Bursa yerli ağızlarında fiil işletimi

Türkiye Türkçesi ağızlarında fiil işletimi sırasında kullanılan ekler, önemli fonetik değişiklikler göstermektedir. Bütün Türkiye Türkçesi ağızlarında ortak olarak kullanılan bu ekler, bölgeden bölgeye hatta aynı bölgede bulunan yakın köyler arasında farklı ses özellikleriyle kullanılmaktadır. Bu ekler arasında en çok değişikliğe uğrayan ve bölgenin etnik yapısını belirlemede anahtar konumunda olan ekler, gelecek zaman ve şimdiki zaman ekidir. Bursa yerli ağızlarında –(I)yor şimdiki zaman ekinin ağırlıklı olarak sonundaki r sesi düşürülmüş ve yanındaki ünlü uzatılmış biçimde kullanılmaktadır. Gelecek zaman eki –AcAk ise başındaki ünlü düşürülüp ikinci hecedeki ünlüsü inceltilmiş biçimde karşımıza çıkar. Bu eklerin kullandığı kişi eklerinde de bazı değişik kullanımlar göze çarpmaktadır. Bu makalede Bursa bölgesi yerli ağızlarında söz konusu eklerin ve diğer fiil işletme eklerinin durumu ortaya konulacaktır.

Verb processing in Bursa local dialects

The affixes used during the verb processing in the Turkey Turkish dialects show important phonetic variations. These affixes, which are commonly used in all the Turkey Turkish dialects, differ from one region to another, even from one village to another in the same region, in having varying phonetic characteristics. Of these affixes, those which undergo change most frequently and function as a key to the determination of the ethnic structure of the region in question are the future tense and present continuous tense suffixes. In Bursa local dialects, the final phoneme /r/ of the present continuous tense suffix –(I)yor predominantly was omitted and the neighboring vowel was lengthened. However, we observe that the initial vowel of the future tense suffix –AcAk was omitted and the back vowel /a/ was changed to the front vowel /e/ in the second syllable. We come across some different uses in the person suffixes following these suffixes. In this article, it is aimed to put forth various uses of the affixes in question and other verb processing affixes used in the local dialects of Bursa.

___

  • AKAR, Ali, Muğla Ağızları, Muğla Üniversitesi Yayınları, Muğla 2006.
  • DEMİREL, Muammer, "Bursa'nın Zenginliği Göçmenler", XIX. Yüzyılda Bursa'da Göçmen İskânı, Osmangazi Belediyesi Yayınları, Bursa 2008, s. 45–48.
  • EREN, Emin, Zonguldak–Bartın–Karabük İlleri Ağızları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1997.
  • GÜLENSOY, Tuncer, Kütahya Yöresi ve Ağızları (İnceleme, Metinler, Sözlük), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1988.
  • GÜLSEVİN, Gürer, Uşak İli Ağızları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2002.
  • GÜNŞEN, Ahmet, Kırşehir ve Yöresi Ağızları (İnceleme, Metinler, Sözlük), Türk Dil Kurumu Yayınları Ankara 2000.
  • KARAHAN, Leylâ, Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1996.
  • KORKMAZ, Zeynep, Nevşehir ve Yöresi Ağızları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1994.
  • YOLCU, Mehmet Ali, Kepsut Yöresi Karakeçili Ağzı, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Bursa 2005.