is 513,022 in 2014 and also it is one of the districts with the fastest growing population in Istanbul. The rapid increase in the district population is due to the fact that the birth rate is high and that Istanbul is one of the regions with excessive migration. The employment opportunities in Istanbul and the fact that the rents are more suitable in some regions of the Sultangazi District are the main reasons for increasing migration to this region. Therefore the District, due to rapid population growth, there are many problems such as slums, unplanned urbanization, lack of infrastructure and unemployment.

PDF

___

Aliağaoğlu, A. ve Uğur, A. (2012). Şehir Coğrafyası (2.Baskı). Ankara: Nobel.
Avcı, S. (1993). Türkiye’de Şehir ve Şehirli Nüfusun Dağılışı (1927-1990). Türk Coğrafya Dergisi, 28, 249-269.
Avcı, S. (1994). Gaziosmanpaşa İlçesi. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi 3, 380-381. İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Ortak Yayınları.
Bayartan, H. (2003). Geçmişten Günümüze İstanbul’da Nüfus. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi, 11/2003, 15-20.
Bayır, Ö., Gündoğdu, R. ve Önal, F. E. (2012). Osmanlı Arşiv Belgelerinde Sultangazi. İstanbul: Sultangazi Belediyesi Kültür Yayınları Forart.
Çağdaş, A. H. (1990). Mahmutbey’de Sanayi ve Gecekondu İlişkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Çam, F. Ö. (2012). İsimler, İstanbul’daki Semt İsimleri ve Büyük İsimler. İstanbul: Altan.
Çayhan, N. (1974). Gaziosmanpaşa’da Nüfusun Menşei İlçeye Geliş Nedenleri ve Sosyo Ekonomik Durumu. (Yayınlanmamış Mezuniyet Tezi) İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
Çezik, A. (1982). Kent Eşiği Araştırması. Ankara: DPT Yayınları Yayın No:1938.
Emekli, G. (2005). Urla Kent Coğrafyası. İstanbul: Çantay.
Ergil, D. (1980). Türkiye’de Terör ve Şiddet. Ankara: Turhan.
Gökçen, R (1983). Gaziosmanpaşa. İstanbul: Özyürek.
Gökçen, R. (1987). Bakırköy ve Küçükçekmece. İstanbul: Özyürek.
Gökçen, R. (1999). İstanbul ve İlçeleri Dizisi:15.İstanbul: Gaziosmanpaşa. İstanbul: Özyürek.
Göney, S. (1995). Şehir Coğrafyası I (3.Baskı). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayın No:.2274, Coğrafya Enstitüsü Yayın No:91.
Güney, E. (2004). Çevre Sorunları Coğrafyası. Ankara: Gündüz.
Güngördü, E. (2001). Eğitim Fakülteleri İçin Türkiye’nin Beşeri ve Ekonomik Coğrafyası. Ankara: Nobel.
Güven, F. M. (2005). Kemerburgaz Bölgesinde Kentleşmenin Getirdiği Sorunlar ve Çözüm Önerileri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Işık, Ş. (2005). Türkiye’de Kentleşme ve Kentleşme Modelleri. Ege Coğrafya Dergisi, 14/2005, 57- 71.
İsbir, E. G. (1986). Şehirleşme ve Meseleleri. Ankara: Ocak.
Karabağ, Ö. (1973). Gaziosmanpaşa’da Nüfusun Coğrafi Menşei İktisadi Faaliyetler ve Araziden Faydalanma. (Yayımlanmamış Mezuniyet Tezi) İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
Karabağ, S. ve Şahin, S. (2003). Türkiye Beşeri ve Ekonomik Coğrafyası (Editör: C. Şahin), Ankara: Gündüz.
Karahasanoğlu, S. (2013), Küçükköy-Taşlıtarla Gaziosmanpaşa, Bir İlçenin Öyküsü. İstanbul: Gaziosmanpaşa Belediyesi Kültür Yayınları: Forart.
Keleş, R. (1976). Kentbilim İlkeleri. (1.Baskı). Türk Sosyal Bilimler Derneği Yayınları. Ankara: Sevinç.
Keleş, R. (1997). İnsan, Çevre, Toplum (2.Baskı). Ankara: İmge.
Keleş, R. (2002). Kentleşme Politikası (7. Baskı). Ankara: İmge.
Kılıç, H. (1996). İstanbul’da Mahalle Bazında Nüfus Dağılışı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Kıray, M., B. (1982). Toplumsal Değişme ve Kentleşme. (Derleyen. Türköz Erder). Kentsel Bütünleşme. Ankara: Türkiye Gelişme Araştırmaları Vakfı Yayınları Yayın No: 4, 57-66.
Korkmaz, Abdullah (1988). Şehirleşme ve Suç Malatya Araştırması (1981-1985). (Yayınlanmamış Doktora tezi) İstanbul Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Milliyet Gazetesi (1981). İstanbul’da Bazı Mahalle ve Köyler Belediyelere Bağlanıyor. Milliyet Gazetesi, 15/03/1981, 12
Özey, R. (2009). Çevre Sorunları. (3.Baskı). İstanbul: Aktif.
Sezal, İ. (1992). Şehirleşme. İstanbul: Ağaç.
Sönmez, M. (1996). İstanbul’un İki Yüzü: 1980’den 2000’e Değişim. Ankara: Arkadaş.
Şahin, C. (2012). İstanbul’da Erzurumlular: Bir İç Göç Üzerine Gözlemler. Atatürk Üniv., Ed. Fak. Coğr. Böl., I. Ulusal Coğrafya Sempozyumu 28-30 Mayıs 2012. Bildiriler Kitabı 573-585. İstanbul.
Şahin, C. (2013). İstanbul’da Tokatlılar: Bir İç göç Üzerine Gözlemler. Tokat Sempozyumu 1-3 Kasım 2012, Cilt II, 73-96. Ankara:Özyurt.
Şahin, C. (2015). İstanbul’un İlçeleri. Büyük İstanbul Tarihi-İdariYapı-Siyaset ve Yönetim-2, Cilt III. Editör: F.M. Emecan ve C. Yılmaz. 246-325. İstanbul.
T.C. Bakırköy Belediyesi (1987). Bakırköy Rehberi. İstanbul:Bakırköy Belediyesi Araştırma Basın Yayın Organizasyon. İki Nokta.
T.C. Bakırköy Belediyesi (1987). 1985 Yılı Bakırköy İlçesi Mahalle Nüfusları.
T.C. Sultangazi Belediyesi (2015a). Sultangazi Belediyesi Stratejik Plan 2015-2019.
T.C. Sultangazi Belediyesi (2015b). Sultangazi Bülteni (11).
T.C. İstanbul Büyükşehir Belediyesi İmar ve Şehircilik Daire Başkanlığı (2009). İstanbul 1/100.000 Ölçekli İstanbul Çevre Düzeni Planı Raporu Üçüncü Bölüm İstanbul İl Bütünü Araştırma Bulguları. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Planlama Müdürlüğü, 70-325.
T.C. İstanbul Büyükşehir Belediyesi İmar ve Şehircilik Daire Başkanlığı (2012). Sultangazi 1/5.000 Ölçekli Nazım İmar Planı Raporu. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Planlama Müdürlüğü.
T.C. Sultangazi Kaymakamlığı (2011). Sultangazi İlçesi 2011 Yılı 60 Dakikalık Brifing Raporu,1-3.
Tamer, E. (1979). Bakırköy İlçesi. İstanbul: Özyürek.
Tatar, T. (1997). Şehirleşmenin Siyasi Katılıma Etkisi ve Malatya Örneği. Türk Sosyoloji Dergisi, Genç Sosyologları Derneği Yayınları, Sayı 3,123-141.
Temel, H. ve Yavru, Y. (1968). Gaziosmanpaşa İlçesini Tanıyalım, İstanbul: Saffet.
TÜİK (1990), Bakırköy ve Gaziosmanpaşa İlçeleri Mahalle Bazında Nüfus Verileri.
TÜİK (1990-1997) Bakırköy ve Gaziosmanpaşa İlçeleri Mahalle Nüfusları.
Tümertekin, E. (1973). Türkiye’de Şehirleşme ve Şehirsel Fonksiyonlar. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayın No. 1840, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayın No:72.
Tümertekin, E. (1979). İstanbul’da Nüfus Dağılışı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. Üniversite Yayın No:2540, Coğrafya Enstitüsü Yayın No:104.
Tümertekin, E. (1997). İstanbul İnsan ve Mekan. İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları. Tümertekin, E. ve Özgüç, N. (1997). Beşeri Coğrafya İnsan Kültür Mekan. İstanbul:Çantay.
Türkdoğan, O. (1977). Yoksulluk Kültürü. İstanbul: Sebil.
Türkdoğan, O. (2002). Gecekondu İnsan ve Kültür İstanbul Örnek Olayı. GENAR Araştırma, Eğitim, Danışmanlık. İstanbul: Hilal.
Uyan, E. (1985). İlçemiz Gaziosmanpaşa, İstanbul.
Yamanlar, O. (1957). Kâğıthane ve Alibeyköy Dereleri’nde Toprak Taşınmaları ve Haliç’in Dolmasını Önleyecek Teknik ve Kültürel Tedbirler Üzerine Araştırmalar. İstanbul Üniversitesi Yayınları No:275, Orman Fakültesi Yayın No: 48
Yörükan, T. (1968). Gecekondular ve Gecekondu Bölgelerinin Sosyo-Kültürel Özellikleri. Ankara: İmar ve İskân Bakanlığı Yayınları.
http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&kelime=ŞEHİR, Erişim Tarihi: 02.02.2014
http://www.gaziosmanpasahaberleri.com/gaziosmanpasa-hakkinda/gaziosmanpasa-nufusu/, Erişim Tarihi: 16.05.2015
http://www.youtube. com/watch?v=v3eg-iENeNc
http://www.sendika.org/2014/08/merak-etmeyin-gazi-geliyor-demistik-merakettik-gaziye-gittik-ali-ergin- demirhan/, Erişim Tarihi: 13.05.2015
http://www.etha.com.tr/Haber/2010/07/25/yasam/gazi-halki-tapularini-istiyor/, Erişim Tarihi: 13.05.2015
https://tr.wikipedia.org/wiki/K%C3%BC%C3%A7%C3%BCkk%C3%B6y,_Gaziosma npa%C5%9Fa, Erişim Tarihi: 02.05.2015
http://www.sankootosanayi.com/login.aspx, Erişim Tarihi: 22.06.2015
http://emlakkulisi.com/sultangazi-kentsel-donusumde-son-durum/320457, Erişim Tarihi: 18.06.2015
http://www.tuik.gov.tr, TÜİK 2000 Yılı Mahalle Nüfusları /28/01/2015
http://www.tuik.gov.tr, TÜİK-ADNKS Veri Tabanı: 2007-2014.