MARDİN MÜZESİ’NDE BULUNAN 17.-19. YÜZYIL GÜMÜŞ BİLEZİK ÖRNEKLERİ

Anadolu coğrafyasında tarih öncesi çağlardan günümüze kadar maden işlemeciliği ve takı sanatı alanında önemli el sanatlarının üretildiği bilinen bir gerçektir. Çeşitli malzemelerden üretilen el sanatları arasında gümüş madeni takı, sikke, gündelik eşya, savaş aletleri üretiminde kullanılan değerli bir maden olmuştur. Takılar, el sanatları içinde büyük bir hassasiyetle çalışılan, sembolik anlamlar taşıyan, nazara karşı koruma sağladığı düşünülen ürünlerdir. Gümüş işlemeciliği alanında merkez konumundaki Mardin, hem Artuklu, hem de Osmanlı Döneminde bu özelliğini devam ettirmiş ve bu kentte her dönemde önemli eserler üretilmiştir. Çalışmamızda da, Mardin Müzesine satın alma yoluyla gelmiş 17.-19. yüzyıllara ait gümüş bileziklerden yedi tanesinin kataloğu oluşturulmuştur. İncelediğimiz örneklerden bazıları müzede bulunan teşhir salonlarının yetersizliği sebebiyle depolarda muhafaza edilmektedir. Örneklerin, malzeme ve teknik, ölçü, müzeye geliş yolu ile ilgili bilgiler verildikten sonra ayrıntılı tanımları yapılmıştır. İncelenen örnekler üzerinden Mardin’de 17.-19. yüzyıl gümüş bilezik üretimine, form ve biçim ile süsleme özelliklerine yönelik değerlendirmeler ortaya konulmuştur. Yaptığımız incelemeler sonucunda 17.-19. yüzyılda bilezik modasında süslemelerde ajur tekniği, kabartma, kakma, kazıma, savatlama teknikleri tek tek kullanılmakla birlikte birden fazla tekniğin beraber de kullanıldığı görülmüştür. Bu konunun seçilmesinin sebebi Mardin Müzesinde sergilenen takıların katalog çalışmasının daha önce gerçekleştirilmemiş olmasıdır. Bu çalışmanın Mardin Müzesinde bulunan diğer el sanatlarına literatür ve bilimsel çalışmalar açısından örneklik teşkil edeceği düşünülmektedir.

17.-19. CENTURY SILVER BRACELET SAMPLES IN MARDIN MUSEUM

It is a known fact that the most important handicrafts in the fields of metalwork and jewellry art have been produced in Anatolia from prehistoric times to the present. Silver has been a valuable mine used in the manufacture of jewelry, coins, everyday objects and munitions. Jewelries are symbolically imbued objects that are exclusively designed and believed to protect against evil eye. Mardin preserved its central position in silverwork both during the Artuklu and Ottoman Eras, and important works were produced in the city. This study catalogs seven of the 17 th -19 th century silver bracelets that ended up in the Mardin Museum. Some of the samples are stored in warehouses due to the limited number of exhibition halls in the museum. The samples were described in detail, after giving information about the materials, techniques and measurements used in them and about how they ended up in Mardin Museum. Forms, shapes and decoration features used in silver bracelet making in Mardin between the 17 th and 19 th centuries were evaluated. Results show that hemstitch, embossment, inlay, engraving and niello techniques were used individually or together in the 17 th -19 th century bracelet ornaments. The rationale of this study is that the jewels exhibited in Mardin Museum have not been cataloged before. We believe that this study will pave the way for further studies on other handicrafts in Mardin Museum.

PDF

___

Akpınarlı, F. Büyükyazıcı, M. ( 2007). “ Şanlıurfa Kadın Takılarında Motif ve Kompozisyon Özellikleri”, Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, 61-74.
Aslan, H. (2009). Kars, Ardahan Ve Iğdır İllerinde Bulunan Geleneksel Kadın Takılarının Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Çalış, E., ( 2016). Diyarbakır Müzesi’nde Bulunan Etnografik Madeni Takılar, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Van.
Çetintaş, B. ( 2016), “Kültür Kavramının Kapsamı, Anlam Ve Tanımları”, Turkish Studies, 11/18, 227-248.
Dalıcı, E. ( 2017). “Mardin Çarşılarında Yaşayan El Sanatları ve Ustaları I”, Mardin Çarşıları ve El Sanatları, Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınevi. 63-127.
Er, B. ( 2012). Van İlinde Üretilen Takıların Bazı Özellikleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimler Enstitüsü, Van.
Faroghi, S. ( 2014), Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Kamiloğlu, E., ( 2009). İlknur, Mardin İli Gümüş İşlemeciliği ve Yörede Yapılan Ürünlerin Bazı Özellikleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Ev Ekonomisi(El Sanatları) Anabilim Dalı, Ankara.
Karta, N. ( 2013), “17. ve 18. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Avrupa İle İktisadi İlişkileri”, Turkish Studies, 8/11, 163-173.
Köroğlu Gülgün (2004). Anadolu Uygarlıklarında Takı, İstanbul: Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları.
Kuşoğlu, M.Z., (2006). Kuyumculuk ve Maden Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yayınları.
Nakiboğlu, A.; Doğangün Yasa, B. ( 2013). “18. YY.’da İstanbul Esnafının Sorunları”, Turkish Studies, 8/7, 363-392.
Meriçboyu Akyay, Y. (2001), Antikçağ’da Anadolu Takıları, İstanbul: Akbank.
Özkan, Y. ( 2010), Aydın Müzesinde Bulunan Etnografik Takılar, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Geleneksel Türk El Sanatları Eğitimi Ana Bilim Dalı, Ankara.
Savaşçın M. Y. (1990). “Osmanlı Kuyumculuğu II”, Antik ve Dekor, S. 8, Ekim-Kasım.
Sezgin, N. ( 2014). Anadolu Medeniyetler Müzesi’ndeki Madeni Takılar, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, El Sanatları Eğitimi Ana Bilim Dalı, Dekoratif Ürünler Eğitimi Bilim Dalı, Ankara.
Şentürk, F. (2007). Anadolu Takılarındaki Motifler İle Tunus Takılarındaki Motiflerin İncelenmesi,. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Tansuğ, S., (1985). “Hamam Tasları”, Antika Dergisi, 10, İstanbul, 38.
Türkoğlu, S. (2004).Geleneksel Türk Sanatları. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları,
Uysal, S. ( 2015). Gaziantep İli Gümüş İşlemeciliği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü El Sanatları Anabilim Dalı Dekoratif Ürünler Eğitimi Bilim Dalı, , Ankara.
Yeşilbaş, E. ( 2017). ( Ed.). Mardin Çarşıları ve El Sanatları, Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınevi.
Yeşilmen. N. ( 2017). “Mardin Çarşılarında Yaşayan El Sanatları ve Ustaları II”, Mardin Çarşıları ve El Sanatları, Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınevi, 128-155.